تار و پود فرش چینی بر دار بازار ایران نمی‌خوابد

در چند وقت گذشته بحث قاچاق فرش دستباف چینی و تولیدات کشورهای رقیب فرش ایرانی به کشور مطرح شد که با اظهارنظر و واکنش برخی نمایندگان مجلس و فعالان حوزه فرش دستباف همراه بود، این اظهارنظرها در حالی مطرح شده که در گذشته به عنوان نمونه تعداد انگشت‌شماری فرش دستباف کشورهای رقیب به ایران وارد شده است، حال شما به عنوان فعال حوزه فرش و رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف، واردات فرش دستباف چین، هند و پاکستانی را به ایران تایید می‌کنید؟
این موضوع از زمانی آغاز شد که بنده با یکی از خبرگزاری‌ها درباره وضعیت فرش دستباف ایرانی و رقیبان آن گفت‌وگو داشتم و در آن اعلام کردم حضور فرش‌های دستباف رقیب تاثیری بر فروش فرش در بازار داخلی ندارد و تنها تعداد اندکی فرش دستباف کشورهای رقیب به صورت قاچاق و غیررسمی به کشور وارد شده است، که منظور من به درستی منتشر نشده و اظهارنظرهایی از سوی برخی افراد در این رابطه بیان شد. در حال حاضر فرش دستباف کشورهای رقیب به دلیل عدم سود و صرفه اقتصادی برای افراد به کشور قاچاق نمی‌شود، چین که نام آن به عنوان یکی از رقیبان جدی فرش دستباف در چند وقت گذشته بر سر زبان‌ها بود، در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان فرش دستباف ایرانی لقب گرفته و این در حالی است که تولید فرش دستباف چین در پی سختی تولید آن و سوق یافتن کارگران به کارهای صنعتی کاهش یافته است.

شما در صحبت‌های خود به قاچاق فرش در سال‌های دور اشاره داشتید، دلیل ورود این کالا به کشور چه بود؟
در گذشته در حجم بسیار محدود فرش به کشور وارد شد و این اتفاق در پی برگزاری نمایشگاه بین‌المللی فرش در جزیره کیش بود، فروشندگان کشورهای رقیب در این نمایشگاه حاضر شدند و با توجه به قوانین و شرایط این جزیره فرش‌های دستباف کشورهای رقیب به جزیره وارد شد و از طریق مسافر نمونه مشابه فرش ایرانی به کشور و سرزمین اصلی ورود پیدا کرد. در کنار مسافر برخی از فروشندگان سطح خیابان به خصوص در خیابان سهروردی تعداد انگشت‌شماری فرش وارداتی دستباف را به فروش می‌رسانند.
اما در حال حاضر با توجه به شرایط بازار و کیفیت پایین فرش کشورهای رقیب میزان فرش دستباف وارداتی در بازار داخلی بسیار اندک است.

برخی از فروشندگان و فعالان حوزه فرش دستباف مدعی هستند، فرش دستباف کشورهای رقیب فرش ایرانی که مشابه فرش ایرانی و با توجه به نقوش و طرح‌های ایرانی بافته می‌شود، از فاصله دور تفاوت‌های آن با نمونه داخلی قابل تشخیص نیست اما از فاصله نزدیک تفاوت‌ها کاملاً آشکار است، آیا شما نیز چنین نظری دارید؟
این گفته فعالان صنف فرش کاملاً درست است، فرش ایرانی یک هنر- صنعت است و تا به امروز هیچ کشوری از بعد هنری نتوانسته با فرش ایرانی رقابت کند اما از نظر صنعتی فرش‌های ارزان‌قیمت و به اصطلاح تجاری «سبک و درشت‌بافت» توانسته با فرش‌های دستباف ایرانی رقابت کند.
فرش‌های به اصطلاح سبک کشورهای رقیب در پی استفاده از طرح‌های به‌روز طراحان آمریکایی و اروپایی، رقیب برخی از فرش‌های ایرانی شده‌اند اما نباید فراموش کرد فرش دستباف ایرانی همچنان حرف اول را می‌زند.

