رویای تجاری‌سازی

  محبوبه فکوری: تجاری‌سازی تحقیقات علمی هم برای خود در ایران داستانی دارد. شاید هم موضوع، به همان رابطه همیشه ضعیف صنعت و دانشگاه برمی‌گردد؛ تحقیقاتی که همیشه در قفسه کتابخانه دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها خاک می‌خورند و هیچ‌وقت هم برای آنها مشتری پیدا نمی‌شود. تاکنون بارها و بارها بسیاری از مسوولان علمی-صنعتی تلاش کرده‌اند که به نوعی بتوانند ارتباط میان صنعت و دانشگاه را بهبود دهند و بالاخره به جایی برسانند که این دو با هم پس از قهرهای طولانی‌مدت چندین دهه‌ای، آشتی کنند و رفیق شوند اما حتی دانشگاهی‌ترین وزرای صنعت هم تاکنون نتوانسته‌اند این رابطه را بهبود بخشند و راه تعامل بیشتر آن را باز کنند. اکنون ایران اگرچه در تولید علم جایگاه شایسته‌ای در دنیا دارد، اما هیچ‌گاه آنقدر قوی نبوده که بتواند این تحقیقات علمی را تجاری‌سازی کند و با خروجی تولید انبوه آن، گرهی از مشکلات اقتصاد، صنعت، فرهنگ و حتی درمان باز کند. سال‌های سال محققان تلاش می‌کنند تا به یک دستاورد علمی برسند که اگرچه همه می‌دانند پیاده‌سازی و تجاری‌سازی یا تولید انبوه آن، به شدت در هزینه‌کرد برخی بودجه‌ها اثر می‌گذارد و راه بهبود و پیشرفت را در هر عرصه‌ای باز می‌کند اما در نهایت هیچ‌گاه این موضوع آنقدر حائز اهمیت نبوده که اولویت اول برای یک طرح علمی پس از اتمام، تجاری‌سازی ایده‌اش باشد. موضوع اما در حوزه علوم پزشکی، اندکی متفاوت‌تر می‌شود. داستان آنقدر مهم است که بسیاری از دستگاه‌های نظارتی روی آن حساس هستند و تلاش دارند تا به دقت کار را رصد کنند اما آ‌ن‌گونه که محققان طراز اول این حوزه می‌گویند، این نظارت‌ها گاه چندباره و چندباره در فرآیند انجام یک تحقیق علمی-پزشکی صورت می‌گیرد که زمان و هزینه زیادی را از دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های رسمی کشور می‌بلعد. البته به تمام اینها باید برخی مشکلات درونی تولیدکنندگان تحقیقات علمی را هم اضافه کرد. نبود تیم‌های منسجم، نبود نیروهای محقق چندمنظوره و ماهر در عرصه‌های پزشکی، مالکیت معنوی و ده‌ها مشکل دیگر، از جمله مواردی است که انجام تحقیقات علمی و تجاری‌سازی یا کاربردی‌سازی آنها را سخت می‌‌کند به‌خصوص اینکه در مباحث پزشکی و با توجه به تنوع گسترده‌ای که برخی انواع بیماری‌های بدخیم و صعب‌العلاج پیدا کرده‌اند، نیاز است که تحقیقات علمی در کوتاه‌ترین زمان انجام و کاربردی‌سازی شود. آن‌گونه که پژوهشگران این حوزه می‌گویند، اگر یک پژوهش پایه‌ای انجام شود، بین هفت تا 10 سال طول می‌کشد تا این پروژه علوم پایه به حدی برسد که بتوان آن را روی افراد بیمار انجام داد، 10 سال دیگر زمان لازم است تا تجاری‌سازی شود؛ در حالی که اگر یک تحقیق کاربردی‌سازی که جدیدترین تحقیقات رشته علوم پزشکی در دنیاست، انجام شود، به جای اینکه 10 تا 20 سال زمان صرف شود، کار تحقیقاتی در نهایت یک تا دو سال به طول می‌انجامد یعنی از همان لحظه‌ای که تیم تحقیقات کاربردی‌سازی کار خود را شروع می‌کند تا زمانی که نتایج آن بیرون بیاید، بیش از دو سال یا حداکثر سه سال زمان نمی‌برد. این در حالی است که در مورد کاری که در تشخیص و درمان زودرس، زمان حائز اهمیت است، در نهایت باید این ساماندهی صورت گیرد که کار در زمان کمتری به نتیجه رسد؛ پس اگر در یک پروتکل درمانی، کار سریع‌تر به نتیجه برسد و نتایج تحقیقات، توسط تمامی پزشکان به کار گرفته شود، مزایای متعددی را شاهد خواهیم بود.