تداوم نگرانی جهانی با وجود روشنی چشم‌اندازها

در سال‌های قبل از بحران مالی، خوش‌بینی بیش از حد همه جا دیده می‌شد. جشن جهانی‌سازی و امکان وقوع آن در اجلاس جهانی اقتصاد برگزار می‌شد. اما بحران مالی نقطه پایانی بر آن بود. چهار اجلاس آخر داووس در فضای ناامیدی برگزار شدند و به نظر می‌رسید سرمایه‌داری جهانی به سردرگمی افتاده باشد. نمایندگان کشورها نگرانی خود را درباره مسائلی مانند یورو، بانک‌ها، نابرابری و بیکاری ابراز می‌کردند. اما احتمال دارد امسال این نگرانی به آرامش تبدیل شود. در آخرین اجلاس بیان شد که ممکن است منطقه یورو در چند هفته متلاشی شود اما این نگرانی رفع شده است. البته هنوز اصرار صادقانه و حتی ضروری بر اجرای اصلاحات در اروپا دیده می‌شود اما خطر اصلی رفع شده است. ابرهای تیره از آسمان اقتصاد بزرگ جهان یعنی آمریکا و چین هم دور شده‌اند. اقتصاد آمریکا رشدی بیش از دو درصد دارد و بیکاری رو به کاهش است. کشف گاز شیل و بهره‌برداری از آن می‌تواند به استقلال و خودکفایی آمریکا در زمینه انرژی منجر شود و قدرت رقابت صنایع آن را افزایش دهد. مدیران شرکت‌های بزرگ نفتی و شیمیایی مانند شل، بریتیش پترولیوم و داو امسال مهمانان ویژه اجلاس داووس هستند و همه با اشتیاق به صحبت‌های آنها گوش می‌کنند. چشم‌انداز اقتصاد چین نیز موضوع داغ مباحثات خواهد بود. افزایش دستمزدها و نابسامانی نیروی کار در جنوب چین محور اصلی نگرانی‌ها در سال 2012 بود. ابهام و هیاهوی مرتبط با انتقال قدرت به این وضعیت دامن می‌زد. اما شی جین‌پینگ به عنوان دبیرکل حزب کمونیست منصوب شد و ارقام اخیر نشان می‌دهد اقتصاد چین با قدرت رشد می‌کند و صادرات این کشور به ثبات رسیده‌اند. هند هم چرخه مشابهی را طی کرد. در اواسط سال گذشته کندی رشد و رخوت سیاسی بدبینی زیادی را درباره آینده کشور رقم زد اما در ماه‌های اخیر فرآیند اصلاحات دوباره شروع شد و معلوم شد نرخ رشد اقتصادی امسال از 5 درصد فراتر می‌رود: نگرانی رفع شده است. ژاپن هم که مدت‌ها جهان را ناامید کرده بود با به قدرت رسیدن دولت اصلاح‌طلب به رهبری شینزو آبه روندی مطلوب در پیش گرفته است. توازن بین خوش‌بینی و بدبینی همیشه تحت تاثیر شرایط شخصی و تحلیل‌های منطقی قرار دارد بنابراین فضای حاکم بر داووس از این حقیقت متاثر خواهد شد که بازار بورس اندکی تکان خورده است. شاخص s&p5oo در ژانویه امسال رکوردی پنج‌ساله زد و شاخص جهانی FTSE به بالاترین میزان خود در 18 ماه گذشته رسید. حتی پیش‌بینی می‌شود بانکداران در اجلاس داووس از قدرت‌گیری دوباره خود صحبت کنند. ماه‌هاست که هیچ بانکی دچار سقوط، بحران یا ضبط اموال نشده است. این عوامل نشان می‌دهند که تمرکز سال آینده بیشتر بر فرصت‌ها خواهد بود تا تهدیدات. شعار اجلاس داووس «پویایی مداوم» است که صادقانه‌ترین شعار به شمار می‌آید هر چند اطلاعات زیادی ارائه نمی‌دهد. با وجود این کسانی که هنوز ترجیح می‌دهند مضطرب بمانند دلایل زیادی برای موضع‌گیری خود دارند. سوال بزرگ همگان این است که آیا پیشرفت‌های مثبت دائمی خواهند بود یا موقت؟ احتمال بروز حس بحران پس از چند هفته از برگزاری اجلاس داووس چندان دور از انتظار نیست. هماهنگی و همکاری احزاب جمهوریخواه و دموکرات در کنگره آمریکا و انتخابات ایتالیا می‌تواند به آشفتگی‌ها و نگرانی‌ها دامن زند. بی‌ثباتی در ایتالیا و هزینه‌های دولتی عوام‌فریبانه می‌تواند بار دیگر بحران یورو را شعله‌ور سازد.

در سال‌های گذشته رهبران کشورهای آسیایی غرب را به باد انتقاد می‌گرفتند اما امسال باید پاسخگوی مسائل خود باشند. در 12 ماه گذشته تنش‌هایی بین چین و همسایگانش به ویژه ژاپن به وجود آمده است. برخی ناظران می‌گویند ممکن است بین این دو کشور بر سر جزایر مورد مناقشه جنگ آغاز شود. چنین برخوردی به دخالت آمریکا می‌انجامد که صراحتاً اعلام کرد جزایر مورد مناقشه تحت پیمان امنیتی آمریکا - ژاپن قرار دارند.

همزمان جهان باید به بحران‌های خاورمیانه بپردازد. جنگ داخلی سوریه بیش از 70 هزار قربانی گرفته است و شمار آوارگان رو به افزایش است. رهبران جهان باید نظراتی جدید برای حل این بحران ارائه دهند. انتصاب چاک هاگل به وزارت دفاع نشان می‌دهد ایالات متحده علاقه‌ای به دخالت نظامی در کشورهای دیگر ندارد. هاگل از دخالت کشورش در افغانستان و عراق انتقاد کرده بود و حتی در مورد دخالت آمریکا در لیبی هم نظر مساعدی نداشت. بحران مالی که با دخالت نظامی دولت فرانسه همراه بود نیز به پیگیری‌های جهانی نیاز دارد. علاوه بر این، احتمال می‌رود خطرات تغییرات اقلیمی بار دیگر مطرح شوند. در سال‌های اخیر بحران مالی باعث شده بود این خطرات از دستور کار اجلاس‌های بزرگ جهانی مانند اجلاس داووس حذف شوند. شرایط ناگوار جوی و حوادث ناشی از تغییرات اقلیمی در نیویورک، استرالیا و مناطق دیگر جهان یک‌بار دیگر خطر تغییرات اقلیمی را با نگرانی‌های مرتبط با رشد اقتصادی ترکیب کرده است. منتقدان همایش اقتصادی جهانی اعتقاد دارند این اجلاس بیش از آنکه به حل واقعی مسائل بپردازد آنها را توصیف کرده و درباره آنها بحث می‌کند. منتقدان سخت‌تر عقیده دارند این اجلاس با توافق سران خود به طور مستقیم یا غیر‌مستقیم باعث می‌شود بحران‌های مالی، شکاف نابرابری درآمدی و نابودی محیط ‌زیست بروز کنند. هر چند این دسته از منتقدان همیشه به حاشیه رانده می‌شوند.