حال با توجه به تمام فاکتورهای تاثیرگذار در تولید و توزیع فرش آیا برای یک متقاضی عام فرش دستباف، تفاوت‌های فرش دستباف ایرانی و غیرایرانی قابل لمس است؟ و آیا خانواده‌های ایرانی می‌توانند نسبت به فرش‌های وارداتی نگاه سرمایه‌اندوزی داشته باشند؟
تفاوت فرش‌های وارداتی دستباف و ایرانی برای خریدار خانگی و عام قابل لمس نیست، فرش‌های وارداتی دستباف کشورهای رقیب فرش ایرانی بعد از یک سال مصرف دیگر دارای ارزش ریالی و ظاهری نیست، خانواده‌های ایرانی با نگاه سرمایه‌اندوزی فرش دستباف را خریداری می‌کنند و فرش دستباف ایرانی را به عنوان یک سرمایه خریداری می‌کنند و به‌طور کلی می‌توان گفت فرش هندی، پاکستانی و چینی قابلیت سرمایه‌گذاری ندارد.

در حال حاضر با وضع تعرفه بالا عملاً واردات فرش دستباف کشورهای رقیب به ایران ممنوع شده است، به نظر شما آیا این تصمیم درست و بجا بوده است؟
وضع تعرفه بالا برای واردات فرش تصمیم درست و بجایی بوده و در حالی که کشور تولید فرش دستباف را در اختیار دارد باید واردات فرش دستباف به کشور ممنوع باشد.
قیمت فرش دستباف در داخل در پی افزایش دستمزد کارگر که ۸۰ درصد هزینه تولید را دربر دارد، گران شده است. با توجه به هزینه تولید و دستمزد در ایران و کشورهای رقیب، از این سو نسبت به شرایط و آینده فرش دستباف ایرانی احساس خطر می‌شود.
در بازار داخلی در حال حاضر فرش ماشینی رقیب فرش دستباف شده و متاسفانه به دلیل قیمت ارزان‌تر فرش ماشینی نسبت به فرش دستباف میزان قابل توجهی از نیاز کفپوش از طریق فرش ماشینی تامین می‌شود که تبلیغات نیز بر روند خرید تاثیرگذار است.
اماکن متبرکه و حرم‌های مطهر از مکان‌هایی هستند که می‌توانند به رونق بافت و تولید فرش دستباف کمک شایانی کنند اما در چند وقت اخیر شاهد آن هستیم که حتی در حرم رضوی از فرش‌های ماشینی استفاده می‌شود.

از میان تولیدات کشورهای رقیب فرش دستباف ایرانی، محصولات کدام کشور بیشتر به ایران قاچاق می‌شد؟
اکثر محصولاتی که به ایران در گذشته قاچاق شد تولید و بافت کشور چین بود، البته باید یادآور شد حجم محصولات قاچاق و وارداتی به کشور آنقدر قابل توجه نبود، سبک و کیفیت فرش‌های دستباف غیرایرانی در حد تعداد آنها بود.

آیا این امکان وجود دارد که تاجر و فروشنده ایرانی به کشورهای رقیب فرش ایرانی سفارش تولید فرش برای عرضه در بازار داخلی را دهد؟
در حال حاضر مواد اولیه ممتاز تولید فرش دستباف همچون پشم دست‌ریس به خصوص پشم شیراز به صورت قاچاق و رسمی از کشور خارج شده و به هندوستان صادر می‌شود، در کشور هندوستان از مواد اولیه مناسب گبه مشابه تولید ایرانی تولید می‌شود که قیمت تمام‌شده آن نصف قیمت تولید داخلی است. روند فعلی در صادرات مواد اولیه و تولید کالای مشابه تولیدات ایرانی با نصف قیمت تولیدات داخلی را بسیار تهدید می‌کند. برخی از تولیدکنندگان و تاجران ایرانی تولیدات هندوستان را به نام کالای ایرانی در بازارهای جهانی به فروش می‌رسانند اما این تولیدات اصلاً به ایران وارد نمی‌شود، دلیل عدم ورود سفارشات تاجران ایرانی به کشور به دلیل هزینه بالای حمل و نقل و تعرفه گمرکی بالای آن است که در مجموع مقرون به صرفه نخواهد بود.

فرش‌های دستباف غیر‌ایرانی در زمان فروش در بازار داخلی به چه نامی عرضه می‌شدند؟
قبل از پاسخ به این سوال باید تاکید کنم که قاچاق و ورود فرش‌های دستباف غیر‌ایرانی مربوط به هشت سال گذشته است، فروش فرش‌های دستباف غیر‌ایرانی با هر نام و برندی عرضه شد و این موضوع به رفتار و اندیشه فروشنده بازمی‌گردد.

