سیاست‌های ارزی به سبک چاوس

بازار ارز در ایران پس از نوساناتی که در یکی دو سال گذشته دچار آن شد؛ حال وارد فاز جدیدی شده است. سال گذشته در حوالی همین تاریخ بود که بانک مرکزی به ناگهان، سیاست تک‌نرخی کردن ارز را در پیش گرفت و از قیمت 1226تومانی برای نرخ ارز «مرجع» خبر داد. اما همزمان نرخ ارز در بازار آزاد، فاصله قیمتی بسیار بالاتری با نرخ مرجع داشت. در مهرماه امسال بانک مرکزی، یک «نرخ سوم» برای دلار تعیین کرد که در ادبیات این روزهای تجارت ایران به نرخ «مبادله‌ای» نام گرفته است. حالا و با گذشت یک‌سال سخت برای بانک مرکزی، شواهد نشان می‌دهد الگوی به کار گرفته‌شده این بانک برای قیمت‌گذاری نرخ ارز از روی دست ونزوئلایی‌ها «کپی» شده است. بر اساس گزارشی که اصل آن به زبان اسپانیولی در وب‌سایت بانک مرکزی ونزوئلا منتشر شده است؛ از ژانویه 2010 میلادی (تقریباً سه سال پیش) دولت ونزوئلا یک سیستم دو‌نرخی را برای ارز رسمی ایجاد کرده است. کالاهای وارداتی که تحت عنوان «غیر‌ضروری» دسته‌بندی شده، با نرخ 3/4 بولیوار به ازای هر دلار و کالاهای ضروری با نرخ 6/2 بولیوار در ازای هر دلار، ارز می‌گیرد. همچنین یک نرخ سوم و غیر‌رسمی برای ارز در بازار آزاد وجود دارد که هر دلار را 8/6 بولیوار قیمت‌گذاری کرده است (این قیمت مربوط به مارس 2010 است). دولت ونزوئلا با این تاکتیک به استقبال کمبود ارز رفته است. تاکتیکی که شباهت بسیاری به وضعیت کنونی ایران دارد. در ونزوئلا، کالاهای ضروری که ارز با نرخ «مرجع» می‌گیرند مربوط به بخش‌های مواد غذایی، سلامت، آموزش، تجهیزات اولیه و تکنولوژی، واریز وجه به بستگان ساکن خارج از کشور، هزینه‌های دانشجویان خارج از ونزوئلا، مخارج مربوط به سلامت، ورزش، فرهنگ و تحقیقات علمی، پرداخت به مستمری‌بگیران یا بازنشستگان مستقر در خارج از کشور و ارز مربوط به فعالیت‌های دیپلماتیک است. به جز چند استثنا، در باقی موارد شباهت‌های بسیاری به نحوه برخورد بانک مرکزی ایران با شرایط تحریم و کمبود ارز دیده می‌شود. این طور نیست؟