کیفیت آموزش و ارتباط آن با تفاوت منابع درسی

به‌ تازگی رتبه‌بندی جدید دانشگاه‌های برتر جهان در عرصه‌های مختلف و براساس شاخص‌های متفاوت توسط سیستم‌های رتبه‌بندی گوناگون منتشر شد که جایگاه دانشگاه‌های ایران در این رتبه‌ها رضایت‌بخش نبود (گزارش کامل این مطلب در شماره 112 آمده است). در این مطلب به دنبال چرایی و بررسی علل این مساله، منابع درسی مورد استفاده در دانشگاه‌های معتبر جهان را با دانشگاه‌های مطرح داخلی مقایسه می‌کنیم. ابتدا به بررسی منابع اصلی دروس اقتصاد خرد و اقتصاد کلان ساده و پیشرفته در برخی از دانشگاه‌های مطرح جهان می‌پردازیم. لازم به ذکر است که بسته به سال و استادی که هر درس را ارائه داده است، منابع متفاوتی معرفی می‌شوند که در این نوشته تنها به ذکر منابع رایج و مهم اکتفا می‌شود؛ برخی از این کتاب‌ها دارای دو نسخه ساده (مناسب جهت دوره کارشناسی) و پیشرفته (مناسب دوره کارشناسی ارشد) هستند. همچنین اغلب برای سرفصل‌های مختلف هر درس از منابع و حتی استادان متفاوتی استفاده می‌شود و سخنرانی‌ها و مطالب گفته‌شده توسط استاد در هر جلسه به همراه اسلاید‌ها و مقالاتی که به دانشجویان معرفی می‌شوند، به‌عنوان منابع درسی و امتحانی از اهمیت زیادی برخوردار هستند.

منابع مورد استفاده دانشگاه‌های خارجی
منابع اعلام‌شده در این قسمت اغلب از سایت دانشگاه‌های مورد نظر استخراج شده‌اند.
در دانشگاه پرینستون منبع اصلی درس اقتصاد خرد در سال 2013 کتاب نظریه اقتصاد خرد نوشته اندرو مس‌کالل و همکاران1 بوده است که یکی از پرکاربردترین کتاب‌ها برای این درس محسوب می‌شود و در مقاطع مختلف دانشگاهی از آن استفاده می‌شود.
سایت آمازون در تحلیل این کتاب می‌نویسد: بسیاری از استادان اقتصاد خرد در انتظار یک منبع که تجزیه ‌و‌ تحلیل متعادل و عمیقی از پایه‌های اقتصاد خرد فراهم کند، بوده‌اند؛ نویسندگان این کتاب با ترکیب استادانه تجربیات سال‌ها تدریس در دانشگاه هاروارد، این جای خالی را با اثر پیشگامانه خود، پر کرده‌اند. نویسندگان اقدام به ایجاد یک پایه منظم و محکم کرده‌اند که بر اساس آن یک ابزار آموزشی موثر برای تئوری اقتصاد خرد ساخته شده است. نتیجه این اقدام، پوشش بی‌سابقه‌ تمام مطالب ضروری در کنار باز بودن دست استاد برای اضافه و کم کردن مطالب با توجه به اولویت‌های شخصی و سبک تدریس است. موضوعاتی مانند نظریه بازی‌های غیر‌همکارانه، اقتصاد اطلاعات، طراحی مکانیسم و تعادل عمومی در عدم قطعیت توجه بسیاری را به خود جلب کرده که نشان‌دهنده اهمیت این کتاب برای درس مربوطه است. نویسندگان یک بخش کامل را به نظریه بازی‌ها اختصاص داده‌اند و طراحی آن به‌گونه‌ای است که به استاد اجازه می‌دهد در زمان مناسب در طول ترم به آن مراجعه کند. قسمت بحث در این کتاب روشن، در دسترس و جذاب است به‌گونه‌ای که دانشجو را قادر می‌سازد به تدریج در طول ترم اعتماد به نفس و همچنین مهارت لازم را به دست آورد. تمرینات گسترده در هر فصل به دانشجو کمک می‌کند مهارت خود را محک بزند و ضمیمه کتاب پنج بخش را به طور کامل پوشش و راهنمای دسترسی به اصطلاحات موضوع را ارائه می‌دهد. استادان اقتصاد خرد دیگر نیازی به استفاده از مباحث پراکنده برای تکمیل کتاب درسی ندارند. این کتاب توسط سه تن از دانشمندان پرنفوذ در این زمینه و متناسب با نیاز‌های دانشجوی سال اول کارشناسی ارشد نوشته شده است. روان بودن، جامعیت و تطبیق‌پذیری از دیگر ویژگی‌های مهم این کتاب است.
