سوالاتی سوزان

پدیده ال‌نینو بخش‌های بزرگی از جنوب شرق آسیا را زیر دود پنهان کرده است. اندونزی یکی از کشورهایی است که از ال‌نینوی قدرتمند امسال به شدت آسیب دیده است. تا همین اواسط ماه گذشته بیش از 20 هزار آتش‌نشان با شعله‌هایی مقابله می‌کردند که جنگل‌ها و مراتع را می‌بلعیدند. فقط با آغاز باران‌های شدید بود که کشور توانست از دودهای مسمومی که از ماه آگوست کل منطقه جنوب شرق آسیا را دربر گرفته بودند، نجات یابد. شاید بیش از 200 میلیون دلار برای مهار آتش‌سوزی‌های اخیر هزینه شده است. در برخی مواقع تعداد آتش‌سو‌زی‌‌ها به نسبت آتش‌نشان‌ها پنج به یک بود. برخی دانشمندان عقیده دارند که خشکسالی زمین و حفر چاه‌ها برای تامین آب شرایط را وخیم‌تر کرده است. اندونزی همیشه در فصل خشک سال با آتش‌سوزی‌های جنگلی مواجه می‌شود. بسیاری از این آتش‌سوزی‌ها عمدی است و به وسیله کشاورزان و شرکت‌هایی انجام می‌گیرد که جنگل را برای پرورش محصولات کشاورزی دیگر از جمله تولید روغن پالم از بین می‌برند. خطر شعله‌ها هنگامی تشدید می‌شود که کشاورزی به زمین‌های دارای زغال‌سنگ می‌رسد که در زمان خشکسالی‌ به شدت آسیب‌پذیر هستند. ال‌نینوی امسال فصل خشک را طولانی‌تر و شدت آن را بیشتر کرد و فاجعه‌ای بزرگ آفرید. غباری سفیدرنگ با بوی مشمئزکننده در سنگاپور و مالزی مدارس را تعطیل و پروازها را لغو کرد و دامنه‌‌های آن تا تایلند و فیلیپین ادامه یافت. در مناطق نزدیک به آتش در جزایر سوماترا و بورنو ابری زردرنگ آسمان را پوشاند و بیش از 500 هزار نفر به مشکلات تنفسی دچار شدند. تاثیرات زیست‌محیطی این رویداد بسیار شدیدتر است. محافظان محیط زیست از بابت به خطر افتادن حیات‌وحش به ویژه زیستگاه‌های اورانگوتان‌ها به شدت نگران شده‌اند. داده‌های گردآوری‌شده به وسیله پژوهشگر هلندی گیدو وان درورف نشان می‌دهد تصاعد گازهای حاصل از آتش‌سوزی‌ها باعث شد امسال اندونزی جایگاه پنجم ژاپن در فهرست آلوده‌کننده‌‌ترین کشورهای جهان را از آن خود سازد. در روزهایی که اوضاع وخیم بود میزان تصاعد کربن از کل کربن تولیدی در اقتصاد آمریکا فراتر می‌رفت که در حالت عادی 20 برابر تصاعد کربن در اندونزی است. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود ال‌نینو آتش‌سوزی دیگری را در فوریه و مارس آینده باعث شود. به عقیده متخصصان موسسه پژوهش‌های جهانی مقابله با علل ارزان‌تر از مبارزه با شعله‌هاست. ضعیف بودن قوانین بخشی از مشکل است. مشکل جدی‌تر بی‌لیاقتی و فساد در میان مسوولان است که اجازه داده‌اند کشاورزی در زمین‌هایی گسترش یابد که به عنوان مناطق ممنوع شناخته شده‌اند.
لازم است مهارت و تجهیزات جدید در اختیار کشاورزان خرده‌پا قرار گیرد تا آنها روش سنتی سوزاندن جنگل برای کشاورزی را کنار گذارند. پیدا کردن راه‌هایی برای افزایش بهره‌وری می‌تواند انگیزه آنان از سوزاندن جنگل برای توسعه زمین‌های کشاورزی را کاهش دهد. به همین ترتیب باید مشکلات زمین‌خواری و اختلافات بر سر اسناد مالکیت زمین‌ها حل شود تا اندونزیایی‌های فقیر مجبور نشوند راه‌های دیگری برای گسترش زمین پیدا کنند. تحریم محصولات از سوی مصرف‌کنندگان غربی در سال‌های اخیر باعث شد برخی شرکت‌های تولیدکننده روغن پالم به دنبال تغییر رویه باشند، هرچند صادرکنندگان به کشورهای بی‌تفاوتی مانند چین و هند همان روال قبلی را دنبال می‌کنند. در سال 2002 توافقی منطقه‌ای برای مقابله با دود به عمل آمد اما در عمل هیچ اقدامی صورت نگرفت. قانونی که به تازگی در سنگاپور با هدف کشاندن عاملان آتش‌سوزی در اندونزی به دادگاه‌های این کشور تصویب شد می‌تواند موثرتر باشد. خرده‌فروشان در این ایالت-‌شهر از فروش محصولات شرکت‌هایی که تحت تعقیب و بازرسی قانونی هستند سر باز می‌زنند. به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور جدید اندونزی جوکو ویدودو بیشتر از روسای جمهور اسبق نگران آتش‌سوزی‌ها باشد. او که خود فارغ‌التحصیل رشته جنگلداری است از مناطق آسیب‌دیده بازدید کرد. ماه گذشته سفر خود در ایالات متحده-‌‌که از مدت‌ها قبل برنامه‌ریزی شده بود-‌ را ناتمام گذاشت تا از نزدیک بحران را پیگیری کند. دولت او مصمم است چند تن از مدیران شرکت‌هایی را که در آتش‌سوزی دست داشته‌اند به پای میز محاکمه بکشاند. این یک گام کوچک اما نمادین به سمت جلو است. شدت فاجعه امسال توجه دولت‌های دیگر منطقه را نیز به خود جلب کرده است. این درست در زمانی است که روسای جمهور و نخست‌وزیران جهان برای شرکت در کنفرانس تغییرات اقلیمی در پاریس در ماه دسامبر آماده می‌شوند. اما نمی‌توان مشکلات اجبار تغییرات درازمدت بر اندونزی را نادیده گرفت. این کشور دموکراسی ضعیف و گاهی پرآشوب دارد و به انتقادهای خارجی بی‌توجه است. در هفته‌های اخیر دولت این کشور منابع خود را برای رفع مه و دود تجهیز کرد اما این کار نباید با صاف شدن آسمان متوقف شود.
منبع: اکونومیست