فراخوان دوباره رئیس

همه از بورس انتظار زیادی دارند. سرمایه‌داران مطالباتی از جنس سرمایه‌گذاری و شرکت‌ها نیازمندی‌هایی از نوع تامین مالی کسب و کار خود دارند. بورس برای آحاد مردم بازاری است که در آن تغییر لحظه‌ای قیمت اوراق مبادله‌شده هیجان بالایی به سهامداران وارد می‌سازد. از این منظر بورس برای طالبان ریسک بازاری بسیار جذاب و برای دیگران بازاری اغواکننده است. هرچند نوسان منفی این بازار در دو سال گذشته فشار زیادی بر اهالی بازار سرمایه وارد ساخته بود اما با نخستین روزنه‌های امید در حل و فصل موضوع هسته‌ای، جنب و جوش پویایی در میان سهامداران قدیم و جدید در سال 1394 به راه انداخته شد. هرچند که توافق اولیه برجام در نیمه نخست سال 1394 کارشناسان را نسبت به جهش ناگهانی بورس بیمناک کرده بود، اما این پدیده رخ ننمود و دوباره خوف و رجا بر تالار شیشه‌ای حاکم شد. در نهایت خبر خوب گشایش هسته‌ای در ماه‌های انتهایی 94 در قیمت‌گذاری سهام وارد شد و تابلوهای معاملاتی روزهای سبزی را پشت هم گذراندند. اکنون این سوال برای سهامداران فعلی و سرمایه‌گذاران سرگردان در بین بازارها باقی‌مانده است: بورس در سال 1395 چه جهت‌گیری خواهد داشت؟ پس از رفع بحران سیاسی کشور، فشار ریسک‌های سیستماتیک چقدر بر تنه شرکت‌های تالار شیشه‌ای ضربه وارد خواهد ساخت؟ آیا بورس می‌تواند مامنی کم‌ابهام بر پس‌اندازهای سرمایه‌گذاران و مرهمی کارا بر صنایع زخم‌خورده از رکود باشد؟ محمد فطانت رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار به این سوالات و بسیاری دیگر از سوالاتی که ممکن است برای شما هم نقطه تاریکی محسوب شود، به روشنی پاسخ داده است.

آقای دکتر، شاهد بودیم از ابتدای سال 1394 تا پایان آذرماه بازار سهام روزهای سودآوری را سپری نکرد و سنگین‌ترین رکود در تاریخ بورس تهران به ثبت رسید. اما اجرای برجام در سه ماه پایانی سال سرنوشت دیگری را برای این بازار رقم زد و شاخص بورس با رشد بی‌سابقه‌ای مواجه شد. با وجود این، شما در نشست‌های خبری اخیر خود تاکید کرده‌اید که بازار سهام کشور کششی برای حبابی شدن ندارد و بیشتر دچار کم‌واکنشی است. این در حالی است که طی دو ماه اخیر مشاهده می‌شود، حضور پرشور سهامداران در معاملات منجر به جهش‌هایی شده است که برخی کارشناسان و فعالان را نسبت به اضافه جهش بازار (overshoot) نگران کرده است. به طور مثال در مدت کوتاهی پس از برجام شاخص گروه خودرویی بیش از 120 درصد رشد نشان داد. با این اوصاف ارزیابی شما از شرایط حال حاضر بازار سرمایه چیست؟

با وجود افزایش چشمگیر شاخص و رشد قابل توجه ارزش و حجم معاملات بورس تهران پس از اجرای برجام معتقدم وضعیت این بازار کاملاً عادی است. در شرایط فعلی شاخص بورس‌ها در معرض یا خطر حباب قیمت‌ها یا اضافه جهش که البته تعبیر شماست، قرار ندارد. بازار سرمایه کشور در حالت عادی قرار دارد. قیمت سهم‌ها در بازار بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. ممکن است؛ یک روز قیمت سهمی خیلی بالا برود و روز دیگر پایین بیاید، اما سرانجام به یک نقطه تعادلی می‌رسد. همیشه این وضعیت در بازار حاکم است. پس از اجرای برجام اقتصاد ایران در موقعیت جدیدی قرار گرفته است و با لغو تحریم‌ها وضعیت کلی اقتصاد کشور به سمت بهبود و رشد حرکت کرده است. بازار سرمایه نیز بازار انتظارات بوده و طبیعی است که نسبت به این موقعیت جدید و تحولات مثبتی که در اقتصاد کشورمان در حال حاضر اتفاق افتاده است، سریعاً واکنش نشان دهد.
از طرفی نیز علاوه بر رفع ریسک‌های سیستماتیک چون تحریم‌ها، مسائل دیگری نیز چون وضعیت پالایشگاه‌ها، معادن و نرخ خوراک پتروشیمی، تعیین ‌تکلیف پرداخت مطالبات پیمانکاران توسط دولت و نرخ سود بانکی هم حل و فصل شده‌اند. از طرف دیگر دولت طی سال گذشته بسته‌ای در جهت خروج از رکود اجرایی کرد که این امر نیز در جهت بازگشت رونق به بازار سرمایه همزمان با اجرای برجام کمک کرد. به لحاظ ساختاری نیز تغییراتی چون بازتر کردن دامنه نوسان و کاهش حجم مبنا و همچنین ارائه شاخص‌های جدید در این زمینه اثرگذار بودند. در چنین شرایطی بازار سرمایه با پیش‌بینی افق رو به رشد در مسیر صعودی گام برداشته است.

