ماهیت متفاوت «تامین اجتماعی» با بیمه‌های دیگر

هرچند در برنامه پنجم توسعه بحث تجمیع و ادغام بیمه‌های درمانی مطرح است اما باید توجه داشت که بحث برنامه بیشتر مربوط به بیمه‌های دولتی است. چرا که اموال سازمان تامین اجتماعی برای مردم است و نمی‌تواند در بیمه‌های دولتی ادغام شود. با این حال کماکان ماده 38 قانون برنامه پنجم توسعه مربوط به ادغام بیمه‌های درمانی همچنان به حالت خودش باقی است. چرا که اکنون بسیاری از دستگاه‌های دولتی و بیمه‌های دولتی خودشان درمان مستقیم، غیرمستقیم و بیمه مکمل برای گروهی از کارکنان دولت دارند. تصمیم اخیر مجلس مبنی بر رد ادغام بیمه تامین اجتماعی با بیمه سلامت ایرانیان هم تنها بخشی از آن ماده 38 بوده که تصویب نشده و موضوع اصلی که ادغام بیمه‌های دولتی است همچنان پابرجا خواهد بود و دولت می‌تواند همه منابع درمانی دولتی را ادغام کند. اما نباید فراموش کرد که بحث بیمه درمانی سازمان تامین اجتماعی کاملاً متفاوت با بیمه‌های دولتی است و برخلاف دیگر صندوق‌ها که برای دولت است، این صندوق به مردم و حق‌الناس تعلق دارد. به همین دلیل هم بود که نماینده‌های مجلس این تبصره را حذف کردند تا بخش درمان سازمان تامین اجتماعی با بیمه همگانی سلامت ایرانیان ادغام نشود. از سوی دیگر به نظر می‌رسد نماینده‌های مجلس مغایرت این موضوع را با قوانین دیگر در نظر گرفته‌اند و اجازه نداده‌اند این موضوع قانونی شود و بدین ترتیب همچنان ماده 38 قانون برنامه به قوت خودش باقی است و روند آن کار ادامه خواهد داشت. در واقع به نظر می‌رسد ماده 38 قانون برنامه پنجم ناظر بر مباحث دولتی است. در این مورد باید توجه کرد اکنون تعدادی از شرکت‌ها، دستگاه‌های دولتی و بانک‌ها از منابع دولتی استفاده می‌کنند و درمان‌های خاصی را چه در درمان مستقیم، چه در درمان غیرمستقیم و چه مکمل برای تعدادی از کارکنان خود فراهم کرده‌اند. با این حال وزیر بهداشت اعلام کرده تجمیع بیمه‌ها برای درمان مردم اجتناب‌ناپذیر است. البته شاید موضوع مدنظر وزیر بهداشت تجمیع بخش‌های مختلف در حوزه‌های درمانی دولتی است، چرا که در مورد بیمارستان‌های خصوصی، خیریه و بیمارستان‌های متعلق به کارگران و بیمه تامین اجتماعی دولت نمی‌تواند تصمیم بگیرد و این صندوق‌ها قابل تجمیع نیستند. دولت که نمی‌تواند پول مردم را با پول خودش تجمیع کند بلکه تنها می‌تواند پول‌های خود را با منابع دولتی یکی کند. در حال حاضر بسیاری از دستگاه‌ها، بیمه‌ها و شرکت‌های دولتی که کاملاً از منابع دولتی استفاده می‌کنند، دارای بیمارستان هستند و در سوی دیگر سازمان تامین اجتماعی هم با منابع مردمی دارای بیمارستان‌هایی متعلق به مردم و حق‌الناس است، اما منابع این دو را نمی‌توان یکی کرد. باید توجه کرد که در بیمه تامین اجتماعی این طور نیست که فردی در همان ماهی که حق عضویت پرداخت کرده امکان بهره‌مندی از خدمات درمانی سازمان تامین اجتماعی را هم داشته باشد اما در بیمه سلامت و بیمه‌های تجاری افراد از هر ماهی که حق بیمه پرداخت کنند، بلافاصله از همان ماه بیمه خواهند شد و خدمات درمانی دریافت خواهند کرد. تفاوت دیگر این است که در بیمه تامین اجتماعی مستمری‌بگیران در گذشته حق بیمه‌های خود را پرداخت کرده‌اند و مثلاً 30 سال حق بیمه داده‌اند و اکنون از خدمات درمانی بیمه تامین اجتماعی بهره می‌برند یا اینکه حتی زمانی که بیکار شوند، در دوره‌ای که از مستمری بیمه بیکاری بهره می‌برند از خدمات درمانی هم استفاده می‌کنند اما در بیمه‌های تجاری اصلاً این گونه نیست. به عبارتی ماهیت بیمه‌های درمانی در سازمان تامین اجتماعی با ماهیت بیمه‌ها در بیمه‌های همگانی یا سلامت کاملاً متفاوت است. با این حال مزیتی هم دارد و آن، این است که مثلاً وقتی کارفرمایی حق بیمه فرد بیمه‌شده را نپردازد همچنان سازمان تامین اجتماعی مکلف است خدمات درمانی این فرد بیمه‌شده را ارائه کند. مکانیسمی که در بیمه‌های دیگر وجود ندارد اما تامین اجتماعی با این مکانیسم‌ها متمایز از بیمه‌های دیگر است. در مجموع بار دیگر اشاره می‌کنم که ماهیت درمانی سازمان تامین اجتماعی با بیمه‌های دیگر متمایز است و به همین دلیل امکان ادغام وجود نداشت.