سایر منابع که به صورت مکمل و نیز موضوعی برای درس اقتصاد خرد در دانشگاه پرینستون به کار می‌روند عبارتند از: نظریه مشوق‌ها نوشته ژان ژاک لفونت و دیوید مرتیمور2، نظریه قرارداد‌ها نوشته پاتریک بولتون و ماتیاس دئوترپانت، دوره‌ای بر اقتصاد خرد نوشته دیوید کرپس، نظریه بازی‌ها تحلیل ناسازگاری‌ها نوشته راجر میرسون، دوره‌ای بر نظریه بازی‌ها نوشته مارتین آزبورن و آریل روبنشتاین و اقتصاد قرارداد‌ها نوشته برنارد سلنی.
در دانشگاه هاروارد برای درس اقتصاد خرد پیشرفته از کتاب دیوید بسانکو و رونالد برایوتیگم در کنار منابعی چون اقتصاد خرد نوشته پیندایک و رابینفیلد3، تحلیل اقتصاد خرد نوشته هال واریان4، نظریه اقتصاد خرد نوشته اندرو مس‌کالل، نکاتی در مورد نظریه اقتصاد خرد نوشته نولان میلر و مجلات علمی مختلف (قابل استفاده به‌صورت رایگان از کتابخانه دانشگاه) استفاده می‌شود.
در دانشگاه استنفورد نیز از کتاب اقتصاد خرد پیشرفته نوشته دیوید بسانکو و رونالد برایوتیگم به عنوان منبع اصلی درس اقتصاد خرد استفاده می‌شود.
در نقد کتاب تحلیل اقتصاد خرد نوشته هال واریان آمده است: این کتاب با کیفیت بالا، بیان شیوا و پوشش گسترده مطالب منحصر به فرد آن 15 سال است که جزو منابع کارشناسی ارشد رشته اقتصاد محسوب می‌شود. در ویرایش سوم این کتاب نیز بیان کاملی از روش‌های بهینه‌سازی و تعادل، همراه با مثال‌های متعددی از کاربرد‌های این مباحث دیده می‌شود. ویرایش سوم نسبت به ویرایش‌های پیشین از دو جهت تفاوت دارد: اول، مطالب بازنویسی و دوباره ترتیب‌بندی شده‌اند. دوم، فصل‌هایی درباره نظریه بازی‌ها، انحصار چندجانبه، بازارهای دارایی و اقتصاد اطلاعات به کتاب اضافه شده‌اند؛ این فصول جدید به‌ طور کامل پیشرفت‌های قابل توجه دهه گذشته را در خود جای داده‌اند و بنابراین کتاب کاملاً به‌روز و متناسب با نیاز دانشجویان سال اول مقطع کارشناسی ارشد شده است.
در موسسه تکنولوژی ماساچوست (MIT) برای درس اقتصاد خرد از نظریه اقتصاد خرد: مبانی اولیه و ضمیمه‌ها نوشته والتر نیکلسون و کریستوفر اسنایدر به همراه کتاب‌هایی نظیر مس‌کالل و هال واریان و برای درس اقتصاد کلان نیز از کتاب اولیور بلانچارد و دیوید جانسون استفاده می‌شود.