آثار رشد اقتصادی به‌تدریج بر سودآوری شرکت‌ها نمایان می‌شود. یعنی ما می‌توانیم در گزارش‌های شرکت برای سال جدید به خوبی اثرات آن را مشاهده کنیم. از طرفی با لغو تحریم‌ها، هزینه‌هایی که در چند سال گذشته از ناحیه تحریم‌ها بر شرکت‌ها تحمیل شده بود، از بین می‌رود و اثر خود را در قالب کاهش بهای تمام‌شده تولیدات بنگاه‌های اقتصادی نشان خواهد داد. بنابراین یکی از عوامل نشان‌دهنده ادامه بهبود وضعیت بنگاه‌ها در این نکته نهفته است. در این راستا، چشم‌انداز مثبتی در بودجه سال 1395 در جهت پرداخت بخشی از بدهی‌های دولت به پیمانکاران وجود دارد که در کنار به‌کارگیری ابزاری چون اسناد خزانه اسلامی که زمینه پرداخت بخشی از مطالبات پیمانکاران را که برخی از شرکت‌هایشان در بورس قرار دارند فراهم کرده است از دیگر نکاتی است که از دغدغه‌های بازار سرمایه در سال جدید می‌کاهد و زمینه‌ساز رشد این بازار خواهد بود.

از طرف دیگر کاهش نرخ سود بانکی که در اسفندماه قبل اجرایی شد، اثر خود را بر بازار سرمایه در سال جدید نمایان خواهد کرد. البته روند کاهش نرخ سود به نظر می‌رسد در سال 1395 نیز ادامه‌دار باشد. این تصمیم دولت و بانک مرکزی بر رشد بازار سرمایه در سال جدید اثرگذار است. به این نکته هم توجه داشته باشید که سرمایه‌گذار خارجی که تا قبل از برجام فرصت آوردن منابع به داخل کشور را نداشت، امروز این فرصت را پیدا کرده است تا وارد اقتصاد ایران از جمله بازار سرمایه ما شود. این عامل هم یکی از دلایل اثرگذار بر رشد بورس است. اگر بخواهم این بحث را در اینجا جمع‌بندی کنم با در نظر گرفتن عواملی که اشاره کردم، معتقدم نماگرهای بازار سرمایه در سال 1395 وضعیت شرایط عادی خود را خواهد داشت.

یعنی شما معتقدید با توجه به کاهش نرخ سود بانکی، نقدینگی از سمت بانک‌ها به سمت بازار سرمایه حرکت خواهد کرد؟

اگر منظور شما تنها بازار سهام است، در پاسخ باید بگویم خیر. بازار سهام به تنهایی نمی‌تواند نقدینگی را به سمت خود جذب کند. باید در این راستا، بازار بدهی هم‌سنگ، همتراز و هم‌اندازه بازار سهام رشد کند و در کانون توجه اقتصاد کشور قرار گیرد. در حال حاضر در طول یک سال گذشته کارهای خوبی در این زمینه صورت گرفته و حجم بازار بدهی افزایش یافته است. به نظرم ترسی که در جهت توسعه ظرفیت بازار بدهی و بازار صکوک تا پیش از این وجود داشت با عرضه اسناد خزانه اسلامی از بین رفته است. در حال حاضر معاملات اوراق اسناد خزانه اسلامی با اقبال بی‌سابقه‌ای مواجه شده است و حتی بخشی از رشد بازار سرمایه مرهون فروش سریع این اوراق است. به نظرم این عوامل نویدبخش است و اگر مجموعه بازار سرمایه یعنی بازار سهام و بازار بدهی و بازار صکوک را در نظر بگیریم این بازار می‌تواند نقدینگی را با توجه به ادامه روند کاهش نرخ سود به سمت خود جذب کند.

