بیم و امید زندگی

بی‌تردید بیمه‌ها آمده‌اند تا افراد در زندگی و کسب‌وکار خود احساس امنیت کنند چراکه این صنعت از افراد حمایت می‌کند تا در برابر شکست‌های مالی، ضرر و زیان‌های احتمالی یا بیماری و کهولت احساس ایمنی کنند. جنبه‌های مختلفی از زندگی افراد از بیمه منتفع می‌شود؛ از پرداخت هزینه‌های سنگین درمانی گرفته تا جبران خسارت‌های ناشی از بیکاری، ورشکستگی یا آسیب ناشی از بلایای طبیعی. دیگر فرقی نمی‌کند که کدام پدیده خانه یا مایملک شهروندان را تخریب کند یا هزینه‌های پیشگیرانه یا درمانی افراد چه اندازه باشد؛ کسی که از پوشش بیمه مناسب برخوردار است در معرض استرس قرار نمی‌گیرد و پریشان نیست که پس از این اتفاقات ناخوشایند چگونه باید سرپا بایستد. بیمه این نگرانی را برطرف کرده است.

بیمه بر تمام جنبه‌های زندگی اجتماعی افراد تاثیر می‌گذارد؛ از ساده‌ترین انتخاب‌های روزمره آنان تا خریدها و معاملات بزرگ افراد می‌تواند در کنترل این صنعت باشد. اما در میان تمامی انواع بیمه، می‌توان گفت بیمه سلامت در آرامش روانی افراد و کاهش استرس‌های شخصی آنان تاثیر چشمگیرتری دارد تا آنجا که کشورهایی که از نظام بیمه‌ای فراگیر و موثری بهره‌مند هستند مدعی‌اند که مردمانی شادتر دارند که طولانی‌تر عمر می‌کنند.

اما بیمه چگونه می‌تواند بر امید به زندگی و رضایت از آن تاثیر بگذارد؟ شاید بهتر باشد برای پاسخ به این سوال ببینیم نداشتن بیمه چه پیامدهای نامطلوبی برای افراد دارد. ده‌ها مطالعه علمی که در چهار دهه گذشته انجام شده است نشان می‌دهد:

■ بزرگسالانی که فاقد بیمه سلامت هستند کمتر به پزشک مراجعه می‌کنند و از مراقبت‌های پیشگیرانه کمتری بهره‌مند می‌شوند. میزان مراجعه آنان برای آزمایش‌های دوره‌ای، ماموگرافی، تست پاپ اسمیر، اندازه‌گیری چربی خون و واکیسناسیون در برابر آنفلوآنزا نیز بسیار کمتر است.

■ خطر افت شدید سلامت عمومی و توانایی جسمی به ویژه پس از 50‌سالگی در افرادی که تحت پوشش بیمه نیستند بیشتر از سایرین است.

■ نرخ ابتلا به فشار خون و بالا بودن چربی (تشخیص داده‌نشده) در میان افراد فاقد بیمه بیشتر است. آنها بیش از سایرین دچار حمله دیابت یا ابتلا به دیابت کنترل نشده می‌شوند و تشخیص سرطان در آنان اغلب در مراحل پیشرفته‌تر صورت می‌گیرد.

■ عوارض جانبی بدخیم پس از ترخیص از بیمارستان، در افراد فاقد بیمه بیشتر مشاهده می‌شود.

و این تنها بخشی از عوارض و پیامدهای جسمانی است که سلامتی افراد فاقد بیمه را تهدید می‌کند. مطالعات بلندمدت دیگری نشان داده است کسانی که تحت پوشش بیمه قرار ندارند به نسبت افراد مشابه و به ویژه کسانی که دارای بیمه سلامت خصوصی هستند در سنین پایین‌تری می‌میرند. در آمریکا، نرخ افرادی که به دلیل نداشتن بیمه جان خود را از دست می‌دهند معادل مرگ‌ومیر ناشی از استعمال سیگار است. در این کشور اگر نداشتن بیمه سلامت را یکی از ریسک فاکتورهای مرگ‌ومیر در سنین میانسالی قلمداد کنیم آن‌وقت این عامل پس از بیماری‌های قلبی و سرطان در رتبه سوم قرار می‌گیرد.

مطالعه دیگری که در این کشور انجام شده است نشان می‌دهد سالانه بین 35 تا 45 هزار آمریکایی در سنین بین 18 تا 64 سال به دلیل نداشتن بیمه سلامت جان خود را از دست می‌دهند. یافته‌های یک پژوهش دیگر نشان داده است پوشش عمومی بیمه سلامت می‌تواند از مرگ ناگهانی افراد زیر 64 سال به میزان 9 /3 تا 7 /6 درصد بکاهد.

هزینه‌های درمانی؛ مخل رضایت از زندگی

مطالعه دیگری تلاش کرده است هزینه‌های فاجعه‌بار درمانی (صرف بیش از 40 درصد درآمد خانوار برای درمان) را در 59 کشور جهان مورد بررسی قرار دهد. یافته‌ها نشان می‌دهد در آمریکا از هر 200 خانوار یک خانواده با چنین هزینه‌هایی مواجه شده است. در کشورهایی نظیر انگلستان و آلمان که نظام سلامت ملی، قوی و کارآمد است این نسبت کمتر از یک‌دهم آمریکاست. در سوی دیگر این طیف کشورهایی مانند ویتنام و برزیل قرار دارند که از هر 10 خانوار، یکی به بلای خانمان‌برانداز هزینه‌های گزاف پزشکی و درمانی دچار می‌شود.

