کتابی برای «پیچ» اقتصاد

اقتصاد‌سنجی را باید یکی از حوزه‌های مطالعاتی سخت و سنگین اقتصاد دانست. پژوهشگران این حوزه علاوه بر آشنایی با مفاهیم اقتصادی باید بر فرمول‌های پیچیده ریاضی هم تسلط داشته باشند. تاکنون کتاب‌های زیادی در زمینه اقتصاد‌سنجی ترجمه و تالیف شده است. عمده این کتاب‌ها را باید تلاشی برای توضیح و تبیین مفاهیم ساده اقتصاد‌سنجی دانست. «کتاب اقتصاد‌سنجی» را اما باید از جمله کتاب‌هایی به حساب آورد که در‌صدد در‌انداختن مفاهیم دشوارتر حوزه اقتصاد‌سنجی هستند. به همین دلیل است که نویسنده این کتاب آن را منبعی برای مطالعات درسی دوره‌های تکمیلی رشته اقتصاد معرفی می‌کند. کتاب پیش‌رو در دو بخش و ۱۴ فصل تنظیم شده است. اگرچه مفاهیم موجود در این کتاب از عهده درک علاقه‌مندان اقتصاد خارج است اما فصل اول از بخش اول آن با عنوان «اقتصاد‌سنجی چیست؟» با استفاده از تعابیری ساده تلاش کرده است مرزهای اقتصاد‌سنجی را برای خواننده روشن کند. در این فصل عمده تعاریف موجود از اقتصاد‌سنجی به دست داده شده و نویسنده تاکید می‌کند «یک متخصص اقتصاد‌سنجی باید آماردان و ریاضی‌دان قابلی باشد که با آموزش، یک اقتصاددان شده است. داشتن دانش بنیادی در رابطه با نظریه اقتصادی، آمار و ریاضیات پیش‌نیاز ضروری برای این حوزه است.» شاید این عبارت مفید و مختصرترین پاسخی باشد که می‌توان در مقابل چرایی حضور معادلات ریاضی در حوزه اقتصاد‌سنجی قرار داد. «تاریخچه مختصر اقتصاد‌سنجی»، «نقدهایی بر اقتصاد‌سنجی» و «نگاهی به آینده اقتصاد‌سنجی» از دیگر قسمت‌های فصل اول «کتاب اقتصاد‌سنجی» است که برخلاف سایر فصل‌های آن اثری از فرمول‌ها و معادلات دشوار ریاضی در آن دیده نمی‌شود. رگرسیون ساده خطی، تحلیل رگرسیون مرکب و نقض فروض کلاسیک را باید از مهم‌ترین فصل‌های بخش اول کتاب دانست. در بخش دوم هم آزمون‌های تصریح و عیب‌یابی رگرسیون، الگوی معادلات همزمان، مدل تلفیقی داده‌های سری زمانی و مقطع زمانی از دیگر فصل‌ها اهمیت بیشتری دارند. تقریباً در پایان هر فصل از کتاب تلاش شده است با به دست دادن مثال‌های تجربی و تحلیل آنها مفاهیم اقتصادسنجی به نحو محسوس‌تری درک شوند. ترجمه روان مترجمان هم سبب شده تا اندازه‌ای از دشواری مفاهیم این کتاب کاسته شود. البته شاید بهتر بود مترجمان با افزودن مقدمه‌ای گویا و مبسوط شرح لازمی از بخش‌های اثر حاضر به دست می‌دادند. با وجود این مترجمان به یک مقدمه چندخطی اکتفا کرده‌اند. به روایت مترجم کتاب حاضر را یکی از معروف‌ترین متخصصان اقتصادسنجی نگارش کرده است. این کتاب تاکنون چندین بار مورد بازنگری و ویرایش قرار گرفته که آخرین آن مربوط به سال ۲۰۱۱ است. به نظر می‌رسد چند ویژگی خاص «کتاب اقتصاد‌سنجی» را از کتاب‌های مشابه متفاوت می‌کند. نخست آنکه پیچیده‌ترین و در عین حال دشوا‌رفهم‌ترین مباحث اقتصاد‌سنجی در این کتاب مطالعه شده است. دوم آنکه به آماره‌های آزمون اصلی در اقتصاد‌سنجی یعنی آماره والد، نسبت درست‌نمایی و ضریب لاگرانژ به خوبی پرداخته شده و به لحاظ مفهومی و کاربردی هم پوشش مطالب این کتاب مطلوب به نظر می‌رسد. سومین ویژگی ممیزه اثر حاضر را باید سوال‌ها و تمرین‌های بسیاری دانست که در قالب اثبات، توضیح و تخمین ارائه شده است. «کتاب اقتصاد‌سنجی» را باید یکی از برترین آثار اقتصادی نشر نی در سال ۱۳۹۱ دانست. این کتاب به همراه دیگر آثاری که ذیل عنوان مجموعه اقتصادی به چاپ رسیده است نشان می‌دهد نشر نی در این سال تلاش کرده با انتشار کتاب‌های فاخر اقتصادی، برخی از خلأهای موجود را در حوزه‌های مطالعات تخصصی اقتصاد پر کند.