در حال حاضر در نظام بانکی، حدود 900 هزار میلیارد تومان سپرده مردمی وجود دارد. وقتی دو درصد از نرخ سود کاهش پیدا می‌کند یعنی 18 هزار میلیارد تومان از هزینه بانک‌ها در جهت پرداخت نرخ سود کاهش می‌یابد که این امر بر عملکرد بانک‌ها در بازار سرمایه اثرگذار است، البته باید دید در عمل کاهش نرخ تسهیلات چگونه اتفاق می‌افتد.

در حال حاضر به‌رغم رشد بازار سرمایه یکی از نگرانی‌های فعالان این بازار مساله شفافیت معاملات و اطلاعات و گزارش‌های شرکت‌هاست. لازم است اطلاعات دقیق و بهنگامی در زمان انجام معاملات در اختیار سرمایه‌گذاران قرار ‌گیرد و ابهام در گزارش‌های شرکت‌ها برطرف شود. بعضاً دیده می‌شود اطلاعاتی که روی سامانه کدال می‌آید با اینکه حسابرسی شده است ولی در برخی از آنها تناقضات بسیاری وجود دارد.

شفافیت چه در معاملات و چه در گزارش‌های شرکت‌ها در یک سال گذشته بسیار ارتقا پیدا کرده است. ما در بازار چند دسته نماد داریم که هریک ویژگی خاص خود را دارند. بعضی از نمادها رشدشان تابع شرایط بنیادی حاکم بر بنگاه‌شان است. اطلاعات این نمادها کاملاً شفاف است و روند سودآوری و تغییرات آنها در تحلیل بنیادی آنها مشخص است. اما برخی از نمادها حرکت‌شان، تابع شایعات است یا عمدتاً تحلیل تکنیکال روی این نمادها، حرکت این سهم‌ها را مشخص می‌کند. گاه ممکن است این نمادها دچار نوسان غیرمعمول شوند، اما ما به عنوان نهاد ناظر بازار به محض مشاهده رفتار غیرمعقول نمادها وارد میدان می‌شویم و از مدیران این شرکت‌ها می‌خواهیم که شفاف‌سازی کرده یا اطلاعات جدید ارائه کنند. البته در حال حاضر به علت رشد قابل توجه گروه خودرو در چند وقت اخیر ابهامی پیرامون آنها شکل گرفته است که برخی از فعالان بازار را با سوال مواجه ساخته است.

دقیقاً بیشترین نگرانی در حال حاضر پیرامون رشد عجیب خودرویی‌ها قرار دارد. حتی برخی کارشناسان بازار سرمایه معتقدند خودرویی‌ها با حساب‌سازی در صورت‌های مالی بعد از برجام با رشد چشمگیری مواجه شده‌اند. به طور مثال؛ معاملات ضربدری سایپا شفاف نیست و رشد اخیر این شرکت با توجه به زیان انباشته شده‌ای که دارد غیرمنطقی به نظر می‌رسد و نگرانی از شکل‌گیری حباب در این سهم وجود دارد.

در شرایط فعلی وضعیت کاملاً خاصی بر معاملات گروه خودرو حاکم است، اما ما به جد در این زمینه موضوع را دنبال می‌کنیم تا برخی ابهاماتی که پیرامون یکسری نمادهای این گروه در جریان است برای عموم شفاف شود. در حال حاضر بیشترین مساله نسبت به نماد سایپا وجود دارد. این شرکت حدود 3200 میلیارد تومان زیان انباشته دارد و به نظر می‌رسد حدود هزار میلیارد تومان نیز به میزان این زیان اضافه شود. یعنی در مجموع بالغ بر 4200 میلیارد تومان به سایپا زیان برسد. ناگفته پیداست که ساختار مالی این شرکت با تمام پتانسیل‌های بسیار قوی که دارد به اصلاح ساختاری عمده نیاز دارد. ادامه فعالیت سایپا با روند فعلی بدون اصلاح ساختار کمی نگران‌کننده به نظر می‌رسد. سایپا برنامه اساسی در جهت اصلاح ساختار در سال جدید دارد. برنامه‌ای که مسوولان امر به بازار اعلام کردند و حتی در مجمع سایپا نیز تصویب شده و این برنامه مورد حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت است؛ نشان می‌دهد سایپا به دنبال تجدید ساختار است. با این تجدید ساختار امید است، برخی از ریسک‌های اساسی شرکت سایپا از بین برود. اما برای اصلاح نظام کسب و کار شرکت اقدامات جدی دیگری در عمل لازم است.

