تنها راه، بازاررقابتی ‌است

‌ به نظر شما مهم‌ترین مولفه‌ها برای یک خودرو اقتصادی و به‌صرفه چیست؟

یک خودرو اقتصادی به نظر من باید ترکیبی از مصرف سوخت و هزینه‌های نگهداری پایین را داشته باشد. در واقع خودرویی اقتصادی است که هزینه‌های نگهداری و استفاده از آنها پایین باشد.

‌ در بازار خودروهای تولید داخل، چه خودرویی دارای مولفه‌های یک خودرو شهری و به‌صرفه است؟

متاسفانه در بازار خودرو داخلی، همه خودروها قدیمی و عمری بیشتر از 10 سال دارند. در واقع با تعریف روز و مقایسه با خودروهای روز در دنیا خودرو اقتصادی در کشور تولید نمی‌شود زیرا درست است که هزینه نگهداری خودروهایی مانند پراید، رنو یا پژو در کشور پایین است ولی مصرف سوخت بالا و کیفیت پایین این خودرو و در نتیجه نیاز به تعمیرات و هزینه‌های بالای تعمیرات، آنها را غیراقتصادی می‌کند.

‌ چرا در میان تولیدکنندگان داخلی همچنان جای تولید یک خودرو کوچک شهری با تکنولوژی مناسب و قیمت ارزان خالی است؟

خب اولاً تقاضا برای خودرو شهری کوچک چندان بالا نیست و مصرف خودرو در ایران به گونه‌ای است که خودرو باید توان کاربری درون‌شهری و برون‌شهری را همزمان داشته باشد. خودروهای شهری قابلیت مصرف برون‌شهری را ندارند در نتیجه‌ بخش بزرگی از جامعه از خرید آن منصرف می‌شوند. بازار خودروهای کوچک شهری محدود به خریداران خانم و ماشین دومی‌ها خواهد بود که برای بسیاری از این دسته هم خودروهای اس‌یو‌وی گزینه‌ای بهتر است.

‌ مدیرعامل سایپا می‌گوید ارزان‌تر و باکیفیت‌تر از خودرو پراید در جهان وجود ندارد. آیا این حرف را قبول دارید؟

پراید یکی از ارزان‌ترین خودروهای جهان است و این یک واقعیت است. فروش خودرو با مالیات‌های مختلف و هزینه شماره‌گذاری به ارزش پنج هزار دلار خیلی کار ساده‌ای نیست ولی اینکه این خودرو ارزان‌ترین باشد خیر، محصولات تاتای هند دارای قیمت پایین‌تری هستند ولی الزاماً مشخصات فنی برابری ندارند.

‌ چه خودروهایی در جهان رقیب پراید از نظر قیمت، اندازه هستند؟

عرض کردم محصولات تاتا ارزان هستند. البته محصولات داچیا هم قیمت مناسبی دارند و می‌توانند رقیب محصولاتی مانند پراید شوند. توجه کنید که پراید عوارض ورودی ندارد و این تعرفه است که خودروهای ارزان در ایران را به پراید محدود کرده است.

‌ برای رقابتی‌شدن بازار خودروهای داخلی در بخش خودروهای ارزان‌قیمت و کم‌مصرف چه باید کرد؟

در وهله اول باید تقاضا در این بخش افزایش یابد. تقاضا برای خودروهای شهری کوچک چندان زیاد نیست. تقاضا را با سختگیری‌های شهری می‌توان تحریک کرد. مثلاً تردد در محدوده طرح ترافیک را محدود به این خودروها کرد یا قیمت سوخت افزایش یابد یا هزینه‌های تردد سالانه بالا رود. با این کارها تقاضا برای این خودروها در کشور بالا می‌رود. با افزایش تقاضا مطمئن باشید عرضه میسر می‌شود.

ذکر یک نکته ضروری است خودرو شهری الزاماً ارزان نیست و خودرو ارزان، خودرو اقتصادی و شهری نیست مثلاً اسمارت یک خودرو شهری است ولی ارزان نیست یا پراید یک خودرو ارزان است ولی خودرو شهری نیست.

‌ چرا تنها رنو توانسته در بخش خودروهای تولید داخل با کیفیت و مصرف مناسب موفق عمل کند؟

حجم ساخت داخل رنو بسیار محدودتر از پژو است در نتیجه کیفیت پایین برخی از قطعه‌ساز‌ان تاثیر کمتری در رنو به نسبت پژو می‌گذارد. خودروهای رنو نسبتاً جدیدتر هستند. در عین حال رنو در بازارهای جهانی هم در کیفیت و هم در قیمت موفق‌تر از پژو است.