در دانشگاه نورث‌وسترن ایلینویز (و دانشگاه آستین تگزاس) منبع درس اقتصاد کلان مبانی نوین اقتصاد کلان نوشته تیلور کوئن و آلکس تبرک است. همچنین کتاب مبانی اقتصاد کلان نوشته منکیو هم یکی از پرکاربردترین کتاب‌هاست.
در یکی از مهم‌ترین دانشگاه‌های استرالیا منبع درس اقتصاد خرد، نظریه اقتصاد خرد؛ مبانی اولیه و ضمیمه‌ها نوشته والتر نیکلسون و کریستوفر اسنایدر و منبع کلان، اقتصاد کلان پیشرفته نوشته دیوید رومر است.
استادان اقتصاد کلان در دانشگاه شیکاگو در مقطع کارشناسی از کتاب درآمدی بر اقتصاد کلان نئوکلاسیک نوشته مرتون میلر و چارلز آپتن استفاده می‌کنند.
همچنین در مدرسه اقتصاد لندن (LSE) در سطح کارشناسی کتاب نظریه اقتصاد خرد: مبانی اولیه و ضمیمه‌ها نوشته والتر نیکلسون و کریستوفر اسنایدر (نسخه بین‌المللی) برای اقتصاد خرد و برای دوره اقتصاد کلان کتاب اقتصاد کلان نوشته ویلیامسون در کنار منکیو و تایلر به دانشجویان معرفی می‌شود.
در دانشگاه برکلی نیز کتاب تحلیل اقتصاد خرد نوشته هال واریان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یک دانشگاه معتبر روسی نیز کتاب تحلیل اقتصاد خرد نوشته هال واریان را به عنوان منبع اصلی درس اقتصاد خرد خود در کنار نظریه اقتصاد خرد نوشته اندرو مس‌کالل و همکاران و نظریه بازی‌ها برای اقتصاد کاربردی نوشته رابرت گیبونز5 معرفی کرده است.
در ادامه تحلیل سایت آمازون از برخی از این کتاب‌‌ها را مرور می‌کنیم:
در جهان پر از وبلاگ‌های اقتصادی، marginalrevolution.com یکی از محبوب‌ترین و مورد احترام‌ترین وبلاگ‌هاست. همان کیفیتی که این وبلاگ را تا این اندازه متمایز و برجسته کرده است پشت موفقیت کتاب اصول مدرن اقتصاد کلان نوشته تیلور کوئن و آلکس تبرک قرار دارد: نویسندگان ماهر و هماهنگ، ارائه غیرجانبدارانه ایده‌های مهم و مهارت در تبیین و تفهیم «دست نامرئی» در کاربرد‌های اقتصادی. نسخه جدید و به‌روز‌شده این کتاب نیز شامل کاربرد‌های جذاب از دنیای واقعی است برای نشان دادن و روشن کردن ابعاد مختلف مسائل کسب‌و‌کار، سیاست، امور جهان و زندگی روزمره توسط علم اقتصاد برای همگان.
کتاب اصول اقتصاد کلان، ویرایش ششم نوشته نیکلاس گرگوری منکیو پرفروش‌ترین کتاب از زمان معرفی آن بوده است و همچنان نیز محبوب‌ترین کتاب اقتصاد کلان محسوب می‌شود و به‌طور گسترده‌ای در کلاس‌های درسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کتاب که استادان آن را مکمل خوبی برای دوره‌های خود می‌دانند توسط نویسنده و اقتصاددانی زبردست نوشته شده و مهم‌ترین مفاهیم درسی بدون گیج کردن دانشجویان با ذکر بیش از حد جزییات در آن گنجانده شده است؛ فرمولی که بسیار مورد استقبال و تقلید قرار گرفت. ده‌ها مثال جدید (نسبت به نسخه‌های قدیمی) کاربردی و منطبق با دنیای واقعی اقتصاد برای دانشجویان امروز از طریق مقالات جالب، اخبار، مطالعات موردی واقعی و مساله‌های جذاب مطرح شده است. بسته کمک آموزشی کتاب به همراه حل‌ مسائل آن توسط گروهی از استادان تهیه شده است. منکیو درباره این کتاب می‌گوید: «من سعی کردم خودم را در موقعیت کسی که برای اولین بار با اقتصاد مواجه می‌شود قرار دهم و هدفم این است که دانشجویان با مطالبی که باید بدانند و از دید آنها در مورد اقتصاد جالب است، آشنا شوند.»
