پول کاغذی بلا یا نعمت؟

برای کسانی که مباحث پولی و مالی را در حوزه علم اقتصاد دنبال می‌کنند، کنث راگوف نامی کاملاً آشناست. اقتصاددان 63 ساله‌ای که عضو هیات علمی دانشگاه هاروارد است و سابقه فعالیت در صندوق بین‌المللی پول و عضویت در هیات رئیسه فدرال‌رزرو آمریکا را نیز دارد. او همچنین یکی از اعضای برجسته آکادمی ملی علوم آمریکاست و عضویت در شورای روابط خارجی آمریکا نیز از دیگر سوابق اوست. راگوف که متولد شهر روچستر آمریکاست تاکنون چندین کتاب را تالیف کرده که از سوی انتشارات مهم بین‌المللی به چاپ رسیده‌اند. «آشنایی با اقتصاد بین‌الملل» در سال 1995، «بنیان‌های اقتصاد کلان بین‌الملل» در سال 1996 و نیز «این بار فرق دارد» در سال 2009، از جمله مهم‌ترین کتاب‌های او هستند که انتشارات دانشگاه‌های کمبریج و پرینستون آنها را منتشر کرده‌اند. راگوف که در دهه هفتم زندگی خود به این میزان از شهرت آکادمیک دست یافته است، از نوجوانی به اقتصاد علاقه‌مند بود و همین علاقه سبب شد مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را در این رشته از دانشگاه ییل دریافت کند. موسسه تکنولوژی ماسچوست یا همان دانشگاه ام‌آی‌تی مقصد بعدی راگوف برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا بود که تا سال 1980 به طول انجامید. اظهارنظرهای راگوف به دلیل موقعیت آکادمیک و نیز مناصبی که در آنها حضور داشته، همواره مورد توجه بوده است. شاید اما اولین باری که نام او در رسانه‌ها به وفور شنیده شد مربوط به سال 2002 باشد که در پی انتشار کتاب جدید جوزف استیگلیتز با عنوان جهانی‌سازی و ابعاد آن، راگوف جوابیه‌ای به انتقادات این نوبلیست اقتصادی درباره صندوق بین‌المللی پول داد که بازتاب گسترده‌ای داشت.

جالب است یادآور شویم که هفته‌نامه تجارت فردا، سه سال قبل، در شماره پنجاه و یکم خود افتخار مصاحبه با کنث راگوف را داشته است. او در این مصاحبه یک پیام صریح و روشن برای تمامی کشورها علی‌الخصوص کشورهای درحال توسعه داشت و آن اینکه سیاست پولی و تبعات ناشی از آن را به هیچ وجه نباید ساده گرفت.

راگوف این بار اما با جدیدترین اثرش یعنی «بلای نقدینه» خبرساز شده و توجهات بسیاری را به خود معطوف ساخته است. این کتاب نیز از سوی انتشارات دانشگاه پرینستون به چاپ رسیده است. او ایده اصلی کتاب را حول حذف پول کاغذی و انجام تراکنش‌های اقتصادی و مالی از طریق راه‌های جایگزین قرار داده است، که شاید تا همین چند سال قبل به رویا شبیه بود، اما این اقتصاددان برجسته استدلال می‌کند که مقدمات عملی ساختن این ایده به لطف تکنولوژی‌های نو فراهم شده است. چنان که تا به حال تعداد زیادی از کشورها، هرچند به طور محدود، گام‌هایی در این زمینه برداشته‌اند. رواج کارت‌های نقدی و اعتباری ساده‌ترین مثال از حرکت به سمت حذف پول کاغذی است. البته مهم‌ترین مانع پیش‌روی چنین ایده‌ای، بحث‌های محرمانه و امنیتی و تراکنش‌های غیرقانونی است که به نظر می‌رسد از قضا حجم قابل توجهی از گردش پول در اقتصاد را نیز به خود اختصاص داده‌اند. فارغ از کارکردهای پول کاغذی در سطح خرد، این مساله‌ می‌تواند پیامد دیگری را به دنبال داشته باشد که در محدوده سیاست پولی قرار می‌گیرد و آن رسیدن به نرخ بهره بهینه است که در برخی کشورها حتی ممکن است تا به زیر صفر کاهش یابد. نویسنده چیره‌دست کتاب، برای این مساله نیز راه‌حل‌های ممکن و منطقی را پیشنهاد کرده است. درمجموع می‌توان گفت این اثر، یکی از جدی‌ترین تلاش‌های آکادمیک درجهت بهبود تعاملات اقتصادی در دنیای واقع است که شاید مهم‌ترین عنصر زندگی مادی این روزهای بشر یعنی پول کاغذی را هدف قرار داده است.

در پرونده پیش رو، به بهانه انتشار این کتاب، معرفی نسبتاً مفصلی را از آن ارائه کرده‌ایم که خواندنش به‌ویژه برای علاقه‌مندان به حوزه پولی و مالی خالی از لطف نیست.