در سال 2001 و در تایلند، هزینه‌های بهداشتی و سلامتی در 31 درصد از خانوارهایی که یکی از اعضای آنها به مراقبت‌های درمانی نیاز داشت به بیش از 10 درصد کل مصرف سالانه خانواده می‌رسید. مطالعات نشان می‌دهد پس از اعمال قانون بیمه درمانی عمومی در این کشور، این میزان به نصف کاهش پیدا کرده است. مطالعه دیگری که در غنا انجام شده نیز نشان می‌دهد اعطای یارانه برای پیوستن به بیمه سلامت سبب شده است شهروندان این کشور تا 22 درصد، خود را خوشحال یا خوشحال‌تر بدانند. پژوهشگران می‌گویند جای تعجب نیست در کشورهایی که مردم ناگزیرند بخش عمده‌ای از هزینه‌های درمانی و بهداشتی را از درآمد خود پرداخت کنند (در مقایسه با کشورهایی که پرداخت این هزینه بر عهده بیمه یا سرمایه‌گذاری دولتی است) خانواده‌های بیشتری به دلیل هزینه‌های غیرمترقبه و سنگین درمانی نقره‌داغ می‌شوند و رضایت عینی و ذهنی آنان از کیفیت زندگی پایین می‌آید و بدیهی است که توسعه دسترسی به بیمه‌های سلامت می‌تواند به کاهش هزینه‌های درمانی و در نهایت افزایش شادکامی در میان شهروندان بینجامد.

عمر طولانی با بیمه

گرچه عوامل متعددی بر امید به زندگی تاثیر می‌گذارد اما نمی‌توان کتمان کرد یکی از مهم‌ترین عوامل، دسترسی به خدمات و مراقبت‌های بهداشتی و سلامتی گسترده است که اغلب می‌توان آن را به کمک یک نظام کارآمد بیمه سلامت -چه دولتی و چه خصوصی- محقق کرد. مطالعات زیادی صورت گرفته تا نشان دهد بین امید به زندگی و بیمه سلامت و درمان چه رابطه‌ای وجود دارد. در مطالعه‌ای که نتایج آن در ماه می 2014 منتشر شد دانشکده بهداشت عمومی هاروارد نشان داد اصلاحات بیمه در ایالت ماساچوست آمریکا با کاهش تمامی انواع مرگ‌ومیر همراه بوده است. پژوهشگران هاروارد، نرخ مرگ‌ومیر در این ایالت را بین سال‌های 2001 تا 2005 با دوره چهارساله پس از اجرای قانون بیمه عمومی سلامت مقایسه کردند و دریافتند نرخ مرگ‌ومیر در سال‌های 2006 تا 2010، سه درصد کاهش داشته است. البته این محققان یادآور شده‌اند که نتایج تحقیق آنان را نمی‌توان به سایر ایالت‌های کشور تعمیم داد اما دست کم در این ایالت رابطه معناداری بین بیمه و افزایش طول عمر مشاهده شده است. آنها تخمین می‌زنند که دسترسی به پوشش بیمه و بهره‌مندی از خدمات و مراقبت‌های بهداشتی و درمانی می‌تواند سالانه از 320 مورد مرگ جلوگیری کند. یافته‌های هاروارد با نتایج سایر پژوهش‌هایی که در این کشور انجام شده است همخوانی دارد. در سال 2002 میلادی انستیتو پزشکی آمریکا برآورد کرد که نرخ مرگ‌ومیر در میان افرادی که فاقد بیمه سلامتی هستند 25 درصد بیشتر از افراد مشابهی است که بیمه شده‌اند. این پژوهش نشان می‌داد سالانه 18 هزار مورد مرگ اضافی در کشور رخ می‌دهد زیرا 40 میلیون آمریکایی فاقد بیمه هستند. این یافته‌ها البته تنها بخشی از مدارک رو به رشدی است که نشان می‌دهد بین بیمه و امید به زندگی رابطه مثبتی وجود دارد.

صرف نظر از این آمار و ارقام تردیدی نیست که افراد از خطر گریزانند و به بیمه پناه می‌برند تا آسودگی خیال و امنیت و رفاه را برای خود تضمین کنند. دنیای در حال توسعه نیز بیش از پیش به اهمیت بیمه پی برده و در تلاش است آن را گسترش دهد چراکه اثبات شده است نبود بیمه در برابر خطرات نه‌فقط باعث کاهش رفاه اجتماعی می‌شود بلکه می‌تواند افراد زیادی را به دام فقر گرفتار کند. فرقی نمی‌کند این افراد نگران محصولات کشاورزی خود باشند یا بخواهند سلامت و آتیه خود را بیمه کنند؛ در هر حال اگر از پوشش بیمه‌ای مناسب در برابر تهدیدها بهره‌مند نباشند خطر از دست دادن سرمایه و دارایی و سقوط خانواده‌ها به شرایطی از فقر که خروج از آن بسیار دشوار خواهد بود، محتمل است.

باید به خاطر داشته باشیم که رفاه می‌تواند ذهنی باشد. رفاه ذهنی بدین معناست که افراد زندگی خود را چگونه ارزیابی می‌کنند و تا چه اندازه از کیفیت آن رضایت دارند. آنها می‌خواهند مطمئن باشند اکنون و در آینده از هر تهدیدی در امانند؛ پس در نبود حمایت اجتماعی لازم، رفاه ذهنی آنان نیز در معرض خطر قرار می‌گیرد.