سکوی سلاطین

همزمان با افزایش تعداد موسسات آموزش عالی و رقابتی‌تر شدن فضا و نیز افزایش متقاضیان برای پیمودن مدارج علمی، مساله کیفیت بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است. در این راستا موسسات رتبه‌بندی مختلفی از جمله Quacquarelli Symonds (QS)، ISC و... به وجود آمده‌اند که رتبه‌بندی‌های بعضاً بسیار متفاوتی نسبت به یکدیگر ارائه می‌دهند. در این گزارش مختصراً به معرفی سایت IDEAS و سازوکار رتبه‌بندی آن می‌پردازیم. بدین منظور بهتر است ابتدا به سیستم رتبه‌بندی 1RePEc که بر اساس ضریب تاثیر2 بنا نهاده شده و گزارش‌های سایت IDEAS که با استفاده از این سیستم منتشر می‌شوند، بپردازیم. ضریب تاثیر در روش‌های مختلف تعاریف متفاوتی دارد؛ مهم‌ترین عامل سازنده این پارامتر، تعداد ارجاع به یک مقاله است. RePEc (آغاز از سال 1997) تلاش همکارانه صدها داوطلب به منظور افزایش نشر پژوهش‌ها در حوزه اقتصاد است. قلب این پروژه یک پایگاه غیرمتمرکز داده از مقالات منتشر‌شده (و منتشر‌نشده)، مجلات و برخی اجزای نرم‌افزاری است که به رایگان در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد. در این پایگاه، ناشران نشریات خود را فهرست‌بندی می‌کنند و نویسندگان می‌توانند برای خود پرونده‌های آنلاین از آثاری که پیشتر نمایه شده، ایجاد کنند؛ بدین ترتیب دسترسی به رتبه‌بندی‌های مختلف در اقتصاد و زمینه‌های مرتبط فراهم می‌شود. بخش پژوهشی بانک سنت لوییس (فدرال رزرو)3 حامی RePEc است که دسترسی به بیش از یک میلیون و 200 هزار مقاله (با متن کامل) را فراهم می‌کند. بخش اعظمی از این مقالات، با حفظ حق کپی‌رایت، به طور رایگان قابل دانلود هستند. این یکی از بزرگ‌ترین مخازن اینترنتی مربوط به محصولات دانشگاهی در جهان است. ناشران پیشرو، مانند الزویر و اسپرینگر4، فهرست محتوای اقتصادی خود را در RePEc ثبت کرده‌اند. از آرشیو RePEc در 82 کشور جهان میزبانی می‌شود. در سایت IDEAS نویسندگان برتر از نظر تعداد مقالات منتشر‌شده متمایز، با محاسبه ضریب تاثیر به صور مختلف رتبه‌بندی شده‌اند. رتبه‌بندی‌های دیگری بر اساس پیری و جوانی، گرایش اقتصادی، جنسیت اقتصاددان، برترین‌ها از نظر همکاران، به ترتیب حروف الفبا، برترین اقتصاددانان فقید و نیز اقتصاددانان برتر به تفکیک کشورهایشان (و نیز به تفکیک ایالت) در 10 سال اخیر و نیز در همه سال‌ها وجود دارند. موسسات و دانشگاه‌های برتر نیز بر‌اساس معیارهای متفاوتی رتبه‌بندی شده‌اند.

رتبه‌ها چگونه محاسبه می‌شوند؟
31 نوع رتبه‌بندی با توجه به 31 معیار مختلف محاسبه می‌شوند، سپس از نتایج این محاسبات (پس از حذف از بهترین و بدترین نتیجه) میانگین هارمونیک گرفته می‌شود. البته این امکان برای کاربران (نویسندگان) وجود دارد که با نسبت دادن وزن‌های دلخواه به معیارهای مورد نظرشان (و حتی تعریف معیار جدید) رتبه‌بندی جدیدی به وجود بیاورند. همه رتبه‌های گزارش‌شده در این مطلب، با استفاده از میانگین همه روش‌های رتبه‌بندی محاسبه شده است. این رتبه‌بندی شامل 6703 موسسه با 41995 نویسنده ثبت‌شده در این سیستم است.

