سوار بر موج

هر انسانی در زندگی خود با مسائلی مواجه می‌شود که باید در خصوص آنها تصمیم‌گیری کند. از مسائل پیش‌‌ پا‌افتاده روزمره گرفته تا موضوعاتی که سرنوشت فرد را رقم می‌زنند، همگی نیازمند تصمیم‌هایی هستند که درآینده منجر به پشیمانی فرد نشوند. گاهی سود و زیان یک تصمیم تنها به خود فرد برمی‌گردد ولی گاهی با یک تصمیم اشتباه، یک جامعه به سمت تباهی می‌رود. در چنین زمان‌هایی است که گروه‌های مختلف سعی می‌کنند، نظر افراد را به سمت خود جلب کرده و نتیجه این تصمیم‌گیری را به سمتی بکشانند تا سود بیشتری ببرند. در این حالت، آگاهی می‌تواند نجات‌بخش باشد. به همین دلیل شناخت کافی نسبت به عوامل تاثیرگذار در انتخاب موضوعی است که مرز میان خوشبختی و فلاکت را مشخص می‌کند. اگر فرد نسبت به انتخابی که می‌خواهد بکند آگاهی داشته باشد، تحت ‌تاثیر افراد دیگر قرار نخواهد گرفت. وقتی شما آگاهی داشته باشید،‌ آنگاه حتی اگر نتیجه انتخاب بر‌خلاف میلتان شد، خود را سرزنش نمی‌کنید. اما همیشه اوضاع به این صورت نیست. گاهی باید در مورد موضوعی تصمیم‌گیری کنید ولی فرصت کافی برای شناخت و آگاهی وجود ندارد. در چنین زمان‌هایی چه باید کرد؟ افراد مختلف روش‌های متفاوتی را پیش می‌گیرند. گروه اول،‌ ساده‌ترین کار را برای رهایی از چالش تصمیم‌گیری انتخاب می‌کنند،‌ آنها به کل صورت مساله را پاک کرده و اصلاً تصمیم نمی‌گیرند. دسته دوم چشم‌ها را بسته و انتخاب می‌کنند. دسته سوم اما به فردی که او را در آن مساله صاحب‌نظر می‌دانند اعتماد کرده و انتخابی مشابه با او را برمی‌گزینند. رفتاری که دسته سوم از خود نشان می‌دهند در علم اقتصاد با اصطلاح «‌رفتار توده‌وار عقلانی» (rational herding) شناخته می‌شود. در این پرونده سعی کرده‌ایم در گفت‌وگویی با حمید ‌صبوریان، استاد تئوری اقتصاد و نظریه بازی دانشگاه کمبریج، این اصطلاح را که بیشتر در بازارهای مالی به کار گرفته می‌شود به مباحث اجتماعی و سیاسی، به خصوص انتخابات بسط دهیم.