طناب مفت
آیا آب‌بهای کم، عامل مصرف بی‌رویه است؟
وقتی قیمت پایین باشد، مصرف ملاحظه‌ای ندارد؛ چه بنزین باشد، چه برق و چه آب. این رویه سال‌هاست که در کشور جاری بوده و شاید به دلیل هزینه‌های سیاسی و برخی مصلحت‌های اجتماعی، دولت‌ها هنوز چندان جرات نکرده‌اند به سمت واقعی کردن قیمت‌ها بروند.
وقتی قیمت پایین باشد، مصرف ملاحظه‌ای ندارد؛ چه بنزین باشد، چه برق و چه آب. این رویه سال‌هاست که در کشور جاری بوده و شاید به دلیل هزینه‌های سیاسی و برخی مصلحت‌های اجتماعی، دولت‌ها هنوز چندان جرات نکرده‌اند به سمت واقعی کردن قیمت‌ها بروند. در مورد آب اما شرایط کمی متفاوت است. مدتی پیش مسعود نیلی مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور در یک سخنرانی، شش ابرچالش اقتصاد را نام برد که در میان آنها، بحران در منابع آب کشور نیز به چشم می‌خورد. بحرانی نگران‌کننده که با برداشت بی‌رویه از ذخایر تحلیل‌رفته آبی کشور، می‌تواند ابعاد نگران‌کننده‌تری نیز به خود بگیرد.
حمید چیت‌چیان اما علت اصلی مصرف بی‌رویه آب را پایین بودن قیمت برای مصرف‌کننده می‌داند و بارها بر واقعی کردن قیمت تاکید کرده است. به گفته وزیر نیروی دولت یازدهم، برای تامین هر مترمکعب آب شرب به‌طور متوسط بیش از هزار تومان هزینه می‌شود و این در حالی است که قیمت فروش آن برای مصرف‌کننده به‌ازای هر مترمکعب ۴۵۰ تومان محاسبه، و مابه‌‌التفاوت از محل یارانه‌ها تامین می‌شود. به نظر می‌رسد توزیع آب یارانه‌ای در کنار عدم فرهنگ‌سازی مصرف در جامعه دو عامل اساسی مصرف بی‌رویه در مصارف خانگی آب هستند. در بخش کشاورزی، اما وضعیت بغرنج‌تر می‌نماید؛ از یک‌سو منابع نامحدودی در اختیار این بخش قرار گرفته و برخی آمارها از سهم 90درصدی این بخش در مصرف منابع آبی کشور حکایت دارند.
از سوی دیگر نیز بهره‌وری نازل در فعالیت‌های کشاورزی که عمده آن بر مبنای روش‌های سنتی صورت می‌گیرد، بیش از پیش بر اتلاف آب می‌افزاید؛ چنان‌که در حال حاضر به ازای هر مترمکعب آب مصرفی در بخش کشاورزی، بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ گرم محصول نهایی تولید می‌شود که همین میزان در متوسط جهانی، به حدود 1500 گرم می‌رسد. اکنون میزان اتلاف آب در بخش کشاورزی با احتساب ضایعات پیش ازتولید و پس از آن، به رقم نگران‌کننده 9 میلیارد مترمکعب رسیده که یقیناً تدبیر فوری و اساسی سیاستگذار را می‌طلبد.
موضوع امیدوارکننده اما آن است که در برنامه ششم تمهیداتی هرچند محدود در این باره اندیشیده شده است. بر این اساس، چنین هدف‌گذاری شده که تا پایان سال‌های برنامه یادشده، حدود 11 میلیارد مترمکعب از میزان مصرفی آب کاهش یابد. کارشناسان بر این باورند که به‌واسطه راهکارهایی همچون آزادسازی قیمت آب، محاسبه پلکانی آب‌بها، فرهنگ‌سازی در اصلاح الگوی مصرف، افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی، و توسعه روش‌های نوین آبیاری و عملیات زیربنایی آب‌وخاک می‌توان این هدف را محقق ساخت.
در پرونده پیش‌رو به این پرسش پاسخ داده‌ایم که چرا تا به امروز قیمت آب به سوی واقعی‌تر شدن پیش نرفته و به بررسی موانع این امر پرداخته‌ایم.