دانشگاه‌ها و موسسات برتر
10 دانشگاه برتر برای همه سال‌ها عبارتند از: دانشکده اقتصاد دانشگاه هاروارد، اداره ملی تحقیقات اقتصادی (NBER)، گروه بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول (IMF)، مدرسه بازرگانی بوت دانشگاه شیکاگو، دپارتمان اقتصادی موسسه تکنولوژی ماساچوست (MIT)، گروه اقتصادی دانشگاه پرینستون، دانشکده اقتصاد لندن (LSE)، گروه اقتصاد دانشگاه کالیفرنیا-برکلی، دانشگاه آکسفورد. در سایر فهرست‌هایی که برای رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در این پایگاه تولید شده‌اند، نام موسسات و دانشگاه‌های معتبری همچون گروه اقتصادی دانشگاه شیکاگو، کلمبیا، استنفورد، نیویورک و ییل در میان 15 موسسه برتر دیده می‌شود. مدرسه اقتصادی تولوز که به ‌دلیل حضور ژان تیرول، برنده نوبل اقتصاد امسال، اهمیت دوچندانی پیدا کرده است، رتبه 25 را در این فهرست کسب کرده است. همانطورکه دیده می‌شود اکثر این موسسات برتر متعلق به کشور آمریکا هستند و این فهرست با فهرست برترین دانشگاه‌های ایالات متحده فرق چندانی ندارد.

برترین کشورها و ایالات
بیش از 200 کشور در فهرست برترین کشورها دیده می‌شوند که برای رتبه‌بندی آنها نیز از معیار میانگین کلی امتیازات محاسبه‌شده بر اساس پارامترها و روش‌های گوناگون و گرفتن میانگین هارمونیک از آنها، همانند قبل، استفاده شده است. این مناطق و کشورها عبارتند از: بریتانیا، ماساچوست (آمریکا)، کالیفرنیا (آمریکا)، آلمان، نیویورک (آمریکا)، فرانسه، منطقه کلمبیا (آمریکا)، ایتالیا، ایلینوی (آمریکا)، کانادا. اگر ایالات متحده آمریکا را در این رتبه‌بندی تنها یک بار منظور کنیم، در جایگاه‌های بعدی این فهرست به نام‌هایی همچون هلند، اسپانیا، استرالیا، سوئیس، سوئد و بلژیک می‌رسیم. برترین کشور آسیایی از این منظر ژاپن است با رتبه 21؛ چین با رتبه 32، ترکیه، سنگاپور، هند و کره‌جنوبی به‌ترتیب با رتبه‌های 47، 48، 49 و 51 جایگاه‌های دوم تا ششم آسیا را به خود اختصاص داده‌اند. ایران نیز در رتبه‌ای پایین‌تر از کشورهایی همچون هنگ‌کنگ، تایوان، مالزی، پاکستان، امارات متحده عربی، در جایگاه 126 دنیا و بالاتر از کشورهایی همچون کامرون، صربستان، بحرین و عراق قرار دارد. البته قرار گرفتن در این فهرست‌ها نیازمند ثبت‌نام نویسنده یا دانشگاه است، بنابراین شاید آشنا نبودن برخی پژوهشگران ایرانی با این سیستم، می‌تواند یکی از علل کسب جایگاه کنونی باشد.

برترین اقتصاددانان زن
در فهرست برترین زنان اقتصاددان 10 نفر اول عبارتند از: کارمن راینهارت از مدرسه دولتی کندی و دانشگاه هاروارد، استر دوفلو از MIT، اسلی دمایرگاک کانت از گروه تحقیقات اقتصادی بانک جهانی، جنت کوری از موسسه مطالعات کار (IZA)، ماریان برتراند از مدرسه بوت دانشگاه شیکاگو، برانوین هیوز هال از اداره ملی تحقیقات اقتصادی (NBER)، کلودیا گلدن از دانشگاه هاروارد، اولیویا میچل از اداره ملی تحقیقات اقتصادی (NBER)، آلن مک‌گرتن از گروه اقتصاد دانشگاه مینه‌سوتا، سرنا انگ از گروه اقتصاد دانشکده هنر و علوم دانشگاه کلمبیا.