در این راستا چه اقدامات بنیادی در یک سال گذشته در جهت ارتقای شفافیت بازار سرمایه از سوی نهاد ناظر انجام گرفته است؟

از یک سال گذشته تاکنون تلاش شده است هر روز به میزان شفافیت بازار افزوده شود. در این مدت تعاملات ما با شرکت‌ها بسیار افزایش یافته است. در مقایسه با گذشته مدت‌زمان بسته شدن نمادها به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. در حال حاضر تعداد نمادهای مشکل‌دار که بسته هستند بسیار کم است. شما به خوبی به خاطر دارید که در اواخر سال گذشته همه انتقادات را به جان خریدیم تا نماد پالایشی‌ها را باز کنیم. البته به این معنی نیست که ما نماد بسته نداریم. نماد بسته داریم ولی در زمان استاندارد مربوطه نمادها بسته می‌شوند و شفاف‌سازی روی آنها صورت می‌گیرد و مجدداً باز می‌شوند. از طرف دیگر یکی از اقدامات ارزشمندی که در جهت شفافیت بازار صورت گرفت انتشار همزمان اطلاعات به محض دریافت اطلاعات از شرکت‌ها در سامانه کدال بود. این اقدام بخش اعظمی از رانت اطلاعاتی یا اطلاعات نهانی را در سازمان موضوعاً منتفی کرد. با این حال این امر به تنهایی اقدام موثری در جهت افزایش شفافیت بازار است. ارائه شاخص‌های جدید، بازنگری در کدال، افزایش دامنه نوسان و کاهش حجم مبنا راه‌اندازی سامانه تدان نیز از دیگر اقدامات قابل توجه در این عرصه است

اما سامانه تدان به‌زعم فعالان بازار سرمایه موفقیتی به دست نیاورده است.

سامانه تدان در ابتدای راه قرار دارد و قطعاً پتانسیل خوبی دارد. ما برای سال جدید در برنامه داریم که تغییرات اساسی در این زمینه ایجاد کنیم. به نظرم با توسعه تدان گام بلندی در جهت افزایش شفافیت بازار برخواهیم داشت.

شما اشاره کردید که مدت‌زمان بسته شدن نمادها بسیار کوتاه شده است اما شاهدیم که برخی نمادها از جمله نماد شرکت خوارزمی مدت طولانی است که بسته شده است و با ابهامات بسیاری مواجه است.

متوقف شدن نماد شرکت‌ها به تنهایی خلاف قوانین نظارتی بازار نیست. تا زمانی که شرکت مربوطه اشکالات مربوط به عملکردش را اصلاح نکند و اطلاعات صحیح ارائه ندهد، به طور طبیعی نماد بسته می‌ماند. بسته بودن نماد شرکتی به معنای کم‌کاری نهاد ناظر نیست و مساله بر سر این است که اطلاعات کافی برای بازگشایی آن نماد ارائه نشده است یا مساله خاصی وجود دارد.

بسیاری معتقدند برای کنترل نقدینگی موجود در بازار سهام، باید عرضه‌های اولیه سریع‌تر انجام می‌شد و همچنان نیز ادامه یابد. با این حال، به نظر می‌رسد هراسی میان متولیان این امر وجود دارد که مانع از توسعه بازار از این منظر می‌شود. شما این وضعیت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سازمان بورس به محض آمادگی شرکت‌ها اقدامات لازم در جهت عرضه آنها را انجام می‌دهد. در سال 1394 حجم بالایی از عرضه اولیه در بازار شاهد بودیم، در سال جدید نیز برنامه‌های قابل توجهی در زمینه عرضه‌های اولیه داریم. توسعه بازار یکی از اولویت‌های ماست و به هیچ عنوان از این امر عقب‌نشینی نخواهیم کرد. اما تعداد شرکت‌هایی که ظرفیت لازم برای پذیرش در تابلوها را داشته باشند به‌تدریج کم شده است.

در حال برنامه‌ریزی هستیم که تابلوی جدیدی برای پذیرش شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) با شرایط بسیار سهل و افشای کمتر ولی با شرط عرضه خصوصی ایجاد کنیم که شرکت‌ها ضمن برخورداری از مزیت مالیاتی بتوانند در بازار از طریق سرمایه‌گذاران نهادی معامله شوند.

به‌رغم اینکه وعده داده‌اید که بازار مشتقه ارزی را راه‌اندازی کنید، اما هنوز برنامه مشخصی در این زمینه ارائه نکرده‌اید که چه زمانی این بازار شکل خواهد گرفت. در حالی که شما می‌گویید یکی از الزامات رشد بازار سرمایه در سال جدید در گرو ورود سرمایه‌گذار خارجی است اما تا زمانی که بازار مشتقه ارزی راه‌اندازی نشود با توجه به نوسانات قیمت ارز، نمی‌توان انتظار داشت سرمایه‌گذار خارجی وارد اقتصادمان به ویژه بازار سرمایه شود؟