اقتصاد کلان پیشرفته دیوید رومر، همچنان به عنوان منبع استاندارد و نقطه شروعی برای دوره‌های اقتصاد کلان کارشناسی ارشد محسوب می‌شود که زمینه را برای دانشجویان برای پژوهش در حوزه اقتصاد کلان و اقتصاد پولی فراهم می‌کند. در این کتاب از مدل‌های رسمی در ارائه و تجزیه ‌و‌ تحلیل ایده‌ها و مسائل کلیدی استفاده می‌شود. تجزیه ‌و‌ تحلیل نظری توسط نمونه‌هایی از کار‌های تجربی مربوطه تکمیل می‌شود که نشان می‌دهد نظریه‌ها قابلیت کاربرد در دنیای واقعی و آزمون شدن دارند.
کتاب نظریه اقتصاد خرد؛ مبانی اولیه و ضمیمه‌ها نوشته والتر نیکلسون و کریستوفر اسنایدر، مدل‌های اقتصادی، ابزار‌های نظری، کاربرد‌های دنیای واقعی و آخرین تحولات و تغییرات در حوزه اقتصاد خرد را به خوانندگان خود ارائه می‌دهد. یک ویژگی مهم این کتاب ارائه جالب مطالب از طریق اَشکال واضح و بسیار مفید است که به دانشجویان بصری در فهم بهتر ارتباط بین محاسبات ریاضی و جبر/ هندسه با محتوای درس کمک می‌کند.
البته میزان و نیاز به مراجعه به کتاب بسته به استاد ارائه‌دهنده هر درس و کتاب مدنظر، متفاوت است و گرچه ممکن است کتاب معرفی و توسط دانشجویان مطالعه ‌شود اما محوریت زیادی در تدریس استاد نداشته باشد. آنچه اهمیت بیشتری دارد جزوه و مطالب گفته‌شده توسط استاد است که ممکن است خیلی هم منطبق بر محتوای منبع درسی نباشد. به نظر می‌رسد قضاوت در مورد مثبت یا منفی بودن این مساله به عوامل مختلفی وابسته باشد: اینکه مطالب و موضوعات تکمیلی تا چه حد واقعاً مکمل و در ارتباط موثر با مطالب کتاب هستند، این مطالب با چه هدفی ارائه می‌شوند و اینکه تا چه حد هدف مدنظر در نهایت تامین می‌شود. کیفیت مطالب، یکپارچگی، انسجام و مشخص بودن آنها نیز از دیگر عوامل تعیین‌کننده هستند.

منابع مورد استفاده در دانشگاه‌های داخلی
اطلاعات این بخش تماماً از پاسخ دانشجویانی که اکنون در دانشگاه‌های مزبور در حال تحصیل هستند یا در سال‌های اخیر از این دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیل شده‌اند، جمع‌آوری‌ شده است. همچنین در میان این منابع، کتب ترجمه‌شده در کنار کتاب‌های نوشته‌شده توسط استادان ایرانی دیده می‌شود، گرچه گهگاه ضعف‌هایی در ترجمه‌ها و نیز اقتباس‌هایی در کتب تالیفی دیده می‌شود.
در دانشگاه تهران در مقطع کارشناسی برای درس اقتصاد خرد از بخش‌هایی از کتاب پینداک و رابینفیلد و در مقطع ارشد از کتاب هال واریان، لیارد، هندرسون کوانت و کتاب دکتر فرجی‌دیزجی استفاده می‌شود. منابع درس اقتصاد کلان نیز کتاب‌های دکتر تیمور رحمانی در مقطع کارشناسی و ترجمه اقتصاد کلان برانسون و رومر در مقطع کارشناسی ارشد است.
