همبازی‌های مجازی

فرقی با دیگر بچه‌های خانواده ندارد. گشنه‌اش که می‌شود صدایت می‌کند و غذا می‌خواهد. لباسش را کثیف می‌کند و باید آن را عوض کنی. ادویه زیاد در غذایش بریزی لپ‌هایش گل می‌اندازد و عطسه می‌کند. حوصله‌اش که سر می‌رود باید او را به گردش ببری. گاهی مریض می‌شود و باید سر ساعت داروهایش را به خوردش بدهی. مسواک فراموش نشود. خوابش می‌آید. چراغ را خاموش می‌کنی تا آسوده بخوابد. می‌خوابد... حالا تو تنهایی. «پو» تمام شد. تو می‌مانی و دنیای واقعی. دنیایی که پو ندارد. این داستان تنها بخشی از دنیای بی‌انتهای بازی‌های دیجیتال است. بازی‌هایی که برای کامپیوتر طراحی می‌شدند اما چند سالی است که به تلفن‌های هوشمند هم راه پیدا کرده‌اند. حالا دیگر لازم نیست مقابل صفحه بزرگ تلویزیون بنشینید یا لپ‌تاپ یا آی‌پد‌تان را با خود حمل کنید تا اوقات فراغت‌تان با بازی‌های دیجیتال پر شود. کافی است روزآمدترین بازی‌ها را در گوشی هوشمندتان نصب کنید. صفحه را که لمس کنید بازی آغاز می‌شود؛ و این تازه شروع بازی است. تا همین چند سال پیش تاثیرات مثبت و منفی بازی‌های دیجیتال بر کودکان در مرکز توجه محققان قرار داشت. اما امروز دو اتفاق دیگر این مطالعات را متحول کرده است. نخست آنکه این بازی‌ها از انحصار کامپیوترها خارج شده و به تلفن‌های همراه راه پیدا کرده است. دیگر آنکه دیگر کودکان تنها مخاطبان آن نیستند بلکه بزرگسالان و سالمندان نیز به جمع عاشقان بازی‌های دیجیتال پیوسته‌اند. این روزها در کوچه و خیابان، در مترو، در اتاق انتظار پزشک و حتی در جلسات مهم اداری صداهای عجیب و غریبی از گوشی‌های همراه به گوش می‌رسد و شما می‌دانید که پدربزرگ، فرزند کوچک‌تان، همکارتان یا حتی جناب رئیس! مشغول بازی با موبایل هستند. ظهور و توسعه بازی‌های کامپیوتری در مدت 20 سال گذشته تاثیرات شگرفی بر جامعه، افراد و روابط اجتماعی برجای گذاشته است. پژوهشگران به طور همزمان پیامدها و تاثیرات مثبت و منفی این بازی‌ها را مورد مطالعه قرار داده‌اند. جالب آنکه با پیشرفته‌تر شدن این بازی‌ها و راه یافتن آنها به تلفن‌های همراه این تاثیرات دامنه وسیع‌تر و پیچیدگی‌های بیشتری پیدا کرده است و به همین سبب همچنان در صدر مطالعات جامعه‌شناسان و روانشناسان جوامع مختلف قرار دارد. آیا بازی‌های کامپیوتری تمرکز افراد و بهره‌وری آنان را کاهش می‌دهد؟ آیا غرق شدن در بازی و اعتیاد به آن از تعامل اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی افراد می‌کاهد؟ آیا شخصیت‌های این بازی‌ها از انسان گرفته تا عروسک و حیوان می‌تواند جایگزین شخصیت‌های واقعی زندگی انسان شود؟ این تنها بخشی از سوالاتی است که پژوهشگران در تلاشند بدان پاسخ دهند.

تاثیرات مثبت بازی‌های دیجیتال
هماهنگی دست و چشم: اولین و مهم‌ترین تاثیر مثبت بازی‌های دیجیتال به ویژه در صفحات لمسی، هماهنگی چشم و دست است. گزارش‌های متعددی نشان داده است جراحانی که در فضای دیجیتال بازی می‌کنند پس از مدتی مهارت‌های بیشتری در عمل جراحی پیدا می‌کنند. همچنین، بازی‌های ورزشی که در آن بازیکن باید حرکات ورزشی واقعی را در دنیای مجازی الگوبرداری کند، به مهارت‌آموزی بیشتر ورزشکاران کمک می‌کند. از جمله این بازی‌ها می‌توان به تنیس و بولینگ اشاره کرد. سایر بازی‌های دیجیتال مانند رانندگی و هدایت هواپیما نیز به قدری پیشرفته شده‌اند که فضای مجازی آنها به دلیل مشابهت بسیار با محیط واقعی، برای آموزش رانندگی یا خلبانی به کار می‌رود.
پرورش ذهن: طراحان بازی‌های دیجیتال بازی‌هایی ابداع کرده‌اند که بتواند به پرورش ذهن افراد کمک کند. وقتی بازیکنان در موقعیت‌های پرچالش قرار می‌گیرند و ناچار به انجام فعالیت‌هایی می‌شوند که جالب و متنوع است ذهن آنان از موقعیت‌هایی که به برخورد با آن عادت دارند فراتر می‌رود و به همین نحو، به شیوه‌ای سرگرم‌کننده مهارت‌های جدیدی فرا می‌گیرند. همین واقعیت که بازی‌ها شما را وامی‌دارند تا برای کسب امتیاز بیشتر تلاش کنید و با بازخورد آنی، وضعیت شما را اعلام می‌کنند، می‌تواند در مقایسه با یک کلاس درس واقعی، فضای آموزشی جذاب و موثرتری برای آموزش فراهم کند. مهارت تفکر و تعیین استراتژی: بازی‌های استراتژیک مانند بازی‌های جنگی که در آن بازیکن ناگزیر است برای پیشرفت در بازی استراتژی مشخصی اتخاذ کند به افراد کمک می‌کند تا مهارت تفکر خود را توسعه دهند. بازی‌های مدیریتی مانند مدیریت فوتبال نیز مستلزم تفکر و برنامه‌ریزی دقیق است تا در مدت زمان تعیین‌شده فرد بتواند تیمش را به پیروزی برساند. این گونه بازی‌ها نیازمند مدیریت زمان هستند و افراد را قادر می‌سازند تا استراتژی‌های خود را به تصمیم‌گیری‌های دنیای واقعی پیوند دهند.
تاثیر بر آینده: بازی‌های دیجیتال می‌تواند بر نگرش مردم نسبت به تحولات آینده تاثیر بگذارد. تکنولوژی بازی‌های دیجیتال به طور پیوسته در حال تغییر و تحول است و به افراد کمک می‌کند با کسب مهارت‌های تئوریک و عملی در یک محیط مجازی خود را برای دنیای در حال تغییر پیش رو آماده کنند. آنها پیش از مواجهه با تکنولوژی‌های بسیار پیشرفته در دنیای واقعی، استفاده از این تکنولوژی‌ها را در محیط مجازی فرا‌می‌گیرند.