برترین اقتصاددانان
10 اقتصاددان برتر در فهرست برترین‌ها تا مارس 2015 (در تمام سال‌ها) عبارتند از: آندری شلایفر از دانشگاه هاروارد، جیمز هکمن از دانشگاه شیکاگو، رابرت جی بارو از دانشگاه هاروارد، جوزف استیگلیتز از دانشگاه کلمبیا، دارون عجم اوغلو از موسسه تکنولوژی ماساچوست (MIT)، پیتر فیلیپس از دانشگاه ییل، ژان تیرول از انستیتو دانشکده اقتصاد تولوز (TSE)، رابرت لوکاس جونیور (پسر) از دانشگاه شیکاگو، جان کمپبل از دانشگاه هاروارد و کنث راگوف از دانشگاه هاروارد. برترین‌ها در 10 سال اخیر تا مارس 2015 عبارتند از: دارون عجم اوغلو از MIT، جیمز هکمن از دانشگاه شیکاگو، آندری شلایفر از دانشگاه هاروارد، رابرت جی بارو از دانشگاه هاروارد، کنث راگوف از دانشگاه هاروارد، جان لیست از دانشگاه شیکاگو، ژان تیرول از TSE، کارمن راینهارت از دانشگاه هاروارد، گری بکر و دیوید کارت از دانشگاه کالیفرنیا برکلی. از نکات قابل توجه این رتبه‌بندی حضور ایرانیان در میان برترین اقتصاددانان 10 سال اخیر است؛ در جایگاه سی‌و‌یکم این رتبه‌بندی به نام محسن بهمنی اسکویی از دانشگاه ویسکانسین می‌رسیم و پروفسور محمد هاشم پسران از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی نیز در جایگاه سی وچهارم قرار گرفته است.

جوان‌ترین اقتصاددانان
برای تعریف جوانی، سن فرد هنگام انتشار اولین مقاله (به هر شکل) در نظر گرفته می‌شود. در 10 سال اخیر اقتصاددانان برتر این دسته عبارتند از: یوری گُردنیچنکو از دانشگاه برکلی، آرنود کاستینات از MIT، محمد شهباز از پاکستان، کوتاس آرکولوکس از دانشگاه ییل، توماس چینی از مدرسه اقتصاد تولوز، اولگ ایسگوکی از دانشگاه پرینستون، آمیت سِرو از دانشگاه شیکاگو، دوک کانگ نگوین و الکس ادمنز.

اعضای گروه
می‌توان گفت گروه RePEc نسبتاً بزرگ است زیرا شامل تعداد بسیار زیادی از داوطلبان می‌شود. برخی از مهم‌ترین اعضا و مهم‌ترین وظایف‌شان به شرح زیر است:
1- خوزه مانوئل بارکو کروز: او یک کتابدار در دانشگاه والنسیا در اسپانیاست که بخش بزرگی از نرم‌افزار مورد استفاده برای اولین نسخه IDEAS را نوشته است. او همچنین تعداد زیادی از مقالات آنلاین را در ابتدای کار سایت برای تولید محتوا (با جست‌وجو در اینترنت) تهیه کرد.
2- کریستوفر باوم: استاد اقتصاد و علوم اجتماعی در کالج بوستون است. او نیز در برنامه‌نویسی جهت تولید محتوا برای RePEc نقش داشته است. همچنین وظیفه تبلیغات را بر عهده دارد و صاحب دامنه repec.org محسوب می‌شود.
3- سان کارلسون: کارلسون استاد آمار در دانشگاه اربروی سوئد است. او مدیریت بخش سوئدی (مقالات) را بر عهده دارد و از اعضای موسس RePEc محسوب می‌شود و به‌روز رسانی محتویات پایگاه داده، یکی از وظایف اوست.
4- توماس کریچل: توماس کسی است که از آغاز به کار پروژه در گروه حضور داشته است.
5- کریستین زیمرمن: دستیار معاون رئیس در بانک فدرال رزرو سنت لوییس است. او مدیریت IDEAS و سایت EDIRC را بر عهده دارد و فرآیند ثبت‌نام را رصد می‌کند.

پی‌نوشت‌ها:
1- Research Papers in Economics.
2- Impact Factor.
3- Federal Reserve Bank of St. Louis.
4- Elsevier and Springer.