در دانشگاه شریف که تنها برای دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترا پذیرای دانشجویان رشته اقتصاد است، از کتاب اقتصاد خرد مس‌کالل، تحلیل اقتصاد خرد نوشته هال واریان و اقتصاد خرد پیشرفته نوشته جفری جلا و فیلیپ رنی استفاده می‌شود. منبع درس اقتصاد کلان نیز کتاب گرگوری منکیو است.
در دانشگاه علامه طباطبایی در مقطع کارشناسی از منابعی همچون اقتصاد خرد نوشته دکتر عباس شاکری و کتاب موریس فیلیپس برای درس اقتصاد خرد و در درس اقتصاد کلان از کتاب‌های اقتصاد کلان استادانی همچون عباس شاکری و تیمور رحمانی استفاده می‌شود. منابع رایج در مقطع کارشناسی ارشد نیز اقتصاد خرد نوشته هندرسون و کوانت و کتاب اقتصاد کلان پیشرفته دیوید رومر هستند.
دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه شهید بهشتی از کتاب‌های مبانی اقتصاد خرد با نگرشی به اقتصاد ایران نوشته دکتر محمد نوفرستی، اقتصاد خرد نوشته لفت ویچ و کتاب سالواتوره و در درس اقتصاد کلان از اقتصاد کلان نوشته دکتر محمود روزبهان، اقتصاد کلان؛ نظریه و سیاست‌های اقتصادی نوشته دکتر فریدون تفضلی، راهنمای نوین اقتصاد کلان نوشته اسنودن، وین و کوویچ استفاده می‌کنند. در مقطع کارشناسی ارشد نیز از کتاب و جزوه اقتصاد خرد نوشته دکتر پرویز داوودی و از کتب برانسون و دیوید رومر برای اقتصاد کلان استفاده می‌شود.
منابع پرکاربرد در دانشگاه تربیت مدرس (این دانشگاه نیز فاقد دوره کارشناسی است) در مقطع کارشناسی ارشد عبارتند از: نظریه اقتصاد خرد نوشته دکتر سجاد فرجی‌دیزجی و اقتصاد کلان نوشته رومر و اقتصاد کلان برانسون.
در سایت دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان، منابع متنوعی برای دروس اقتصاد خرد و کلان اصلی معرفی شده است از جمله:
نظریه اقتصاد خرد نوشته بایلاس، تحلیل اقتصادی نظریه و کاربرد اقتصاد خرد نوشته موریس، سیستم قیمت‌ها و تخصیص منابع تولیدی نوشته لفت‌‌ویچ، نظریه اقتصاد خرد نوشته سالواتوره، ساختار اقتصادی؛ تجزیه و تحلیل ریاضی نوشته بانین، نظریه اقتصاد خرد؛ مبانی اولیه و ضمیمه‌ها نوشته والتر نیکلسون و کریستوفر اسنایدر، مباحثی در اقتصاد خرد بازارها، تعادل عمومی، رفاه اقتصادی نوشته دکتر جعفر عبادی، تئوری اقتصاد خرد نوشته دکتر فرجی‌دیزجی، مسائل اقتصاد خرد نوشته وینج، درآمدی بر اقتصاد خرد معاصر نوشته مک‌ایچیرن و اقتصاد خرد گرین.
اقتصاد کلان نوشته روبرت هال و جان تیلور، تئوری و سیاست‌های اقتصاد کلان نوشته برانسون، اقتصاد کلان گری گوری منیکو، اقتصاد کلان نظریه‌ها و سیاست‌های اقتصادی نوشته دکتر فریدون تفضلی، نظریه‌ها و سیاست‌های اقتصاد کلان نوشته دکتر شاکری، اقتصاد کلان با رویکرد اسلامی نوشته دکتر میر‌معزی، اقتصاد کلان نوین نوشته دکتر تیمور رحمانی، اقتصاد کلان نوشته دکتر محمد طبیبیان، الگوی اقتصاد بدون ربا نوشته دکتر عرب اندر و اقتصاد کلان نوشته دورنبوش و استنلی فیشر.