پوشش ریسک یکی از کارکردهای اصلی بازار سرمایه است. در هر زمینه‌ای باید این بازار بتواند ریسک‌های مربوطه را مدیریت کند. به هر حال شما می‌دانید در این حوزه با محدودیت روبه‌رو هستیم. باید ابزارهای مشتقه با موازین شرعی و ساختار بازار ما تطبیق داده شوند. متاسفانه گاهی ابزارهایی طراحی شده است اگرچه اسم یک ابزار مشتقه را یدک می‌کشد ولی آن کارکردی را که در مدیریت ریسک به اشکال مختلف باید داشته باشد، ندارد. بنابراین اینکه باید به ابزار مشتقه به عنوان یکی از ابزارهای بسیار بااهمیت در توسعه بازار توجه کنیم، حرف درستی است. در این راستا اوراق مشتقه ناظر بر پوشش ریسک نوسان نرخ ارز در دستور کار قرار دارد. این ابزار بین ریال و ارزهای خارجی امکانی را فراهم می‌کند که قابلیت پیش‌بینی آتی و پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز ایجاد خواهد کرد. البته ما در این زمینه آمادگی لازم را داریم اما باید منتظر بمانیم تا بازار شرایط لازم برای به‌کارگیری این ابزار را به دست آورد. البته برای راه‌اندازی این بازار به دلیل اهمیت و اثرگذاری بسیار بالایی که دارد باید اجماعی بین همه نخبگان فراهم شود و به اولویت اصلی دولت تبدیل شود.

رئیس ‌کل بانک مرکزی اعلام کرده است که راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی مستلزم یکسان‌سازی نرخ ارز است. با توجه به اینکه مسوولان امر اعلام کرده‌اند یکسان‌سازی نرخ ارز شش ماه دیگر انجام خواهد شد.

برای راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی ما دو راهکار بیشتر نداریم. یک راهکار این است که شش ماه دیگر صبر کنیم تا یکسان‌سازی ارز انجام گیرد. اما راهکار دیگر بر این اساس است که نرخ دلار آزاد را مبنای پوشش نوسان نرخ ارز قرار دهیم. با توجه به اینکه نرخ ارز آزاد در هر صرافی متفاوت است نمی‌توان مبنای واحدی را در این زمینه در نظر گرفت. این امر مشکل‌ساز می‌شود. معتقدم راهکار منطقی این است که تا تک‌نرخی شدن ارز صبر کنیم و پس از آن با خیال آسوده بازار مشتقه ارزی را راه‌اندازی کنیم. البته چنانچه گفتم راه‌اندازی این بازار به یک اجماع عمومی در بین کلیه نخبگان نیاز دارد و نقش رسانه‌ها نیز در فرهنگ‌سازی و ارتقای دانش همه بازیگران اهمیت ویژه‌ای دارد. راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی اگرچه در کلام ساده است اما در عمل کاری بسیار پیچیده و سخت است. امیدواریم این پروژه ملی در سال جدید به سرانجام برسد تا برای همه فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران خارجی نوسان نرخ ارز قابلیت مدیریت شدن را پیدا کند.

بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه، عواملی مثل محدودیت دامنه نوسان و حجم مبنا را تشدیدکننده هیجان در معاملات بورس می‌دانند و معتقدند باید هرچه سریع‌تر برای حذف این محدودیت‌های «منحصر به فرد» اقداماتی انجام شود. آیا در سال جدید برنامه‌ای برای رفع این محدودیت‌ها دارید؟

من فکر می‌کنم هیچ‌کدام از فعالان بازار چنین تقاضایی ندارند که به یکباره دامنه نوسان را برداریم. ولی اینکه تدریجی این کار صورت گیرد به نظر من درخواست بحقی است و ما باید به این سمت حرکت کنیم که محدودیت‌های معاملاتی چون دامنه نوسان و حجم مبنا را برداریم. در سال جدید نیز به اقتضای شرایط تصمیم می‌گیریم که بازهم از محدودیت‌های معاملاتی بکاهیم و دامنه نوسان را بازتر کنیم.

آقای دکتر در حال حاضر شاهدیم سامانه معاملاتی با مشکلاتی مواجه می‌شود. اختلالات در این سامانه گاه مشاهده می‌شود، وقتی حجم معاملات بالا می‌رود عدم همخوانی بین اعدادی که در تابلو تالار نمایش داده می‌شود با اعدادی که سامانه معاملات نشان می‌دهد، وجود دارد. یا اینکه دسترسی قطع می‌شود البته اخیراً بهبودهای خوبی را شاهدیم اما در جهت رفع این مشکلات چه برنامه‌ای دارید؟