محصولات دستباف غیرایرانی تا چه میزان توان رقابت با محصول مشابه ایرانی از لحاظ کیفیت تا قیمت دارند؟
فرش‌های دستباف غیرایرانی از جنبه کیفیت و فرآیند تولید توان رقابت با فرش‌های دستباف ایرانی را ندارند اما از جنبه قیمت تا حدودی رقابت بین دو دستبافه وجود دارد که ایرانی‌ها به شدت به کیفیت اهمیت می‌دهند، از این‌رو قیمت ارزان خیلی نمی‌تواند روند بازار را دستخوش تغییر قرار دهد، در حال حاضر طرح‌های فرش تبریز ایرانی در هندوستان به نصف قیمت بافته می‌شود اما باز هم برای خریدار گران است، زیرا خریدار به کیفیت کار و هزینه‌ای که بابت خرید خود می‌پردازد، توجه بسیاری می‌کند.

شما این نظر را در حالی اعلام می‌کنید که خریداران ایرانی برای تهیه فرش ماشینی هزینه‌های بسیاری را می‌پردازند.
فرش ماشینی هزینه زیادی را به همراه ندارد، با هزینه متوسط حدود دو تا سه میلیون تنها می‌توان فرش ماشینی خرید کرد که مشابه دستباف ایرانی و غیرایرانی آن هزینه بسیاری را دربر خواهد داشت، گرانی فرش دستباف غیر‌ایرانی در پی هزینه حمل و نقل و تعرفه بسیار بالای واردات کالاهای دستباف است.

برخی از برندها محصولات دست‌دوز وارداتی را با قیمت‌های بسیار بالا به فروش می‌رسانند. آیا این محصولات فرش محسوب می‌شود؟
خیر، اینها فرش محسوب نمی‌شوند و تنها می‌توان آن را زیرانداز، گلیم و گبه نامید که تقاضا برای این‌گونه محصولات به واسطه سبک جدید آنهاست، جوانان و نسل جدید به دنبال محصولات جدید با سبک و سیاق جدید هستند. این‌گونه محصولات اکثراً در مراکز عرضه مبلمان به فروش می‌رسد.

اگر روزی قرار باشد فرش دستباف غیر‌ایرانی به کشور وارد شود دستبافه‌های کدام کشور توان رقابت با فرش‌های ایرانی را خواهند داشت و در بین دستبافه‌های غیرایرانی محصول کدام کشور از درجه کیفی بهتری برخوردار است، از سوی دیگر دستبافه‌های غیر‌ایرانی تنها با چند دسته از فرش‌های دستباف ایرانی توان رقابت دارند؟
فرش‌های دستباف غیرایرانی همچون هند، پاکستان و چین که اگر روزی به کشور وارد شوند در یک ردیف قرار خواهند گرفت. فرش‌های دستباف کشورهای رقیب اکثراً فرش‌های ارزان‌قیمت با درجه کیفی متوسط هستند. یکسانی و کیفیت متوسط فرش‌های دستباف غیرایرانی تنها به دلیل آن است که بافت فرش در این کشورها جنبه هنری ندارد و به‌طور کل بافت فرش اعلا در این کشورها معنا و جایگاهی ندارد.
به‌طور کلی درباره واردات فرش به کشور باید گفت، این مساله به تولید داخلی لطمه وارد می‌کند، تولید فرش دستباف ایرانی نمونه مشابهی ندارد زیرا از هنر در آن استفاده می‌شود، این هنر در چند سال اخیر به واسطه برخی مسائل همچون تحریم و کاهش قدرت خرید مردم با افت در عرضه و تقاضا مواجه شده است. اگر روزی فرش‌های هندی، پاکستانی و چینی به کشور وارد شود در ردیف کیفیتی مختص به خود توان رقابتی با فرش دستباف ایرانی را خواهند داشت و این موضوع نشأت‌گرفته از قیمت تمام‌شده پایین فرش‌های دستباف غیر‌ایرانی است. لازم به ذکر است که گفته شود فرش‌های وارداتی توان رقابت تنها با هم‌ردیفان خود را دارا هستند.

فروشندگان فرش در بازار بزرگ تهران مدعی هستند که فرش وارداتی در حال حاضر در بازار تهران وجود ندارد و اگر فردی به دنبال خرید این‌گونه فرش‌هاست باید به فروشگاه‌های سطح شهر که بالاتر از منطقه سیدخندان فعالیت می‌کنند، مراجعه کند، حال جای سوال است که این فرش‌ها به چه طریقی تامین شده‌اند، آیا اینها همان فرش‌های چند سال گذشته هستند یا خیر؟
فروش و عرضه فرش‌های وارداتی و زیراندازهای مدرن در منطقه سیدخندان و خیابان سهروردی به دلیل وجود بورس تزئینات داخلی در آن منطقه است، فرش‌های وارداتی و زیراندازهای وارداتی از سبک و سیاق و طراحی به‌روز بهره‌مند هستند و جوانان در طراحی منازل به دنبال نوآوری هستند، از این رو فرش‌های وارداتی با طرح‌های جدید به سبک خانه‌های آنها بسیار نزدیک است. تصور می‌شود حجم اعظم فرش‌های دستباف غیرایرانی از طریق قاچاق در کشور تامین می‌شود.

