سایه سنگین پوپولیسم

پوپولیسم مساله سیاستمداران جاه‌طلب و در عین حال ناآگاه یا غیرصادق است؛ سیاستمدارانی که با سوار شدن روی موج خواسته‌های مردم و بیان جذاب مطالبات آنها در قالب شعارها و وعده‌های شیرین اما دور از دسترس موفق شده‌اند در یک برهه زمانی محبوبیتی نسبی کسب کنند. محبوبیتی که البته همانند سیاست‌های آنان کوتاه‌مدت و گذراست و معمولاً بعد از مدتی به متضاد خود تبدیل شده است. کمتر موردی در تاریخ جهان پیش آمده است که سیاستمداری پوپولیست بتواند برای طولانی‌مدت در قدرت بماند و آنچه در اختیار دارد را به ویرانه‌ای تبدیل نکند. از آدولف هیتلر سخنور که کشور خود و بسیاری دیگر از کشورها را در آتش جنگ جهانی سوزاند تا نیکلاس مادوروی ونزوئلایی که با وجود به فلاکت کشاندن جامعه و مردم، دست از ویرانه‌ای که ساخته برنمی‌دارد. پوپولیست‌ها می‌آیند و می‌روند اما آنچه بر جای می‌گذارند مخروبه‌ای است که تا سال‌ها پس از آن مردم را گرفتار می‌کند. دولت‌هایی که پس از پوپولیست‌ها روی کار می‌آیند کار بسیار سختی پیش رو دارند. آنها باید به بازسازی ویرانه‌های برجا مانده بپردازند، اقدامی که کمتر به چشم می‌آید و به عنوان دستاورد آنها محسوب نمی‌شود. 

پوپولیست‌ها اگر در کشورهای اثرگذار در معادلات جهانی روی کار بیایند با فضایی که ایجاد می‌کنند به قدرت گرفتن دیگر افراد و احزاب پوپولیست در کشورهای دیگر کمک می‌کنند. به همین دلیل است که هم‌اکنون یکی دو اتفاق پوپولیستی می‌تواند جنبش پوپولیست‌ها را در تمام دنیا داغ کند. در شماره گذشته هفته‌نامه تجارت‌فردا که به بررسی پدیده پوپولیسم و ابعاد آن پرداختیم عنوان شد که از دهه 1930 تاکنون پوپولیسم تا این اندازه در کشورهای در حال توسعه در اوج نبوده است. علاوه بر به قدرت رسیدن فردی در ایالات متحده که خود مبدع نوع تازه‌ای از پوپولیسم تهاجمی، ترامپیسم، است؛ در فرانسه، هلند، آلمان، اسپانیا و دیگر کشورهای توسعه‌یافته نیز جنبش پوپولیسم برافروخته شده است. جدا از اینکه در کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه‌یافته نیز سردمداران پوپولیست کم نیستند. همان‌طور که مطالعه رای دالیو (Ray Dalio) نشان داده است، پوپولیسم مانند یک بیماری واگیردار است که می‌تواند نظام‌های سیاسی را به سرعت بیمار کند و سایه سنگین خود را بر جهان بیفکند. خطر پوپولیسم همیشه جدی است.