‌ در بخش خودروهای وارداتی بهترین گزینه برای خودروهای کم‌مصرف شهری کدام مدل‌ها هستند؟

کیا و میتسوبیشی و ام‌جی محصولات شهری عرضه می‌کنند ولی هیچ کدام به دلیل نظام تعرفه خودرو ارزان محسوب نمی‌شوند. ولی خودروهای کوچک کم‌مصرف هستند.

‌ چرا خودروهای هیبریدی با وجود معافیت‌های گمرکی در ایران موفقیتی نداشته‌اند؟

هیبریدی‌ها همچنان از باقی‌مانده نظام تعرفه رنج می‌برند در عین حال خودروهای هیبریدی، خودروهای گران‌تری نسبت به خودروهای بنزینی هستند.

در نظام تعرفه، خودروهای هیبریدی تنها 35 درصد تعرفه کمتری از خودرو بنزینی می‌پردازند ولی همچنان عوارض سنگین شماره‌گذاری، هلال‌احمر، اسقاط خودرو فرسوده و... را باید پرداخت کنند. در عین حال این خودروها در انواع شهری وارد کشور نشدند و بیشتر گزینه‌های لوکس آن وارد کشور شد.

‌ اگر خودتان بخواهید یک خودرو اقتصادی در بخش خودروهای وارداتی بخرید، کدام خودرو را انتخاب می‌کنید و چرا؟

تا حد زیادی سلیقه‌ای است ولی از لحاظ فنی تویوتا یاریس گزینه‌ای مطلوب است. این خودرو هزینه نگهداری پایینی دارد و مصرف سوخت آن قابل قبول است در عین حال محصولات کیا و میتسوبیشی هم جزو محصولات قابل قبول هستند.

‌ به نظر شما بهترین خودروهای شهری و کم‌مصرف جهان کدام خودروها هستند؟

گزینه‌های بسیار خوبی در بازارهای جهانی وجود دارد که مصرف سوخت و هزینه‌های نگهداری بسیار پایینی دارند. اکثر خودروسازان خودروهای کلاس کوچک شهری را عرضه می‌کنند خودروهایی مانند فیات 500 و پاندا، اپل آدام، آئودی‌ای 1, فولکس آپ و ... را می‌توان نام برد.

‌ آیا امکان عرضه یک خودرو ارزان‌قیمت شهری در ایران وجود دارد؟

نظام تعرفه، اجازه رقابت در ایران را نمی‌دهد. نظام تعرفه به سختی از محصولات داخلی حمایت می‌کند. در واقع نه از خودروساز که از قطعه‌ساز‌انی که محصولات چندان خوبی هم نمی‌سازند حمایت می‌کنند. در نتیجه عرضه یک خودرو ارزان در بازار اصولاً ممکن نیست.

‌ آیا داتسون گو یا رنو کوئید یا حتی فیات پاندا در صورت تولید داخل نمی‌توانند جایگزین پراید شوند؟

چرا، این محصولات در صورت برنامه‌ریزی قابلیت جایگزینی با پراید را دارند با برنامه‌ریزی تولید داخل و البته تخفیف تعرفه‌ای در شروع کار ولی توجه کنید مشکل تصادفات با این قضیه و جایگزینی حل نمی‌شود. فقط خودرو بهتر یا امن‌تر به بازار می‌آید. حال اگر 30 سال در خط بماند باید دوباره به دنبال راهی برای رهایی از شر این محصول بود. برای همین عرض کردم بازار رقابتی تنها راه‌حل است که محصولات در خطوط تولید جا خوش نکنند.

‌ یعنی اعتقاد ندارید یک خودرو مثلاً با یک تا سه ستاره ایمنی کشته‌های کمتری دارد؟

چرا، عرض کردم اول نباید تصادف اتفاق بیفتد بعد اگر افتاد، نباید کشنده باشد به واسطه ایمنی ضعیف ماشین ولی نمی‌شود به واسطه فرهنگ پایین رانندگی و عدم آموزش صحیح فقط خودروها را مقصر دانست. اگر پراید با مثلاً داتسون گو جایگزین شود (در همین سطح قیمت خودرو و لوازم) تاثیرش در کم‌شدن تصادفات خیلی زیاد نیست.

