تهدید قاچاق پیاز زعفران

زعفران به‌عنوان گران‌ترین ادویه جهان اهمیت ویژه‌ای در اقتصاد کشور ما، به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده آن در جهان دارد. سطح زیر کشت فعلی این ماده ارزشمند در کشور توانایی تامین مصرف سالانه کل دنیا را دارد. از لحاظ کیفی نیز زعفران ایران در دنیا مرغوب‌ترین نمونه موجود به حساب می‌آید. این عوامل موجب می‌شود زعفران پا را از دامنه یک محصول کشاورزی صادراتی فراتر گذاشته و به یک کالای استراتژیک در جهت توسعه پایدار کشور تبدیل شود. در حال حاضر چالش‌های موجود در این صنعت موجب فاصله گرفتن توان کشور از ظرفیت واقعی خود در تولید این محصول شده است. افزایش تولید زعفران نیازمند اراضی بیشتر نیست. با سطح فعلی زیر کشت می‌توان تا دو برابر مصرف کل دنیا زعفران تولید کرد. در صورت معرفی این کالا به دنیا قادر خواهیم بود برای تمام محصول تولید‌شده خود تقاضای موثر ایجاد کنیم و ارزآوری خوبی در اقتصاد داشته باشیم. ورای کیفیت و کمیت این کالا آنچه بر پیکره این صنعت ضربه وارد کرده است، عدم تلاش در برند کردن این کالا در دنیاست. تقاضا برای زعفران ایرانی در دنیا همیشه و همه‌جا وجود دارد اما مساله چگونگی شناسایی این کالا در بین متقاضیان است. در صورت شناسنامه‌دار کردن این محصول قادریم با همین سطح زیر کشت فعلی صادرات این محصول را تا دو برابر افزایش دهیم. اصولاً زعفران یک محصول با قابلیت کشت با منابع آبی محدود است. به همین دلیل است که در مناطقی که از کم‌آبی رنج می‌برند‌، شاهد کشت زعفران در سطح وسیع هستیم. البته توسعه سطح زیر کشت این محصول صحیح نیست. اعتقاد دارم این اصول کشاورزی صحیح است که باید جایگزین سطح زیر کشت شود.

خواسته جامعه زعفران خواسته عجیب‌وغریبی نیست. تنها خواسته ما بهبود وضعیت صادرات این ماده ارزشمند در دنیاست. سودآوری این بخش در حدی است که می‌تواند انجام هزینه در این بخش را توجیه کند. عدم معرفی درست این محصول و خواص آن موجب شده نه‌تنها در دنیا بلکه در کشور نیز نتوانیم مصرف سرانه مناسبی داشته باشیم. این امر حکایت از اختلاف میان تقاضای فعلی و میزان بالقوه آن دارد. بحث خود را به دو بخش عرضه و تقاضای این محصول تقسیم می‌کنم. در بخش عرضه سالانه 300 تن زعفران در کشور تولید می‌کنیم که به اندازه کل مصرف این ماده در جهان است. ساختار کشاورزی فعلی ساختار بهینه‌ای نیست، اعتقاد دارم در صورت رعایت اصول صحیح زراعی قادر خواهیم بود با همین میزان سطح زیر کشت فعلی، تولیدمان را تا 600 تن در سال افزایش دهیم یعنی دو برابر کل تولید در حال حاضر. اما بحث این است که در صورت بهبود عرضه این محصول آیا ظرفیتی برای افزایش تقاضای سازگار با آن وجود دارد؟ باید گفت متاسفانه به‌رغم اینکه کل دنیا خواهان زعفران ایران به‌عنوان مرغوب‌ترین نوع آن هستند اما هنوز این محصول در دنیا برند نشده است یعنی ما هنوز برندی تحت عنوان زعفران ایرانی در دنیا نداریم. اگر این کالا در دنیا شناخته‌شده بود، تقاضایی چند‌برابری نسبت به حالت فعلی برای آن ایجاد می‌شد. تحت این شرایط به‌راحتی می‌توانستیم مشتریان اصلی خود در سراسر دنیا را هدف قرار داده و دیگر نیازی به کشورهای واسطه نظیر اسپانیا نبود. این کیفیت زعفران ایرانی است که انگیزه اصلی خرید در میان مشتریان است. دولت باید اقداماتی جهت معرفی این محصول و خواص آن به دنیا انجام دهد و در قدم بعدی که از همه مهم‌تر است برند زعفران ایرانی را در دنیا ثبت کند. این برند باید به‌گونه‌ای باشد که هر فردی در هر کجای دنیا قادر به تشخیص اصل بودن کالا باشد.

اسپانیا یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان زعفران ماست که خریدی به‌صورت فله‌ای انجام می‌دهد. این کشور زعفران وارداتی را مطابق خواست مشتریان خود بسته‌بندی و مجدداً آن را صادر می‌کند اما میزان درآمد حاصل، دو یا سه برابر نیست زیرا اسپانیا تنها یکی از کشورهای خریدار زعفران ماست. طلای سرخ ما به چین، امارات، ایتالیا و بسیاری از کشورهای دیگر نیز صادر می‌شود. به جرات می‌توانم بگویم که هیچ رقیبی چه در مورد حجم و چه در مورد کیفیت زعفران در دنیا برای ما وجود ندارد ما بسیار در صنعت بسته‌بندی فعالیت کردیم ولی تقاضا برای زعفران در بسته‌بندی‌های حجیم با توجه به نوع مصرف آن نسبت به بسته‌بندی کوچک برای مصرف خانوار بسیار بیشتر است، بحث اینکه چرا در صنعت زعفران به درآمدزایی مورد نظر نمی‌رسیم را باید در صنایع تبدیلی و فرآورده‌های جانبی زعفران جست‌وجو کرد. اصولاً وقتی کالایی دارای یک روال مشخص صادراتی است، بحث قاچاق عملاً منتفی است. قیمت صادراتی این ماده و میزان آن، هیچ دلیل موجهی برای قاچاق و خروج غیرقانونی آن از مرزهای کشور باقی نمی‌گذارد. در اینجا بحث قاچاق پیاز این ماده مطرح است. متاسفانه در دهه گذشته شاهد قاچاق پیاز زعفران در سطح وسیعی به کشور افغانستان بوده‌ایم. در صورت ادامه این روند بیم آن وجود دارد که در سال‌های آینده رقیب اصلی ما در این صنعت، افغانستان باشد. همه‌ساله در فصل برداشت پیاز زعفران، بازار سودجویی دلالان و قاچاقچیان نیز رونق می‌گیرد. این عمل پایگاه تولید طلای سرخ را از درون مرزهای کشور به سایر نقاط دنیا منتقل کرده و مزیت نسبی ما را در تولید زعفران به‌شدت کاهش می‌دهد. به‌رغم پیگیری‌هایی که کردیم، متاسفانه تاکنون اقدامی موثر در این زمینه انجام‌ نشده است و کماکان باید نظاره‌گر به یغما رفتن ثروت ملی باشیم.