نوآور علم مالی

اقتصاد مالی همان‌گونه که از اسمش برمی‌آید با بازارهای مالی عجین شده است. اساساً بازارهای مالی کارکردهای مختلفی دارند اما به‌طور خلاصه می‌توان آنها را در چهار گروه جای داد: کارکرد اول، تسهیل مبادله است، یعنی روش‌هایی که به سهولت در خرید و فروش کمک می‌کند. برای مثال گشایش اعتبار برای خریدهای بین‌المللی یا خرید و فروش اینترنتی، نوعی تسهیل محسوب می‌شود. کارکرد دوم، امکان مبادله منابع مالی بین عامل‌های مختلف و در دوره‌های زمانی مختلف است. مثلاً فرآیند بیمه‌های بازنشستگی امکان انتقال درآمد از زمان جوانی، یعنی هنگامی که شاغل و مشغول فعالیت هستیم، به زمان سالمندی، یعنی زمانی را که توانایی کار کردن نداریم، فراهم می‌کند. یا اینکه مثلاً الان ایده‌ای در سر دارید و با کمبود نقدینگی روبه‌رو هستید و من مازاد نقدینگی دارم که می‌توانم آن را در اختیار شما بگذارم؛ یعنی تامین مالی. اما کارکرد سوم که در ایران چندان جای خود را باز نکرده است و نوآوری‌های زیادی باید حول آن صورت گیرد، کارکرد اشتراک ریسک است. نمونه ساده این کارکرد قراردادهای بیمه خودرو و آتش‌سوزی است که ما در آن ریسک خود را تحت شرایطی با طرف دیگر به اشتراک می‌گذاریم. باید توجه کرد که در دنیای امروز این کارکرد بسیار وسیع شده است. کارکرد چهارم را هم می‌توان تولید اطلاعات و انضباط برای مدیران نامید.
در شرکت‌ها با مساله عاملیت و تضاد منافع روبه‌رو هستیم. ابزار مالی برای این مساله به گونه‌ای است که اطلاعاتی از هر شرکت تولید و به بازار عرضه می‌کند. بدین ترتیب مدیر یک شرکت وقتی متوجه می‌شود عملکرد او و شرکت در حال مانیتور شدن است، انگیزه کمتری برای بروز رفتار متعارض و نامطلوب خواهد داشت. این چهار محور تمامی حوزه‌های مربوط به نوآوری‌های مالی سنتی را پوشش می‌دهد. آنچه ما را بر آن داشت تا این کارکردها را نام ببریم، این نکته بود که گسترش اکثر این حوزه‌ها مدیون تلاش‌های اقتصاددانان بزرگی به ویژه در دهه 60 میلادی است. در این شماره به بهانه هشتاد و یکمین سالگرد تولد ویلیام شارپ، اقتصاددان مطرح حوزه مالی که به همراه دو تن دیگر یعنی هری مارکوویتس و مرتون میلر در سال 1990 موفق به دریافت جایزه نوبل شدند، پرداخته‌ایم.