سبقت مالیات از نفت

پنداری رویای دیرینه حاکمیت و مردم ایران پس از سپری شدن چند دهه، رنگ واقعیت به خود گرفته است؛ رویای کاهش وابستگی به درآمد حاصل از فروش نفت. گزارش عملکرد مالی دولت در سال 1393 نشان می‌دهد که در این سال، رقم درآمدهای مالیاتی از درآمد صادرات نفت و مشتقات آن پیشی گرفته است. البته در تیرماه سال جاری که خزانه‌دار کل کشور، جزییات این گزارش را با رسانه‌ها در میان گذاشت، نسبت معنادار درآمدهای مالیاتی به درآمدهای نفتی چندان مورد توجه قرار نگرفت. یعنی در شرایطی که معمولاً رویدادهای کم‌اهمیت یا اغلب، فاقد ارزش در بوق و کرنا دمیده می‌شود، بی‌اعتنایی دولت و رسانه‌ها به این رخداد، تا حدودی عجیب به نظر می‌رسد.

اما اکنون و چند ماه پس از انتشار این گزارش، یکی از پایگاه‌های خبری بریتانیا به این سوژه، توجه نشان داده است. نشریه گاردین، اوایل مهرماه، به نقل از«علی کاردور» معاون مدیرعامل شرکت نفت ایران نوشت: «دولت جمهوری اسلامی ایران برای اولین بار در تقریباً ۵۰ سال اخیر توانست درآمد مالیاتی خود را نسبت به درآمد نفتی افزایش دهد.» کاردور، این سخنان را هنگامی که برای شرکت در اجلاس ایران و اروپا به ژنو سفر کرده بود به خبرنگار این نشریه اعلام کرده است. او گفته است: «استراتژی اقتصادی رئیس‌جمهور ایران کاهش چشمگیر وابستگی به نفت و در مقابل جمع‌آوری مالیات به صورت نظام‌مند است.» البته گاردین در حالی عنوان کرده است که این رویداد برای نخستین بار در 50 سال اخیر رخ داده است که آمارهای رسمی نشان می‌دهد درآمدهای مالیاتی ایران دست‌کم در دو مقطع، نسبت به درآمدهای نفتی تقدم جسته است، مانند سال 1387 که مقارن با اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده است و در سال‌های 1365. بررسی درآمدهای دولت در سال گذشته حکایت از آن دارد که کاهش 9 /1‌درصدی صادرات و فروش داخلی نفت در 12‌ماهه سال 1393 نسبت به مدت مشابه سال قبل، راه را برای سبقت درآمدهای مالیاتی از درآمدهای نفتی گشوده است. چنان که، به گفته رحمت‌الله اکرمی، خزانه‌دار کل کشور، منابع حاصل از صادرات و فروش نفت خام و میعانات گازی، در این سال، 628 هزار و 837 میلیارد ریال برآورد شده و درآمدهای مالیاتی که حدود 33 درصد درآمد دولت را تشکیل می‌دهد، به رقم 709 هزار و 652 میلیارد ریال رسیده است.1 اما اکنون که آمارهای ارائه‌شده نیز موید افزایش درآمدهای مالیاتی نسبت به درآمد نفتی است، پیامد این رویداد در اقتصاد ایران چه خواهد بود؟

در گزارش عملکرد مالی دولت در سال 1393 آمده است که درآمدهای مالیاتی نسبت به رقم مصوب، حدود 101 درصد محقق شده که نسبت به عملکرد مدت مشابه سال 1392 از 6 /43 درصد رشد داشته است. پرسشی که از تحلیل این آمار به ذهن خطور می‌کند آن است که آیا رشد درآمدهای مالیاتی، از ناحیه افزایش پایه مالیاتی و نیز شناسایی پایه‌های مالیاتی جدید به وقوع پیوسته است یا افزایش نرخ مالیات‌ها و تشدید فشار به مودیان موجود؟ و البته پرسش مهم‌تر آن است آیا کاهش اتکا به درآمدهای نفتی، آن‌گونه که دست‌کم عملکرد مالی دولت در سال 1393 نشان می‌دهد، با افزایش قیمت یا صادرات نفت نیز تداوم می‌یابد؟

پی‌نوشت:

1- شبکه اخبار اقتصاد و دارایی