‌ شما فکر می‌کنید جایگزین شدن یک خودرو امن در 10 سال چقدر می‌تواند کشته‌ها را کاهش دهد؟

در آمار کشته‌ها شاید زیاد و در آمار تصادفات کم، قبول دارم امنیت پراید با آزمایش‌های ایمنی روز بعید است نمره بالایی داشته باشد. نمونه‌های تصادفی واقعی حداقل این را شفاف بیان می‌کنند.

‌ سایپا می‌گوید اگر رقابت باشد هم شرکتی نمی‌تواند جایگزینی برای محصولش داشته باشد؟

اگر دیوار تعرفه کاهش یابد قطعاً پراید رقبای سختی در ایران خواهد داشت ولی تعرفه بالا نمی‌گذارد. از طرفی قطعه‌ساز‌ ایرانی توجیه نیست که سرمایه‌گذاری روی محصولی انجام دهد که به خط تولید نرسیده باشد در نتیجه در شروع کار نمی‌توان با داخلی‌سازی بالا شروع کرد یا مثلاً شرط صادرات برای محصول جدید به گونه‌ای است که نمی‌گذارد محصول رقیب بیاید. دستورالعمل‌های کاملاً حساب‌شده بازار را در انحصار پراید و پژو 405 قرار داده است.

‌ فکر می‌کنید راه عملی چیست؟

عرضه خودروهای شهری با قیمت مناسب، چون بعید است فعلاً این صنعت از زیر حمایت دولت کنار رود.

شرایط فعلی تنها راهکار دستوری دارد یعنی وزارتخانه بپذیرد این خودرو دیگر عمرش را کرده است و باید بعد از 30 سال از خط خارج شود و به صورت دستوری مثل پیکان از خط تولید خارج شود. به موازات پروژه ارزان‌سازی روی محصولی مثل تندر 90 انجام شود که بتواند جایگزین پراید شود. به هر صورت تندر 90 واقعاً ارزش 12 هزار دلاری را ندارد و شاید با تغییر موتور به موتور 1200 سی‌سی و افزایش عمق ساخت داخل بتواند جایگزین پراید شود یا به موازات محصولی مثل پاندا یا لوگان جدید یا نیسان گو را انتخاب کرد و با برنامه داخلی‌سازی قوی و تخفیف تعرفه‌ای جایگزین پراید کرد هرچند باز هم مردم منتفع نمی‌شوند.

‌ آیا حضور رنو بدون همکاری سایپا و ایران‌خودرو به‌طور مستقیم مشکل را حل خواهد کرد یا حضور خودروساز خارجی دیگر با همین فرمول؟

اوضاع بهتر خواهد شد ولی کامل حل نخواهد شد. رنوی مستقل قطعاً محصولات را با قیمت بهتر عرضه می‌کند ولی باز هم سهام ایدرو می‌تواند نگرانی از دخالت به نفع دولتی‌ها را افزایش دهد. به هر صورت رنو تماماً مستقل وارد ایران نشده و با ایدرو شریک شده است. خودروسازان دیگر هم به همین شکل.

‌ اگر به‌تدریج این سهام واگذار شود چطور؟

آزادی در تصمیم‌گیری و خروج دولت برای عرضه یک خودرو ارزان کیفی ضروری است.

‌ حضور سرمایه‌گذاران خصوصی مانند کروز چگونه این فضا را تغییر خواهد داد؟

موضوع سهام تنها نیست. دولت می‌تواند سهام نداشته باشد یا سهام کمی داشته باشد ولی سایه‌اش سنگین باشد مثلاً همین الان سهام دولت در ایران‌خودرو و سایپا زیاد نیست ولی دخالت‌هایش زیاد است، در نتیجه بحث این است که اگر بناست خودرو ارزان کیفی ارائه شود الزامی است دولت از دخالت در بازار خودرو دست بردارد، مثل بازار لوازم‌خانگی، الان بازار رقابتی است و تولیدکنندگان مجبورند در گردونه رقابت محصولاتی را عرضه کنند که در بازار بمانند. همین اتفاق باید در بازار خودرو رخ دهد.