در مدت اخیر حجم و تعداد معاملات به یکباره افزایش چشمگیری یافته است و حتی در برخی روزهای معاملات تعداد معاملات بی‌سابقه است. برخی سامانه‌ها البته باید با شرایط جدید بهبود یابد یا ارتقا پیدا کند که در این راستا برنامه‌ای در جهت ارتقای سامانه معاملاتی پیش‌بینی کرده‌ایم. شما می‌دانید که سامانه‌های معاملاتی ما وارداتی هستند و به علت تحریم تا پیش از این در خرید سامانه با مشکل مواجه بودیم. اگرچه تلاش‌هایی برای بومی‌سازی سامانه‌های معاملاتی بازار سرمایه‌مان انجام شده است اما این امر زمانبر است و در شرایط فعلی با توجه به شرایط بازار باید از همه روش‌ها و امکانات استفاده کنیم. در سال جدید یکی از برنامه‌های ما توسعه بستر الکترونیکی بازار است. با این حال در چند وقت اخیر با توسعه ظرفیت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری سامانه معاملات بورس سعی کردیم بسیاری از این مشکلات را رفع کنیم. در حال حاضر مساله تاخیر نمایش اعداد در سایت TSETMC رفع شده است و مشکلی در این زمینه نداریم.

با توجه به لغو تحریم‌ها اقداماتی برای خرید سامانه‌های معاملاتی انجام داده‌اید؟

تا قبل از اجرای برجام شرایط برای خرید سامانه‌های معاملاتی فراهم نبود و در حال حاضر شرایط تغییر کرده است. در این راستا، مذاکراتی انجام داده‌ایم. ولی هنوز تصمیم نهایی نگرفته‌ایم. ولی به اقتضای شرایط بازارمان در مورد ارتقا، بومی‌سازی یا خرید سامانه‌های معاملاتی تصمیم‌گیری خواهد شد که البته بخش ارتقای سامانه‌های فعلی با سرعت در حال انجام است و در کوتاه‌مدت هرگونه دغدغه‌ای را مرتفع می‌کند.

در سال آینده انتظار می‌رود که معاملات مسکن رونق پیدا کند. در این راستا برنامه شما در جهت تحریک بازار مسکن چیست، چرا که پیش از این اعلام کردید با همکاری وزارت راه و شهرسازی برنامه‌هایی در این راستا در نظر گرفته‌اید؟

ما با همکاری وزارت راه و شهرسازی به دنبال ارائه بسته‌ای هستیم که بخش مسکن را تحریک کند. در این راستا جلساتی با آقای دکتر آخوندی برگزار کرده‌ایم و به نتایجی هم رسیده‌ایم. در مرحله اول، اوراق رهنی را هدف گرفته‌ایم. قرار است بالغ بر 300 میلیارد تومان اوراق رهنی منتشر کنیم. امیدواریم که در اسرع وقت، کارهای انتشار این اوراق در بانک مسکن به اتمام برسد تا زمینه برای انتشارشان در بازار سرمایه فراهم شود. به هر حال ما اعلام آمادگی کرده‌ایم که می‌توانیم بسته اول را عرضه کنیم و به تدریج، با توجه به کشش بازار برنامه‌های دیگری که در نظر گرفته‌ایم در جهت تحریک بخش مسکن را اجرایی خواهیم کرد. البته تغییراتی در مدل صندوق زمین و ساختمان در دست انجام است که فکر می‌کنیم جذابیت آن را بسیار بالا می‌برد و با سازمان ملی زمین و مسکن در حال مذاکره جهت استفاده از این مدل جدید در پروژه‌های آنها هستیم و این مدل جدید را به زودی معرفی خواهیم کرد.

به هر حال اگر اوراق رهنی جذاب نباشد با اقبال در بازار مواجه نخواهد شد. تجربه قبلی در اوراق تسهیلات مسکن نشان می‌دهد که این اوراق برای سرمایه‌گذاران جذابیت ندارد و نتوانسته نیازی را در بخش مسکن پاسخ دهد.

با توجه به آپشن‌هایی که در طراحی اوراق رهنی در نظر گرفته‌ایم از جذابیت لازم برخوردارند و با اقبال هم مواجه خواهند شد.

در مورد اوراق تسهیلات مسکن یا همان تسه‌ها مساله جذاب نبودن این اوراق نیست. بلکه بعضاً، افرادی که به کارکرد تسه‌ها آشنا نیستند اقدام به خریداری این اوراق می‌کنند اما نمی‌دانند باید سررسید را در نظر داشته باشند و در همان زمان باید استفاده کنند. عمدتاً از سررسید اوراق می‌گذرد و ارزشش را از دست می‌دهد و دیگر قابل استفاده نیست. این ایراد باعث شده است که به‌رغم اقبال زیادی که تسه‌ها دارند اما گاه سرمایه‌گذاران را به دلیل عدم آشنایی و اطلاع با مشکل روبه‌رو سازد. با این حال در حال رفع این ایراد هستیم. فکر می‌کنم تسه‌ها جذابیت لازم را دارند و در کنار اوراق رهنی و صندوق‌های زمین و ساختمان به تحریک بازار مسکن کمک خواهند کرد.