فرش‌های دستباف غیرایرانی در مرحله تولید به چه مواردی توجه نمی‌کنند که توان رقابت با فرش و هنر ایرانی پیدا نکرده‌اند، آیا مواد اولیه آنها کیفیت مناسبی ندارد؟
دستباف‌های غیرایرانی از مواد اولیه طبیعی استفاده نمی‌کنند به عبارت دیگر پشم و الیاف مصرفی در تولید فرش دستباف چینی، هندی و پاکستانی مصنوعی بوده که این مساله تاثیر بسزایی در کیفیت فرش ایفا می‌کند. پشم و رنگ‌آمیزی طبیعی در تولید فرش دستباف نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند. در کنار نقش مواد اولیه به قول معروف فوت کوزه‌گری تولید فرش بسیار مهم و تاثیرگذار است. در مرحله بافت فرش گره‌ها نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند، فرش‌های دستباف ایرانی از گره و دوگره‌های بسیاری که زیبایی و اصول کار بافت به حساب می‌آید، بهره می‌برند.

در صورتی که فرش دستباف غیرایرانی به کشور وارد شود مصارف آنها در چه زمینه‌ای خواهد بود؟ آیا این فرش‌ها همچون موکت در مغازه‌ها و راهرو هتل‌ها استفاده می‌شود؟
فرش‌های دستباف غیر‌ایرانی در طراحی‌های مدرن بیشترین کارایی را دارند، جوان‌ها بیشترین خریداران این‌گونه فرش‌ها هستند. سبک و سیاق فرش‌های چینی، هندی و پاکستانی ایرانیان نسل گذشته و جوانان علاقه‌مند به طراحی و نقوش ایرانی را جذب نمی‌کند.
فرش‌های دستباف غیرایرانی اگر روزی به کشور وارد شوند در فروشگاه‌های زنجیره‌ای و سوپر‌مارکت‌ها به فروش خواهند رسید، این‌گونه فرش‌ها توان حضور در یک فروشگاه اسم و رسم‌دار و آنچنانی را نخواهند داشت. هتل‌ها اگر به دنبال صرف هزینه کم باشند پیش‌بینی می‌شود از فرش‌های دستباف غیرایرانی استفاده کنند، اما هتل‌های خوب که برای هر فعالیت و کار خود هزینه مناسبی را در نظر می‌گیرند هیچ‌گاه به سمت خرید و تهیه فرش‌های دستباف غیرایرانی نمی‌روند. هتل‌های خوب در حال حاضر با استفاده از فرش‌های دستباف خوب ایرانی در صورت مستهلک شدن آن با فروش به سرمایه‌ای دست پیدا می‌کنند و فرش جدید با همان سبک و سیاق خریداری می‌کنند که چنین روندی اصلاً برای فرش‌های دستباف غیر‌ایرانی قابل تصور و در دسترس نیست.

فرش‌هایی که در گذشته طبق فرمایش شما به کشور قاچاق شد از چه طرح، سبک و نقوشی در آنها استفاده شده بود؟
طرح‌ها و نقوش استفاده‌شده در فرش‌های دستباف غیرایرانی کپی‌برداری‌شده از طرح‌های فرش‌های دستباف ایرانی بود و در آن زمان فرش‌های دستباف غیرایرانی آنچنان طرح‌ها و نقوش نوین را که همخوانی با سلیقه جوانان داشته باشد، دنبال نمی‌کرد. فرش‌های دستباف غیرایرانی زمانی که از کنار نقش و طرح‌های ایرانی در بازارهای هدف به جایگاهی دست پیدا کردند رفته‌رفته خود را با سلیقه جوانان یکسان کردند. فرش ایرانی به دلیل آنکه یک هنر و علاقه است هیچ‌گاه نمی‌تواند و نمی‌خواهد تغییر روند تولید، طرح و نقش را در دستور کار خود قرار دهد بافنده‌ها و عرضه‌کنندگان فرش ایرانی برای دل خود فرش دستباف را می‌بافند و عرضه می‌کنند.