طعم استراتژیک

طعم شیرین قند و شکر در ذائقه و فرهنگ غذایی ایرانیان نقشی ویژه دارد. نسل‌های مختلف مردم این سرزمین از کودکی به طعم «چای قندپهلو» و «چای شیرین» عادت کرده‌اند و کاربرد قند و شکر در کنار چای تنها یکی از کاربردهای این دو محصول در ذائقه ایرانی است. از همین روست که قند و شکر سال‌هاست از اصلی‌ترین اقلام مورد استفاده مردم کشور محسوب می‌شود و حتی از شکر به عنوان کالایی استراتژیک نام برده می‌شود. البته بازارهای جهانی این محصول نیز بسیار پررونق است و تعدادی از کشورهای جهان هستند که سرانه مصرف شکر در آنها بیشتر از ایران است،‌ اما بازار مصرف این محصول در ایران هم اهمیت خاص خود را دارد. این بازار چه مختصاتی دارد؟ با توجه به توصیه‌های مکرر پزشکی برای کنترل مصرف قند و شکر،‌ مصرف این محصول در حال حاضر چه وضعیتی دارد؟ بررسی‌های بانک مرکزی از میزان مصرف اقلام خانوار نشان می‌دهد طی سال‌های 1385 تا 1394 خانوار ایرانی میزان مصرف شکر خود را از 19 کیلوگرم به 10 کیلوگرم (معادل 47 درصد) کاهش داده است. خانوار ایرانی در همین مدت میزان مصرف قند خود را هم از 30 کیلوگرم به 18 کیلوگرم (معادل 40 درصد)  کم کرده است. اما این کاهش به چه معناست؟ بر اساس یکی از گزارش‌های ایرنا، رسول کدخدایی، رئیس پژوهشکده علوم و صنایع غذایی ایران، گفته است: «مصرف سالانه شکر در ایران تقریباً 30 کیلوگرم به ازای هر فرد است، درحالی که متوسط جهانی آن پنج کیلوگرم است، یعنی شش برابر متوسط جهانی به صورت آشکار و نهان (شکلات، نوشابه، شیرینی، کیک‌ها و دسرها) در ایران شکر مصرف می‌شود.» بر اساس این اظهارات ممکن است کاهش مصرف قند و شکر که آمارهای بانک مرکزی آن را نشان می‌دهد، صرفاً به معنای کاهش مصرف آشکار باشد. در این باره مصطفی عمادزاده، عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان می‌گوید: «به نظرم مقداری مصرف مستقیم قند و شکر از سوی خانوار کاهش یافته اما خانوار شیرینی را از قنادی می‌خرد. یک جابه‌جایی صورت گرفته است. وگرنه مطالعاتی شده که در کشورهای جهان‌سوم هر‌چه رشد اقتصادی بیشتر شود، مصرف قند و شکر افزایش می‌یابد.»

وضعیت تولید و بازار فروش این محصول در داخل کشور چه ویژگی‌هایی دارد؟ چه تعداد کارخانه قند و شکر در کشور وجود دارد و در حال حاضر چه تعداد از این کارخانه‌ها فعال‌اند؟ اصلی‌ترین علل تعطیل شدن تعدادی از این کارخانه‌ها و عمده مشکلات کارخانه‌های فعال چیست؟ چه میزان از مصرف شکر ایران در داخل کشور تولید می‌شود و چه مقدار از این نیاز از طریق واردات تامین می‌شود؟ ایران تا چه حد ظرفیت صادرات قند و شکر دارد و امروز چقدر از این ظرفیت استفاده می‌شود؟ در حال حاضر تغییر و تحولات بازار قند و شکر ایران متاثر از چه عوامل و اتفاقاتی است؟ قیمت شکر در بازار مصرف ایران به صورت دستوری تعیین می‌شود. این شیوه قیمت‌گذاری چه اثراتی بر بازار شکر دارد؟ رقابت در بازار قند و شکر در چه وضعیتی است؟ انواع نظارت‌ها و مالیات چه تاثیری بر فعالیت فعالان این بازار دارد؟ در حمایت یا نظارت دولت در این بازار باید چه تغییراتی صورت بگیرد تا عرصه برای فعالیت فعالان این عرصه بازتر شود؟