صورت‌های مالی جدید بانک‌ها از سوی بانک مرکزی به تازگی ابلاغ شده است. آیا سازمان بورس در جهت رفع اشکالات صورت مالی و همگرایی با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) همانند بانک مرکزی شرکت‌های بورس را ملزم خواهد کرد که صورت‌های مالی‌شان را با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی منطبق کنند؟

اقداماتی در این زمینه انجام داده‌ایم و جلسات متعددی با سازمان حسابرسی دستگاه مالیاتی، جامعه حسابداران رسمی و فعالان بازار برگزار کرده‌ایم تا صورت‌های مالی شرکت‌ها بر اساس استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) تهیه شوند. تمام تلاش ما این است که بتوانیم به نحوی استانداردهای IFRS را به عنوان یک استاندارد معتبر در کنار استانداردهای ملی خودمان به کار ببریم. اما این کار پیچیدگی‌هایی دارد و در حال هماهنگی هستیم که برای سال 1395 حداقل پنج هلدینگ بزرگ صورت‌های مالی تلفیقی خود را با استاندارد IFRS ارائه کنند. با هماهنگی که با سازمان حسابرسی صورت گرفته است به‌تدریج شرکت‌هایی که داوطلب باشند در درجه نخست به لیست اضافه خواهند شد. البته اولویت ما اجرای IFRS در صورت‌های مالی تلفیقی بنگاه‌هاست و به‌تدریج آن را توسعه خواهیم داد. یک کمیته راهبری متشکل از سازمان حسابرسی و سازمان بورس با حضور روسای این دو سازمان تعریف شده است که بر حسن اجرا و سرعت اجرا و فرآیند آن نظارت خواهد کرد.

با این اوصاف پیش‌بینی شما از روند بازار سرمایه در سال جدید چیست؟ با توجه به شرایط موجود در بازار سرمایه و بازگشت رونق به این بازار چه توصیه‌هایی به سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه برای سال جدید دارید؟

رونق بورس به معنی توسعه اقتدار اقتصاد ملی است. اگر ما قادر باشیم سرمایه‌های خُرد مردم را به سمت تولید سوق بدهیم و بازار سرمایه در بخش بازار اولیه و تامین مالی بنگاه‌ها، در کنار رشد بازار ثانویه، به خوبی توسعه یابد، بهترین فرصت برای سرمایه‌گذاری آحاد مردم است و اقتصاد ایران را بسیار مقتدر خواهد کرد. اشخاصی که آشنایی کمی با بازار سرمایه دارند و مکانیسم‌های این بازار را به خوبی نمی‌شناسند از صندوق‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌های با درآمد ثابت و همچنین از اسناد خزانه اسلامی که معاملات آن در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران در حال انجام است، شروع کنند. در واقع، یکی از فرصت‌های خوب سرمایه‌گذاری حال حاضر در کشور، سرمایه‌گذاری کردن در اسناد خزانه اسلامی است که به تدریج در حال توسعه است و سال آینده نیز انتشار این اسناد ادامه خواهد یافت.
به طور طبیعی پولی که در اینجا سرمایه‌گذاری می‌شود سریعاً در مسیری که در رشد اقتصادی کشور اثرگذار خواهد بود، وارد خواهد شد. خدا را شکر بازار صکوک با ظرفیت بسیار بالایی شروع به کار کرده و روز به روز بر ظرفیت‌های آن افزوده خواهد شد. از این‌رو توصیه اکید من به اشخاصی که بازار را به درستی نمی‌شناسند و مایل به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه هستند، ورود از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری و معاملات اسناد خزانه اسلامی است. این امر برای سرمایه‌گذاران خارجی نیز صدق می‌کند و پیشنهاد ما به آنها که قصد سرمایه‌گذاری در ایران را دارند این است که منابع خود را در وهله اول در اوراق صکوک و اسناد خزانه اسلامی ‌سرمایه‌گذاری کنند تا شناخت آنها از این بازار بهتر شود و از مزایای سرمایه‌گذاری در بازار اوراق با درآمد ثابت بهره‌مند شوند، سپس سرمایه‌گذاری خود را به دیگر ابزارها و بازار سرمایه تسری دهند.

