آسیب انزوا

66 سال پیش در بیست ‌و هشتمین روز از اردیبهشت،‌ دولت وقت ایران با موضوع جدیدی در سیاست خارجه خود مواجه شد: تحریم! در پی ملی‌شدن صنعت نفت در 29 اسفند 1329، دولت آمریکا در بیانیه‌ای کوتاه و در راستای حمایت از منافع انگلیس در ایران، قانون ملی شدن صنعت نفت ایران را خلاف قوانین بین‌المللی دانست و اعلام کرد شرکت‌های نفتی آمریکا تمایلی به مشارکت در فعالیت‌های نفتی ایران ندارند. انگلستان ابتدا با دنبال‌ کردن روش‌های حقوقی به دنبال اعمال فشار روی ایران بود، از این‌رو با شکایت به سازمان ملل متحد و شورای امنیت سعی کرد جامعه بین‌المللی را علیه ایران بشوراند، از سوی دیگر این کشور در دادگاه بین‌المللی لاهه علیه ایران اقامه دعوا کرد، با رای قاضی انگلیسی لاهه به نفع ایران، سازمان ملل نیز به حمایت از ایران پرداخت و بریتانیا راه حل نظامی را در دستور کار خود قرار داد. آخرین تلاش انگلستان برای مقابله با ملی شدن صنعت نفت، تحریم نفت ایران بود. دولت انگلیس اعلام کرد دولت‌ها و شرکت‌هایی را که اقدام به خرید نفت ایران کنند تحت تعقیب قضایی قرار خواهد داد. در نتیجه بسیاری از کشورها تمایل خود برای خرید نفت ایران را از دست دادند.

در یک دهه اخیر اما تحریم، واژه‌ای آشنا برای ملت ایران است. تحریم‌های متعددی که در سال‌های اخیر علیه ایران در زمینه‌های مختلف وضع شده، اقتصاد کشور را تحت تاثیر خود قرار داده و مانع از جذب سرمایه‌گذاری‌ها در بخش‌های مختلف تولیدی و صنعتی شده است. تحریم‌های شدید آمریکا و اتحادیه اروپا در خصوص مساله هسته‌ای ایران، کار را به جایی رسانده بود که حتی تهیه دارو (که جزو اقلام تحریمی به حساب نمی‌آمد) به دلیل امکان‌پذیر نبودن انتقال پول (به دلیل تحریم بانکی) امری بسیار دشوار شده بود. با روی کار آمدن دولت روحانی، سیاست خارجه ایران دچار تحولی شگرف شد. تیم مذاکره‌کننده ایران با قدرت دیپلماتیک خود توانست با توافق با 1+5، تحریم‌هایی را که به واسطه فعالیت‌های هسته‌ای علیه ایران وضع شده بود، لغو کند و حالا رئیس‌جمهور روحانی گام را فراتر گذاشته و به دنبال لغو تحریم‌های غیرهسته‌ای است. حسن روحانی در آخرین مناظره انتخابات ریاست‌جمهوری با دفاع از برجام و شکستن تحریم‌ها اعلام کرد: «مردم، ما با هم چهار سال پیش یک عهد بستیم و بر اساس آن جلو رفتیم. ما در برابر تحریم‌ها ایستادگی کردیم و آن را شکستیم. ما هر بهانه‌ای که می‌توانست برای ما جنگ درست کند (یعنی همان پی‌ام‌دی) را از بین بردیم. من به مردم اعلام می‌کنم که آمادگی دارم در چهار سال بعد غیر از تحریم‌های هسته‌ای که در این چهار سال برداشتم بقیه تحریم‌های ملت ایران را به خوبی و با قدرت بردارم و عزت ایران را و منفعت ایران را به ملت ایران بازگردانم.» تحریم‌ها چه آسیبی به اقتصاد ایران زده است؟ دولت بعدی تا چه حد قادر خواهد بود، تحریم‌های اعمال شده علیه ایران را کاهش دهد؟ اصولاً چه تحریم‌هایی می‌توانند با مذاکره حل شوند؟ اینها بخشی از پرسش‌هایی است که در پرونده پیش‌رو به دنبال پاسخی برای آنها هستیم.