‌ اما در بازار خودروهای وارداتی که دولت کمتر حضور دارد نیز واردکنندگان با هم قیمت‌های بازار را جهت می‌دهند. شاید بسیاری از خودروهای شهری هم در این بازار بتواند ارزان‌تر عرضه شود مثل تویوتا یاریس؟

سرمایه‌گذار خصوصی بیشتر از خودروساز خارجی تحت تاثیر دولت است. بازار خودرو وارداتی تا قبل از انحصاری شدن تفاوت اساسی داشت، هیچ محصولی قابلیت گران‌فروشی نداشت چون به محض افزایش قیمت واردکنندگان موازی بازار را پر می‌کردند اما الان امکان مدیریت قیمت از سوی واردکنندگان کاملاً وجود دارد.

‌ پس در صورت نبود دخالت دولت باز هم بخش خصوصی ایران حتی در شرایط رقابتی به زیان مصرف‌کننده کار می‌کند. چه تضمینی وجود دارد این اتفاق در صنعت خودرو پس از خصوصی شدن و حذف دخالت دولت روی ندهد؟

اصولاً امکان ندارد در شرایط رقابتی بتوان در حق مصرف‌کننده ظلم کرد زیرا تامین‌کننده دیگری سریعاً جای شما را می‌گیرد.

‌ اما نمونه گویا وضعیت مدیریت بازار توسط واردکنندگان و کیفیت پایین خدمات برخی از آنهاست.

تضمین این موضوع تجربه جهانی است و البته بازار لوازم‌خانگی. بازار وارداتی‌ها هم تحت دخالت شدید وزارت صنایع است وگرنه برخی نمایندگی‌ها توان مقابله با بازار را در بسیاری از زمینه‌ها از دست داده بودند.

‌ البته در لوازم‌خانگی قاچاق و هرج و مرج در بازار ایران رخ‌داده آیا به چنین الگویی می‌توان در صنعت خودرو ایران دل‌خوش کرد. البته در گذشته در بازار خودرو ایران واردکنندگان موازی هم از دادن خدمات پس از فروش طفره می‌رفتند.

بحث قاچاق و بازار رقابتی دو مقوله مجزاست. خودرو قابل قاچاق کردن نیست در نتیجه مشکلات بازار قاچاق برای آن اتفاق نمی‌افتد ولی گران‌فروشی در بازار لوازم‌خانگی بسیار سخت است چون برند رقیب جای شما را می‌گیرد.

‌ بله، ولی در خودرو فروشنده متفرقه بدون خدمات پس از فروش خودروها را می‌فروخت، قبول ندارید؟

وقتی بازار باز و قوانین در راستای حمایت از حقوق مصرف‌کننده طراحی شده باشد بر مبنای بازار باز، این اتفاقات نمی‌افتد. واردکننده موازی ملزم به خدمات نشده و اگر هم شده به شیوه‌ای درست نشده است. اگر ارائه خدمات هم آزاد بود که هیچ‌وقت نبوده، شاهد هرج و مرج نبودیم.

مشتری حساب می‌کرد هزینه گارانتی با تفاوت قیمت نمایندگی و بازار ارزش دارد یا خیر و اگر ندارد از بازار و اگر دارد از نمایندگی خرید می‌کرد. الزامی به گارانتی‌دار بودن همه وسایل نیست مثلاً شما مختارید موبایل با گارانتی یا بدون گارانتی بخرید.

‌ به نظر شما در بازار خودروهای وارداتی قیمت کدام خودرو شهری منطقی‌تر و با‌انصاف‌تر مشخص شده است؟

در بازار ایران، باز همان پراید قیمت منطقی‌تری دارد. تندر 90 به هیچ عنوان قیمت منطقی ندارد.

‌ قیمت تندر چقدر باید باشد؟

بنا بود در سطح پیکان و پراید عرضه شود نه دو برابر.

‌ در بخش خودروهای وارداتی چطور؟

منطقی از باب قیمت تمام‌شده، هیچ کدام. تعرفه بالا نمی‌گذارد هیچ خودرو وارداتی قیمت منطقی داشته باشد و همه بسیار گران‌تر از ارزش آنها قیمت‌گذاری می‌شوند. خصوصاً خودروهای شهری قیمت گزافی دارند.

‌ با وجود این خودروهای موجود در بازار وارداتی چطور؟ کدام قیمت منطقی‌تری دارند و با انصاف توسط واردکننده قیمت‌گذاری شده‌اند؟

شاید کیا و میتسوبیشی میراژ. البته عرض کردم اصولاً با توجه به تعرفه بالا در این کلاس هیچ خودرویی نمی‌تواند قیمت معقول پیدا کند.