همان‌طور ‌که می‌بینیم منابع اصلی دانشگاه‌های داخلی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند و ترجمه اکثر منابع مورد استفاده در دانشگاه‌های مطرح جهان در ایران نیز جزو منابع مهم درسی محسوب می‌شوند. گرچه شاید بتوان ادعا کرد نسخه‌های در دسترس، قدیمی‌ هستند اما باید اعتراف کنیم که محتوای اصلی اغلب کتاب‌ها در ویرایش‌های جدید تغییر ماهوی نمی‌کند. البته نکته دیگری که در بررسی تفاوت‌ها اغلب به آن اشاره می‌شود وجود مثال‌های زیاد و متنوع از کاربرد‌های واقعی مباحث مطرح‌شده در درس در این کتاب‌هاست؛ مطالبی راجع ‌به تحقیقات و مقاله‌های اخیر مربوط به موضوع درس یا حتی نمونه‌های واقعی استفاده از مطالب در سیاستگذاری‌ها. بدیهی است تنها با مطالعه چنین کتاب‌هایی، دانشجو به وسعت دیدی دست پیدا می‌کند که قطعاً در مسیر پژوهشی و احتمالاً شغلی خود در آینده می‌تواند از آن بهره ببردکه البته در فرآیند ترجمه به دلیل مناسب نبودن بسیاری از این مثال‌ها با شرایط فرهنگی جامعه مقصد، برخی از آنها حذف می‌شوند و گذشته از این آن دسته از کاربرد‌های دنیای واقعی و مثال‌ها که ترجمه می‌شوند نیز با مشکل ملموس نبودن برای دانشجو و حتی استاد ایرانی روبه‌رو هستند؛ چرا‌که اغلب کاملاً مربوط به جامعه آمریکایی با شرایط اقتصادی، سیاسی و... خاص آن هستند. مساله دیگر در مورد این منابع قیمت بالای آنهاست به‌طوری‌که اکثر دانشجویان موفق به خرید این کتاب‌ها نمی‌شوند گرچه با وجود امکاناتی نظیر کتابخانه‌ها، خرید کتاب دست دوم (یا چندم)، اجاره کتاب و... احتمالاً لزومی هم به خرید آنها احساس نمی‌کنند... قیمت خرید نسخه اصلی بسیاری از این کتاب‌ها بیش از 200 دلار و نرخ اجاره آنها بیش از 30 دلار (در سایت آمازون) است. قیمت کتاب‌های دست دوم هم بسته به کیفیت و سال چاپ آن متفاوت است و البته به مقدار قابل توجهی کمتر از نسخه اصلی است.
بنابراین شاید نتوان پاسخ سوال ابتدایی این مطلب را به‌طور کامل از این مقایسه بیرون کشید و باید دلایل دیگری را برای مطلوب نبودن کیفیت آموزش در ایران (حداقل از نظر موسسات رتبه‌بندی) جست‌وجو کرد.
یک علت شاید تفاوت در چگونگی استفاده از منابع در ایران و جهان و اتکای بیش از حد دانشجویان به جزوات خصوصاً در مقطع کارشناسی و مراجعه کمتر به کتب مرجع باشد که مسلماً بر غنای علمی دانشجو و دید او نسبت به مسائل تاثیر‌گذار خواهد بود. این در حالی است که به نظر می‌رسد در مراکز برتر علمی جهان، ضرورت کلاس و محتوای ارائه‌شده در آن (جزوه‌نویسی) به دلیل استفاده از منابع متنوع در مباحث مختلف توسط استاد و گردآوری و تکمیل آنها در کلاس باشد، بنابراین با این روش دانشجو ناگزیر به مراجعه به منابع اصلی و نیز استفاده از جزوات و مطالب کلاس است.

