فرصت افزایش ارزش بازار

علی خرد/تحلیلگر بازار مالی

پس از گذشت بیش از هفت ماه از آغاز سال جاری و پذیرش تنها دو شرکت در بورس اوراق بهادار که یکی از آنها در شش‌ماهه دوم سال بوده، حسن قالیباف‌اصل، مدیرعامل شرکت بورس تهران خبر از عرضه سهام 40 شرکت جدید در نیمه دوم سال جاری داده است. رسالت اصلی بورس اوراق بهادار در وهله اول جمع‌آوری نقدینگی از سرمایه‌گذاران خرد و تخصیص آنها به چرخه مولد تولید است تا هر سرمایه‌گذاری بتواند با تشخیص شرکت‌های سودده علاوه بر مشارکت در پیشرفت اقتصادی کشور بازدهی قابل قبولی نیز از سرمایه خود کسب کند. با بررسی اجمالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار، می‌توان دریافت سودآوری بخش اعظمی از شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار سرمایه ایران به‌شدت به قیمت کالاهای جهانی نظیر نفت، محصولات پتروشیمی و فلزات اساسی وابسته است، بر همین اساس با توجه به نوسان قیمت محصولات نام‌برده در بازارهای جهانی، سودآوری شرکت‌ها به شدت تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد.
این عامل سبب می‌شود گروهی از سرمایه‌گذاران با توجه به عدم تنوع فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بورس و اوراق بهادار از سرمایه‌گذاری در این بازار صرف نظر کنند. این اتفاق در حالی است که سهم شرکت‌های کالا‌محور در بازارهای مالی کشورهای پیشرفته به طرز چشمگیری کمتر از بازار سرمایه داخل است. از سوی دیگر بزرگ‌ترین شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار سهام ایالات متحده از ‌نظر ارزش بازار، شرکت‌های فعال در صنعت فناوری اطلاعات هستند که اخیراً شاهد آن هستیم که تعدد شرکت‌های فعال در حوزه‌های مختلف فناوری اطلاعات در بازار ایران با عرضه عمومی سهام شرکت‌های داده‌پردازی ایران و آسان‌پرداخت پرشین در حال افزایش است. عرضه شرکت‌هایی نظیر شرکت‌های فعال در این صنعت و صنایعی نظیر گردشگری و امثالهم می‌تواند در نهایت اعتماد بیشتر سرمایه‌گذاران به بورس اوراق بهادار به عنوان بهترین گزینه سرمایه‌گذاری باشد.
بر اساس اعلام اخیر مدیرعامل شرکت بورس تهران، می‌توان عرضه‌های آتی در بورس را به چند بخش کلی تقسیم‌بندی کرد:
- انتقال نماد شرکت‌هایی که در گذشته در بازار فرابورس مورد معامله قرار گرفته بودند، به بورس. تا زمان نگارش این نوشتار نماد شرکت‌های ترانسفورماتور توزیع زنگان، پالایش نفت تهران و بورس تهران در بورس درج شده است و به احتمال زیاد در آینده‌ای نزدیک شاهد درج نماد شرکت‌های همکاران سیستم و گسترش تجارت و سرمایه ایرانیان در بورس خواهیم بود. با توجه به اینکه نماد این قبیل شرکت‌ها در گذشته مورد معامله بوده، نمی‌توان این عرضه‌ها را به عنوان عرضه اولیه در نظر گرفت ولیکن تاکید بیشتر بورس بر شفافیت شرکت‌های درج‌شده، می‌تواند در نهایت منجر به اعتماد بیشتر سرمایه‌گذاران و کاهش ریسک عدم‌ شفافیت در شرکت‌های فوق شود.
- صندوق‌های سرمایه‌گذاری و اوراق با درآمد ثابت. از آنجا که بورس تهران در زمینه اوراق بدهی برنامه‌ریزی بلندمدت و ویژه‌ای دارد، علاوه بر ادامه روند قبلی، قرار است 500 میلیارد تومان اوراق مرابحه شرکت سایپا را نیز پذیره‌نویسی کند، همچنین انتشار اسناد خزانه اسلامی در شش‌ماهه دوم سال جاری ادامه خواهد یافت. از سوی دیگر می‌توان از پذیره‌نویسی صندوق زمین و ساختمان آویشن، اوراق مشارکت شهرداری تهران و صندوق قابل معامله با درآمد ثابت تامین سرمایه امین به عنوان اقداماتی دیگر در زمینه گسترش بازار ابزارهای مالی با درآمد ثابت در بورس نام برد.
