کارت‌های پوتین برای مقابله با تحریم‌ها چیست؟
چشم‌انداز منفی اقتصاد روسیه
روسیه، پهناورترین کشور جهان با جمعیت ۱۴۵میلیونی‌اش و رتبه ششم اقتصادی در جهان این روزها توجه‌ها را به خود معطوف کرده است.
روسیه، پهناورترین کشور جهان با جمعیت 145میلیونی‌اش و رتبه ششم اقتصادی در جهان این روزها توجه‌ها را به خود معطوف کرده است. الحاق کریمه به روسیه و پس از آن تجاوز نظامیان تحت فرمان ولادیمیر پوتین به اوکراین موجب شد روسیه برای نخستین بار در ربع قرن اخیر به دغدغه‌ای جدی برای آمریکا و متحدانش در آن‌سوی آتلانتیک تبدیل شود. واکنش آنها به ماجراجویی‌های رئیس‌جمهور روسیه تنها تحریم بود و تحریم. اما آنچه از رفتار پوتین استنباط می‌شود این است که او قصد ندارد رویای کشورگشایی را برای خلاصی از شر تحریم‌ها وانهد. اقتصاد روسیه که در ماه‌های اخیر در سراشیبی قرار گرفته بود با اعمال دور جدید تحریم‌ها در هفته گذشته چشم‌اندازه تیره‌تری را پیش‌رو دارد. موسسه‌هایی نظیر استاندارد اند پورز (Standard and Poor's)، مودیز (Moody's) و فیتچ (Fitch) اعلام کرده‌اند نظر آنها در مورد چشم‌انداز اقتصادی روسیه منفی است.
اقتصاد روسیه که تنها دو سال است به سازمان تجارت جهانی WTO ملحق شده، با توجه به مالکیت دولت در زمینه‌های استراتژی اقتصاد یک اقتصاد پیچیده و ترکیبی به شمار می‌رود. اصلاحاتی که از سال‌های 1990 آغاز شد بخش قابل توجهی از صنایع و کشاورزی روسیه را خصوصی کرد اما بخش انرژی و بخش‌های مرتبط با صنایع دفاعی همچنان در اختیار دولت باقی ماند.روسیه در مقایسه با دیگر اقتصادهای بزرگ شیوه متفاوتی در وابستگی به منابع انرژی به عنوان موتور محرکه رشد دارد. این کشور ذخیره‌ای هنگفت از منابع طبیعی در اختیار دارد که بیشترین سهم در صادرات این کشور را دارد. بخش نفت و گاز 16 درصد تولید ناخالص داخلی، 52 درصد درآمد بودجه فدرال و 70 درصد کل صادرات را شامل می‌شوند.
همچنین روسیه صنعت تسلیحاتی پیشرفته و بزرگی دارد و قادر به تولید و طراحی تجهیزات نظامی مدرن شامل نسل پنجم جت‌های جنگی است. ارزش صادرات سلاح روسیه در سال 2013 بالغ بر 15 میلیارد و 700 میلیون دلار برآورد شده است که این کشور را در رتبه دوم صادرات تسلیحات در جهان پس از ایالات متحده قرار می‌دهد.
در فاصله سال‌های 2000 تا 2012، درآمد روسیه از بخش انرژی افزایش چشمگیری داشته است اما حضور 110 روس‌تبار در فهرست ثروتمندترین افراد جهان نشان می‌دهد این ثروت به‌طور عادلانه‌ای در روسیه تقسیم نشده است. مسکو از سال 2008 تاکنون به تکرار به عنوان پایتخت بیلیونرها از سوی فوربس معرفی شده است.
هر چند صندوق بین‌المللی پول پیش از این اعلام کرده بود که اقتصاد روسیه به واسطه بحران کریمه وارد رکود شده و به معضل جدی فرار سرمایه‌ها دچار است اما این صندوق اخیراً در گزارش خود تجدیدنظر کرد و روسیه را کشوری در آستانه رکود معرفی کرد. نرخ رشد پیش‌بینی‌شده از سوی صندوق بین‌المللی پول برای سال جاری میلادی در روسیه 2/0 درصد و برای سال آینده یک درصد است.
دو سناریو برای یک اقتصاد
بانک جهانی می‌گوید از آنجا که بحران اوکراین اقتصاد روسیه را به‌طور مستقیم تحت تاثیر قرار داده دو سناریو را برای اقتصاد این کشور پیش‌بینی می‌کند.