شرایط نشر دانشگاهی
یکی از مسائلی که در مورد وضعیت منابع تحصیلی به ‌خصوص در علوم انسانی در ایران دیده می‌شود، استفاده از منابع ترجمه‌شده است که این مساله حتی موجب اعتراضاتی نیز شده است. گرچه استفاده از منابع دست اول و به‌روز دنیا (البته اگر فرض کنیم ترجمه‌های موجود دارای چنین شرایطی هستند) به خودی خود می‌تواند ویژگی مثبتی تلقی شود اما از کنار عدم تمایل استادان داخلی به نگارش کتاب‌های کارآمد و متناسب با نیاز‌های کشور و علل آن نیز نمی‌توان به‌سادگی گذشت. در بررسی علل این مساله شاید اولین مانعی که اغلب فعالان صنعت نشر بیان می‌کنند، مساله حق مالکیت معنوی یا قانون کپی‌رایت باشد که به علت عدم رعایت کامل آن در کشور صنعت نشر و طبعاً نوشتن دارای بازدهی که باید نیست. خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) چندی پیش میزبان نشست «بررسی وضعیت کتاب‌های دانشگاهی» بود که توسط سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی برگزار شد. در این نشست‏ مشکلات حوزه نشر دانشگاهی با حضور برخی از ناشران برجسته این حوزه بررسی و پیشنهادهایی برای ارتقای صنعت نشر دانشگاهی مطرح شد. مدیرعامل انتشارات علمی دانشگاهی صنعتی شریف، محمد محمدی‌روحانی‌مشهدی، در این نشست اظهار داشت: «وقتی شرایط انتشار کتاب سخت می‏‌شود، کتاب‌های دانشگاهی هم از این قاعده مستثنی نیستند و این کتاب‌ها به غیر از مشکلات عمومی نشر سختی‌‏های دیگری هم دارند؛ این کتاب‌ها بیشتر ترجمه هستند و کمتر تالیف. همچنین کپی و تکثیر بی‌مجوز این کتاب‌ها در دانشگاه‌ها به ناشران آنها ضربه می‏زند.» او افزود: در سال 59 تا 61 بسیاری از دانشگاهیان به دلیل تعطیلی دانشگاه‌ها به تالیف و ترجمه رو آوردند و کتاب‌های بسیاری در ایران ترجمه شدند. اکنون مشکلات نشر دانشگاهی بیشتر به مشکلات کاغذ و چاپ و غیره برمی‌گردد. متاسفانه برخی ناشران دانشگاهی ما‌ کتاب‌ها را با ترجمه‌ جسته و گریخته و بسیار بی‎کیفیت منتشر می‌کنند.
در ادامه این نشست، مدیر انتشارات تیمورزاده و عضو اتحادیه ناشران و کتابفروشان گفت: «بخش بزرگی از کتاب‌های ما کتاب‌های دانشگاهی حوزه پزشکی است‌. امروزه کتاب‌ها به سرعت ترجمه می‌شود‌، ولی مساله ما این است که تولید علم در کشورمان صورت نمی‌گیرد. خصوصاً اینکه پزشکان ما بیشتر مشغول طبابت و کار حرفه‌ای هستند و کسی کتاب نمی‌نویسد. تالیفات این حوزه‌ها هم معمولاً گردآوری است. کار گروهی هم کمتر اتفاق می‌افتد که پزشکان دور هم جمع شوند و کتابی بنویسند. علم در آن طرف است و حتی اگر تالیف داریم گردآوری آثار آمریکایی است. اما من گمان می‌کنم که ما توان نوشتن چنین کتاب‌هایی را داریم.»