- شرکت‌های دیگری هم قرار است در آینده‌ای نزدیک در بورس پذیرفته شوند و عرضه اولیه آنها صورت گیرد. شرکت‌های فعال در زمینه فناوری اطلاعات نظیر ایرانسل به عنوان یکی از بزرگ‌ترین اپراتورهای تلفن همراه و شرکت‌های آسیا‌تک و شاتل که می‌توان از آنها به عنوان پیشروترین شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات دسترسی به اینترنت و راهکارهای ارتباطی در کشور در حال مذاکره برای پذیرش در بورس نام برد همه اینها نویدبخش بزرگ‌تر شدن سهم صنعت فناوری اطلاعات در بورس هستند. از سوی دیگر هلدینگ مالی و سرمایه‌گذاری سینا به عنوان یکی از بزرگ‌ترین هلدینگ‌های مالی کشور در صف درج در بورس قرار دارد، که با توجه به مالکیت شرکت‌های مالی نظیر بانک و بیمه سینا می‌تواند جذابیت فراوانی برای سرمایه‌گذاران داشته باشد. سهام شرکت تامین سرمایه امید نیز به عنوان اولین شرکت تامین سرمایه پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار قرار است، در شش‌ماهه دوم سال جاری در تابلوی بورس درج شود. با توجه به صحبت‌های مدیرعامل شرکت بورس تهران، صنعت برق کشور نیز احتمالاً سهمی در عرضه‌های اولیه در ادامه سال خواهد داشت، نیروگاه جهرم، برق انرژی پاسارگاد و سرمایه‌گذاری برق و انرژی غدیر شرکت‌هایی هستند که در صف پذیرش شرکت بورس قرار دارند. یک صنعت جدید نیز در انتظار درج نماد در بورس اوراق قرار دارد، هتل‌های زنجیره‌ای هما به عنوان اولین شرکت فعال در صنعت هتلداری در بورس اوراق بهادار خواهد بود که این اقدام می‌تواند زمینه‌ساز ورود هتل‌های دیگری به بازار بورس باشد، این صنعت با توجه به برچیده شدن تحریم‌ها و ورود بیشتر گردشگران خارجی به داخل کشور می‌تواند با تامین مالی از طریق بورس ‌ضعف‌های خود را مرتفع کند. در نهایت به نظر می‌رسد بزرگ‌ترین شرکتی که در ادامه سال شاهد عرضه اولیه آن خواهیم بود، شرکت ملی نفتکش ایران باشد.
عرضه اولیه شرکت‌ها در بورس علاوه بر مزیت‌هایی که در بالا به آنها اشاره شد، ریسک‌هایی نیز به همراه دارد. سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها برای اولین بار با توجه به اینکه از آنها سابقه نسبتاً طولانی برای بررسی در دسترس نیست، غالباً پیش‌بینی شفافی نداشته و می‌توان برای آنها سناریوهای مختلفی در نظر داشت که البته برخی از این سناریوها با زیان سرمایه‌گذاری همراه خواهد بود. در این راستا می‌توان به شرکت‌های سیمان خوزستان، تولید برق ماهتاب کهنوج، تولید نیروی برق دماوند و بیمه دانا اشاره کرد. این شرکت‌ها با توجه به کشف قیمت غیرمنصفانه در عرضه اولیه، در مدتی کوتاه به قیمتی کمتر از قیمت اولیه رسیدند که این اتفاق سهامدارانی را که بدون خط مشی روشن وارد چنین سهم‌هایی شده بودند با زیان مواجه کرد.
با توجه به مزایا و معایب ذکرشده، می‌توان بیان کرد هرچه مشارکت بخش خصوصی در بخش مولد اقتصاد کشور بیشتر باشد، بیشتر می‌توان به آینده رشد اقتصادی امیدوار بود که این مهم به طور یقین با رونق گرفتن و تعمیق بورس اوراق بهادار محقق خواهد شد. اما مهم‌ترین مانعی که سرمایه‌گذاران را از مشارکت در این حوزه برحذر می‌دارد عدم واگذاری مدیریت به بخش خصوصی است. در غالب شرکت‌هایی که در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده‌اند تغییر مدیریت رخ نداده و مدیریت دولتی یا شبه‌دولتی آنها همچنان پابرجا مانده است اگر در نظر داشته باشیم که این شرکت‌ها با هدف تامین مالی، بخشی از سهام خود را در بورس عرضه کرده‌اند بنابراین انتظار سرمایه‌گذاری وجوه کسب‌شده از این تامین مالی با نرخی بیش از نرخ بهره بدون ریسک، انتظار گزافی نخواهد بود. اتفاقی که در بسیاری از شرکت‌های بزرگ بورسی شاهد نیستیم. نکته‌ای که بیشترین روند تکرارپذیری در بازار سرمایه ایران را دارد این است که بسیاری از شرکت‌ها از روش تامین مالی از طریق بورس اوراق بهادار به عنوان راهی برای فرار از تنگنای مالی ایجادشده در شرکت استفاده می‌کنند، در واقع می‌توان این شرکت‌ها را به مردابی تشبیه کرد که سرمایه سهامداران را می‌بلعد و بازدهی مناسبی نصیب آنها نمی‌کند. حال با توجه به تغییر رویه‌ای که در اکثر شرکت‌ها بعد از برچیده شدن تحریم‌ها صورت پذیرفته است و تمایل آنها نسبت به همکاری با سرمایه‌گذاران خارجی، شرکت‌ها با خروج دارایی‌های غیرمولد خود از ترازنامه، درصددند نرخ بازدهی سهامداران خود را افزایش دهند. این عامل سبب می‌شود تا بازاری که پیش از این تحت تاثیر شایعات و اخبار حرکت می‌کرد به مرور در تسلط متغیرهای بنیادین درآید که در نهایت موجبات اعتماد بیشتر سرمایه‌گذران را فراهم می‌کند. اگر این عامل با عرضه بیشتر شرکت‌ها در بورس همراه شود می‌توان به آینده بازار سرمایه نوپای ایران امیدوار بود. بازار سرمایه‌ای که هدف غایی آن کمک به سرمایه‌گذارانی است که با سرمایه خرد خود نمی‌توانند اقدام به تاسیس شرکتی کنند و در عملیات شرکت مشارکت داشته باشند. این مهم در وهله اول به رشد و بالندگی شرکت کمک کرده و در نهایت منجر به رشد بالندگی اقتصاد و افزایش رشد واقعی تولید ناخالص داخلی کشور می‌شود در این صورت می‌توان گفت بورس کشور دماسنج واقعی اقتصاد کشور خواهد بود.