مستحضرید این روزها با پیگیری‌هایی که انجام شده است، کشور نروژ ممنوعیت خود را در خصوص خرید اوراق بدهی ایران، به تعبیر آنها اوراق قرضه برداشته‌اند و کشورهای دیگر نیز به طور قطع به این سمت حرکت خواهند کرد و معتقدیم این امر فرصت بسیار خوبی برای سرمایه‌گذاری اعم از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است. در واقع نرخ‌های بازده بسیار خوبی که این اوراق دارد بر جذابیت آنها افزوده و در آینده نیز این ‌روند تداوم خواهد یافت.

در خصوص ویژگی این اسناد باید بگویم اسناد خزانه اسلامی را در زمره اوراق بدون ریسک تلقی کرده‌اند چون پشتوانه این اوراق، دولت است و خزانه‌داری کل کشور متعهد شده مبلغ اسمی را در سررسید به دارندگان اسناد خزانه اسلامی پرداخت کند. به همین دلیل سرمایه‌گذاری در اسناد خزانه اسلامی از هر بانکی معتبرتر است.

در واقع این اوراق به دلیل آنکه مربوط به خزانه‌داری کل کشور است، بدون ریسک است و بازده آن نیز بازده مناسب است.

البته در کنار این ابزار تامین مالی و سرمایه‌گذاری؛ طبیعتاً بازار سهام و بازار آتی سکه و اوراق سلف موازی نیز ابزارهای خوبی برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند، اما سرمایه‌گذاری در این ابزارها به دانش، آگاهی، معلومات و مراقبت و پیگیری نیاز دارد تا بازدهی مناسبی از آنها عاید شود. پیشنهادی که می‌توان به سرمایه‌گذاران ارائه داد این است که اگر شخصی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در بازار سهام است و دانش کافی ندارد، حتماً از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری اقدام کند.

اما صندوق‌های سرمایه‌گذاری برای مردم جذاب نیست؟

به هر ترتیب باید جذابیت و کشش را به سمت صندوق‌های سرمایه‌گذاری ایجاد کنیم. به هر حال، افرادی که علاقه‌مند هستند در بازار سرمایه سرمایه‌گذاری کنند، می‌توانند در این شرایط بازده مناسبی به نسبت سرمایه‌گذاری در سایر بازارها کسب کنند. متاسفانه بعضی اوقات نیز گفته می‌شود که شما مردم را دعوت کرده‌اید به سرمایه‌گذاری در بورس اما آنها در این بازار ضرر کرده‌اند. بنده به عنوان رئیس سازمان بورس، باید هر روز مردم را برای حضور در بازار سرمایه و سرمایه‌گذاری در این بازار دعوت کنم. معتقدم اقتدار کشور در بخش اقتصادی این است که بازار سرمایه مقتدری داشته باشیم. چرا که هریک ریالی که وارد این بازار می‌شود، به طور مستقیم بخش تولید را منتفع می‌کند و در شکوفایی اقتصاد کشور، اثرگذار است.
بنابراین بدون هیچ دغدغه‌ای عرض می‌کنم که به طور همیشگی باید مخاطبان‌مان را برای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه دعوت کنیم چون آثار آن کل اقتصاد کشور را دربر می‌گیرد. اما، افرادی که ناآشنا هستند، افرادی که معلومات کافی ندارند یا وقت ندارند که نسبت به اتفاقات مربوط به هر شرکت و صنعتی اطلاعات لازم را پیگیری کنند با مراجعه به نهادهای مالی دارای مجوز از سازمان درخواست سبد اختصاصی کنند تا توسط کارشناسان حرفه‌ای این سبدها برای سرمایه‌گذاران مدیریت شود، یا اینکه از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری به بازار ورود پیدا کنند. البته باید اضافه کنم اگر خود سرمایه‌گذاران علاقه‌مند هستند به طور مستقیم در بازار وارد شوند حتماً از اشخاص آگاه مشورت بگیرند.

قبل از اجرای برجام نیز این اعتقاد را داشتید؟

بله، همواره ما معتقد به نقش ویژه بازار سرمایه در توسعه اقتصاد کشور و همچنین رونق تولید و تجهیز منابع و سپرده‌های کوچک مردم از این طریق هستیم و فکر می‌کنیم شفافیت حاکم بر بازار سرمایه به صورت ذاتی و خودکنترلی فساد را از بین می‌برد و افرادی که بلندمدت‌تر فکر می‌کنند هرگز در این بازار ضرر نمی‌کنند. لذا دعوت ما از مردم برای سرمایه‌گذاری در بورس یک دعوت دائمی است و نباید از آن واهمه داشت اما در عین حال باید همواره از مردم خواست که با شناخت وارد بازار شوند و تابع هیجانات مقطعی و شایعات نشوند یا از طرق مطمئن سرمایه‌گذاری خود را شکل دهند.