نخست: سناریویی با درجه ریسک پایین‌تر که بر مبنای تاثیر محدود و کوتاه‌مدت بحران کریمه بر اقتصاد روسیه تعریف شده است. در این سناریو نرخ رشد در سال جاری میلادی 1/1 درصد و در سال آینده میلادی 3/1 درصد تعریف شده است. نرخ رشد مصرف نیز در مقایسه با رقم 4/3درصدی سال 2013، حدود دو درصد کاهش می‌یابد.
دوم: سناریویی با درجه ریسک بالا که مبنای آن شوکی عمیق برای اقتصاد روسیه و فعالیت‌های سرمایه‌گذاری در این کشور است. در این سناریو نرخ رشد و تولید ناخالص داخلی به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. بنا بر توصیه بانک جهانی، چشم‌انداز بلندمدت اقتصادی روسیه به بازگشت اعتماد سرمایه‌گذاران و مصرف‌کنندگان بستگی دارد. همچنین باید اصلاحات ساختاری در سال‌های آینده انجام شود. از سوی دیگر اقتصاد روسیه به سرمایه‌گذاری خصوصی گسترده‌تر نیازمند است. کیفیت قانونگذاری و بنگاه‌ها نیز باید ارتقا یابد.
تحریم‌های آمریکا و اروپا
آمریکا و اتحادیه اروپا از 19 مارس 2014 در واکنش به الحاق کریمه به روسیه و بحران در شرق اوکراین طیفی وسیع از تحریم‌ها را علیه اشخاص حقیقی و حقوقی در روسیه اعمال می‌کنند. این تحریم‌ها تاکنون در پنج مرحله تمدید شده است که تازه‌ترین دور آن 12 سپتامبر بوده است. همچنین تحریم‌های غرب بخش‌های خاصی از اقتصاد روسیه را هدف می‌گیرد که در ارتباط نزدیک با نخبگان حاکم بر جامعه قرار دارند. نخبگانی که ارتباطی تنگاتنگ با رئیس‌جمهور دارند. هر چند بانک‌های دولتی روسیه تاکنون از گزند تحریم‌ها در امان مانده‌اند اما صادرات تجهیزات با کاربرد دوگانه نظامی به روسیه ممنوع است و قراردادهای تسلیحاتی روسیه و اتحادیه اروپا نیز تعلیق شده است. آمریکا و اتحادیه اروپا صادرات برخی تکنولوژی‌های صنعت نفت و خدمات این بخش را نیز به روسیه ممنوع کرده‌اند اما بخش گاز هنوز تحریم نشده است.
کارت‌های روسیه
اما روسیه هم در مقابل این تحریم‌ها کارت‌هایی در اختیار دارد. روسیه با ذخایر بزرگ گازی‌اش و جایگاه منحصر به فردش در بازار صادرات گاز می‌تواند در آستانه آغاز فصل سرما از این کارت علیه کشورهای اروپایی استفاده کند. روسیه در استفاده از کارت گازی‌اش سابقه‌دار است و پیش از این بارها اوکراین را با قطع صادرات نفت و چانه‌زنی برای افزایش قیمت‌ها مواجه کرده بود. از سوی دیگر روسیه که در میان کشورهای ناتو به استقلال از سیاست‌ها و رویکرد آمریکا معروف است در واکنش به تحریم‌هایی که ایالات متحده علیه این کشور اعمال کرد، تحریم‌های متقابلی را علیه اشخاص و شرکت‌های آمریکایی تصویب کرد و در مورد واردات از آمریکا نیز محدودیت‌هایی ایجاد کرد. مسکو در واکنش به دور جدید تحریم‌های اتحادیه اروپا نیز باز هم بازار واردات از کشورهای اروپایی را محدودتر کرد. تازه‌ترین گزارش‌ها حاکی از آن است که حتی مسکو به دنبال طرحی برای اعلام ممنوعیت پرواز هواپیماهای متعلق به شرکت‌های غربی بر فراز آسمان روسیه است. روسیه در تسلیحات هسته‌ای و تکنولوژی سایبری نیز در بین چند کشور برتر جهان قرار دارد و همین نکته
می‌تواند دردسرهایی برای غرب و سیستم بین‌المللی ایجاد کند.
اما فارغ از کارت‌هایی که روسیه در اختیار دارد، پوتین استراتژی منسجمی برای احیای درازمدت روسیه تعریف نکرده و در عوض چهره‌ای یاغی از کشورش به نمایش گذاشته است. ایدئولوژی ضد‌لیبرالیستی، منبعی ضعیف برای قدرت نرمی است که روسیه برای افزایش نفوذ منطقه‌ای و جهانی خود به آن نیازمند است.
دیدگاه تان را بنویسید