همچنین محمدرضا حاتمی -‌مدیر انتشارات دانش‎نگار و انجمن ناشران کتاب‌های دانشگاهی- گفت: «ما در کشور در تولید علم جوان هستیم. بیش از 80 سال از تاسیس دانشگاه تهران نمی‌گذرد و با دانشگاه‌های جهان قابل مقایسه نیستیم که سابقه‌های چند صدساله دارند. همین که ناشران ما چه خصوصی و دولتی دغدغه تولید کتاب داشته‌اند‌، نشانه‌ انجام وظیفه‌ ناشران است. البته در این حوزه هنوز در مرحله ترجمه کتاب‌ها مانده‌‎ایم و امیدوارم دهه آینده، دهه تولید باشد. بعد از این یک دهه وقت لازم داریم که کیفیت کتاب‌ها را بالا ببریم.» این ناشر افزود: همین که بخشی از کتاب‌های ترجمه‌شده دانشگاهی در ایران به افغانستان می‎رود، نشان می‌دهد کیفیت این ترجمه‌ها بالا بوده و می‌توان کارهای بزرگ‌تری هم انجام داد. ناشرانی هم هستند که در ایران کتاب‌های خود را به زبان‎های بین‎المللی منتشر می‌کنند. حاتمی همچنین با اشاره به اهمیت معرفی کتاب‎های دانشگاهی تاکید کرد: تبلیغات برای کتاب‌ها اهمیت زیادی دارد. ما انتظار داریم که به ما کمک شود، چرا که کتاب‌هایمان نیازمند تبلیغات و معرفی است. هنوز تیراژ کتاب‌های ما کم است‌، حتی تیراژ 200 نسخه و 50 نسخه هم داریم، آن هم به دلیل تقاضای کم است.
تیمورزاده هم در ادامه درباره اهمیت حمایت از صنعت نشر گفت: برخلاف آنچه در کشورهای دیگر وجود دارد و از طریق نشر به سودهای کلان می‌رسند، کسانی که در ایران وارد این فعالیت تجاری می‏‌شوند، فرسوده می‌شوند و به نظرم حمایت دولت از این حوزه ضروری است، البته کافی نیست. دولت هم اگر می‌خواهد به این صنعت لطفی کند، نباید تصدی‌گری کند. باید حمایت‏‌ها به گونه‏‌ای دیگر باشد.
این ناشر افزود: یکی از مواردی که کتاب با آن دست به گریبان است، ایجاد پی‌دی‌اف و کپی کردن کتاب‌های دانشگاهی است. از سال 93 نسبت به سال 92 ‌- 91 تا سال 88 تقریباً سالی 10 درصد از میانگین فروش تعدادیِ کتاب کم شده‌؛ از همان سالی که قیمت کاغذ آزاد شد. بسیاری از ناشران از این صنعت خارج می‎شوند و این در حالی است که تعداد دانشجویان زیاد شده‌ است. تیمورزاده در پایان به مشکل کمبود ساعات مطالعه و کتابخوانی نیز اشاره کرد.
در نهایت می‌توان ادعا کرد تفاوت در منابع به‌اندازه تفاوت در رتبه و کیفیت آموزشی دانشگاه‌ها نیست، بنابراین به نظر می‌رسد علت اصلی و ریشه این وضعیت را باید در علل دیگری (در کنار منابع) جست‌وجو کرد، عواملی همچون: چگونگی و کیفیت ارائه دروس، میزان تطابق مطالب با نیاز‌های ضروری اقتصاد ایران، کارآمدی سیستم آموزشی، میزان و جهت انگیزه‌ها (نزد استادان و دانشجویان) و درنهایت جایگاه علوم انسانی و رشته‌هایی همچون اقتصاد و مدیریت در اذهان عمومی و حتی میزان اهمیت و ارزش این علوم برای سیاستگذاران کشور. به‌هر‌حال اعلام نتیجه قطعی به بررسی‌های بیشتر و عمیق‌تری نیاز دارد.

پی‌نوشت‌ها:
1-Andreu Mas-Colell, Michael Whinston & Jerry Green: Microeconomic Theory. (MWG).
2-Jean-Jacques La/ont and David Martimort: The Theory of Incentives (LM).
3- Pindyck & Rubinfeld Microeconomics.
4-Varian, Hall (1992): Microeconomic Analysis, Third Edition,
5-Gibbons, Robert (1992): Game theory for Applied Economists