نسخه‌ای برای دردهایمان

«امکان‌سنجی مالی و اقتصادی طرح‌ها»؛ این عبارت کوتاه تعریف شسته و رفته‌ای از اقتصاد مهندسی است؛ چراکه در این حوزه مطالعاتی مقرون به صرفه بودن و سودآوری مطلق یا نسبی طرح‌ها بررسی می‌شود. باید توجه داشت مراد از سود تنها به معنای سود مادی نیست بلکه سود و مزایای اجتماعی هم مد نظر است. سال‌هاست که بسیاری از منتقدان طرح‌ها و برنامه‌های پیاده‌شده در کشور را فاقد سود و زیان می‌دانند؛ به دیگر سخن کمیت این طرح‌ها و برنامه‌ها از حیث اقتصاد مهندسی می‌لنگد. از این منظر کتاب «ارزیابی طرح‌ها و تحلیل ریسک» که در باب بررسی تئوریک و پراتیک مفاهیم اقتصاد مهندسی است می‌تواند برای حال و روز وضعیت نابسامان طرح‌ها و برنامه‌های مختلف کشور سودمند باشد. اثری که فیروز توفیق آن را به رشته تحریر در آورده کوشیده است تا ضمن معرفی مباحث متعارف اقتصاد مهندسی، ارزیابی طرح‌ها را از منظر شرکت‌ها، بنگاه‌ها و به ویژه از ‌نظر اجتماعی، یعنی بخش عمومی مورد توجه قرار دهد.

کتاب حاضر در ۱۰ فصل نگارش شده است. فصل‌های یکم، دوم، پنجم، هفتم و نهم به ترتیب با عنوان‌های «طرح‌های سرمایه‌گذاری»، «روش‌های ارزیابی طرح‌ها»‌، «دیدگاه بخش عمومی»، «حساسیت، ریسک و نااطمینانی» و «سرمایه‌گذاری در شرایط محدودیت منابع مالی» را باید مهم‌ترین فصل‌های این کتاب دانست.

کتاب «ارزیابی طرح‌ها و تحلیل ریسک» تقریباً با زبانی تخصصی نوشته شده است و در نتیجه به خوانندگانی که با مفاهیم پیچیده اقتصاد مهندسی آشنایی ندارند توصیه نمی‌شود. در این کتاب به ضرورت از فرمول‌های ریاضی برای توضیح بیشتر بهره گرفته شده است. در کنار اینها جدول‌هایی دیده می‌شود که به کار توضیح بیشتر فرمول‌های ریاضی می‌آید. نکته جالب توجه آنکه در برخی از بخش‌های کتاب چگونگی استفاده از نرم‌افزار اکسل هم توضیح داده شده است.

یکی از وجوه ممیزه این اثر را باید تمسک به مطالب و مثال‌هایی دانست که عمدتاً از کتاب‌های سازمان‌های معتبر جهانی از جمله راهنمای اتحادیه اروپا، دو کتاب موسسه بانک جهانی، راهنمای بانک توسعه آسیایی و راهنمای صنعتی سازمان ملل متحد (یونیدو) گردآوری شده است.

بخش کتاب‌شناسی اثر فیروز توفیق نیز درخور توجه است؛ به همین دلیل مخاطبانی که در پی پژوهش بیشتر هستند می‌توانند به این بخش مراجعه کنند. نویسنده در مقدمه کتاب یادآور شده است که در نگارش این کتاب و استفاده از واژگان تخصصی تا جایی که میسر بوده از واژگانی بهره گرفته شده که برای خواننده مانوس است. با این حال در برخی از موارد نویسنده ناچار به برگزیدن واژه‌هایی جدید یا کمتر مالوف شده است. بدون تردید کتاب «ارزیابی طرح‌ها و تحلیل ریسک» را باید از کتاب‌های مهمی دانست که تاکنون در ایران و در حوزه اقتصاد مهندسی منتشر شده است. در این اثر حتی مواردی مانند مالیات و معافیت‌های مالیاتی، خرید تجهیزات جدید و… از نظر دور نمانده است.

در این کتاب تاکید شده است که طرح‌های دولتی معمولاً پرهزینه و بلند‌مدت هستند و در نتیجه در تحلیل امکان‌سنجی مالی و اقتصادی آنها باید معیارهایی متفاوت از آنچه در طرح‌های خصوصی اقتصادی به کار می‌روند استفاده شود. به همین دلیل هم در کتاب حاضر و در فصل ششم نمونه‌هایی از این معیارها به دست داده شده است. کتاب حاضر را نشر نی با قیمت ۱۴ هزار تومان روانه بازار کتاب کرده است.