بر بالین برجام
آیا ایران از توافق هسته‌ای خارج می‌شود؟
برجام در آی‌سی‌یو است. این را «رئیس ستاد اجرای برجام» به شبکه تلویزیونی یورونیوز گفته است. عباس عراقچی معتقد است با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، «مهم‌ترین نقطه تعادل» این توافق از دست رفته و «اگر اروپا و دیگر امضاکنندگان برجام می‌خواهند آن را حفظ کنند، باید فداکاری بیشتری به خرج دهند».
هادی چاوشی: برجام در آی‌سی‌یو است. این را «رئیس ستاد اجرای برجام» به شبکه تلویزیونی یورونیوز گفته است. عباس عراقچی معتقد است با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، «مهم‌ترین نقطه تعادل» این توافق از دست رفته و «اگر اروپا و دیگر امضاکنندگان برجام می‌خواهند آن را حفظ کنند، باید فداکاری بیشتری به خرج دهند». به گفته عراقچی، اینکه این فداکاری چگونه انجام شود، مساله ایران نیست: «برای ما اهمیتی ندارد که اروپا چگونه قصد دارد برجام را حفظ کند و تحریم‌های آمریکا را دور بزند. آنچه برای ما اهمیت دارد، حضور و ماندگاری شرکت‌های اروپایی در ایران و فروش نفت خام است و ما می‌خواهیم پول‌ها به راحتی به حساب ما واریز شود.» معاون وزیر امور خارجه ایران در عین حال هشدار داده که «انتظار ایران به سر آمده و احتمال خروج ما از برجام در هفته‌های آینده وجود دارد.»1 علی‌اکبر صالحی هم حرف‌های مشابهی زده و توپ را به زمین اروپایی‌ها انداخته است. رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در نشست موسسه مطالعاتی امور بین‌الملل نروژ (NUPI) در اسلو گفته است: «چنانچه اهداف مورد نظر ایران از توافق هسته‌ای حاصل نشود، حفظ آن ناممکن است و باقی ماندن تحریم‌ها و حفظ همزمان توافق شدنی نیست.»2
اگر فقط این دو موضع را ملاک قضاوت درباره آینده برجام بگیریم، مشکل بتوان به حفظ آن امیدوار ماند. اما اینها حرف‌هایی است که به مخاطب اروپایی گفته شده است. لحن سخنان هفته گذشته محمدجواد ظریف در تهران -در جمع تجار و بازرگانان ایرانی- بسیار مثبت‌تر و همدلانه‌تر است: «ما می‌توانیم برجام را موفق کنیم و می‌توانیم آن را ناموفق کنیم ولی باید به این نکته توجه کنیم که ناموفق شدن برجام برای ما خیلی خطرناک است. گرچه ممکن است در مرحله‌ای مجبور شویم این کار را بکنیم ولی قطعاً این انتخاب نظام نیست.» به اعتقاد وزیر امور خارجه ایران «ممکن است در کوتاه‌مدت هارت و پورت‌های آمریکایی‌ها موثر واقع شود ولی در درازمدت هزینه بدنامی ترامپ به نفع ما تمام می‌شود». درباره تلاش اروپا برای حفظ برجام نیز موضع ظریف از معاونش خوش‌بینانه‌تر است: «اروپایی‌ها گفته‌اند ما پنج هزار شرکت کوچک و متوسط را برای کار با شما تجهیز می‌کنیم» و همچنین «تضمین می‌کنیم که نفت شما خریده شود».3
یک ماه و نیم بعد از شبی که دونالد ترامپ در کاخ سفید حکم خروج آمریکا از توافق هسته‌ای را امضا کرد، برجام همچنان در آی‌سی‌یو بستری است. با این حال از شواهد و قرائن برمی‌آید که پزشکانی حاذق بر بالین این بیمار بدحال آمده‌اند و به‌سختی برای نجات جان او تلاش می‌کنند. اما اگر این تلاش‌ها توفیقی نیابد و ایران در نهایت تصمیم به خروج از توافق هسته‌ای بگیرد، چه؟ چگونه می‌توان این کار را انجام داد که کمترین زیان به منافع ملی وارد شود؟ اصلاً راهی وجود دارد؟ پرونده پیش رو به دنبال پاسخی برای این سوال‌هاست.