پیامدهای نامطلوب بازی‌های موبایل
اتلاف وقت: یکی از مهم‌ترین پیامدهای نامطلوب بازی‌های دیجیتال به ویژه نسخه‌های موبایلی آن، میزان وقتی است که هر فرد صرف بازی می‌کند. به دلیل قابل حمل بودن تلفن‌های هوشمند و رفع محدودیت‌های زمانی و مکانی برای کاربری، این مساله می‌تواند سبب اتلاف وقت مفید و ضروری افراد برای مطالعه، آموزش یا کار شود. برخی افراد به دلیل ساعات متمادی بازی با موبایل دچار خستگی مفرط می‌شوند و ساعات خواب و استراحت آنان افزایش پیدا می‌کند. مطالعات بسیاری نشان داده است اعتیاد به بازی‌های دیجیتال باعث بازماندن دانش‌آموزان یا دانشجویان از حضور در مدرسه و دانشگاه می‌شود. در مواردی حتی گزارش شده است که سرگرم شدن والدین به بازی‌های دیجیتال سبب غافل شدن از کودکان و آسیب دیدن فرزندان (در یک مورد، مرگ کودک) شده است.
انزوای اجتماعی: صرف زمان طولانی برای بازی با موبایل به معنای کاسته شدن از زمان لازم برای تعامل اجتماعی با دیگر افراد جامعه است. کسانی که ساعات طولانی مشغول بازی هستند بدون آنکه با اطرافیان خود صحبت کنند به تدریج از جمع طرد می‌شوند و بدیهی است به همین سبب مهارت‌های اجتماعی خود را از دست می‌دهند.
عدم تفکیک واقعیت از فانتزی: برخی افراد چنان در بازی‌های دیجیتال غرق می‌شوند که عملاً تصور می‌کنند بخشی از دنیای مجازی هستند که بازی در آن انجام می‌شود. گرچه در بسیاری از بازی‌های ماجراجویانه این یک تجربه لذت‌بخش به شمار می‌رود اما می‌تواند پیامدهای نامناسبی نیز داشته باشد. بازی‌های خشنی وجود دارد که می‌تواند یک فرد منفعل آرام را به فردی پرخاشگر و خشن تبدیل کند. دور شدن از اجتماع و غرق شدن در بازی‌هایی که قتل و خشونت در آن فراوان است سبب می‌شود افراد چنین پدیده‌هایی را به عنوان هنجار بپذیرند. بازی‌هایی که در آن شخصیت‌های بازی در جایگاه فرزند، عروسک یا حیوان به تصویر در‌می‌آیند از این قاعده مستثنی نیستند. وابستگی کاربران به این شخصیت‌ها گاهی چنان زیاد می‌شود که فراموش می‌کنند بیرون از این دنیای مجازی، چنین موجوداتی وجود ندارد. این شخصیت‌ها به مهم‌ترین عناصر زندگی روزمره آنان تبدیل می‌شود به حدی که جدایی از آنها برایشان ممکن نیست.
هزینه: بازی‌های کامپیوتری صنعتی مولتی‌میلیاردی است و هزینه‌ای که بر کاربران خود تحمیل می‌کند پیوسته رو به افزایش است. به جز در مورد بازی‌های رایگان، نصب جدیدترین بازی‌هایی که روانه بازار می‌شوند نیازمند پرداخت هزینه است. گرچه به نظر می‌رسد بازی در موبایل، سرگرمی سالم و بی‌خطری است اما زمانی خطرساز می‌شود که عشاق بازی‌ها فکر می‌کنند لازم است تمام بازی‌های جدید از هر ژانر و دسته‌ای را در کامپیوتر شخصی، آی‌پد‌ یا تلفن هوشمند خود داشته باشند. همگام شدن با دنیای پیوسته در حال تغییر بازی‌ها مستلزم پرداخت بهایی است که غالباً برای افراد سنگین تمام می‌شود. به این همه، هزینه اینترنت، خرید گوشی‌های جدیدتر و پرداخت حق اشتراک ماهانه بازی‌های آنلاین را نیز اضافه کنید.