تاریخ انتشار:
گفت‌وگو با سعید لیلاز در مورد چرایی رکود در بازار خودرو و راه‌های رهایی از آن
دولت به مشتریان کوپن خودرو بدهد
در روزهایی که کاهش تقاضا در بازار خودرو، تولید خودروسازان را به شدت پایین آورده است، دولت قصد دارد در قالب بسته سیاستی خروج از رکود، به خودروسازان یارانه بدهد.
در روزهایی که کاهش تقاضا در بازار خودرو، تولید خودروسازان را به شدت پایین آورده است، دولت قصد دارد در قالب بسته سیاستی خروج از رکود، به خودروسازان یارانه بدهد. این در شرایطی است که به گفته سعید لیلاز، کارشناس اقتصادی، دولت اگر می‌خواهد بازار خودرو را تکان بدهد، بهتر است یارانه و وام و تسهیلات خود را به مشتریان بپردازد نه خودروسازها. لیلاز می‌گوید یارانه و پول دولت در سیستم دولتی خودروسازان، هرز خواهد رفت، بنابراین ارجح آن است که دولت به مشتریان یارانه بدهد، منتها نه در قالب پول. به گفته این کارشناس، در این شرایط، دادن بن خرید به مشتریان خودرو، راهکار مناسبی برای خروج بازار از رکود است، چون با این روش می‌توان مطمئن بود پولی که دولت برای تحریک بازار خودرو تخصیص داده است، در جای دیگری خرج نخواهد شد.
در نامه‌ای که چهار وزیر کابینه در مورد عمیق شدن رکود اقتصادی کشور به رئیس‌جمهور نوشتند، به‌طور ویژه در مورد رکود بازار خودرو هشدار داده شده بود. این نشان می‌دهد شرایط این بازار به هیچ‌وجه بر وفق مراد نیست. در این اوضاع و احوال، تولید خودروسازان نیز روندی نزولی به خود گرفته و گفته می‌شود در حال حاضر و نسبت به ماه‌های ابتدایی سال، کمتر از نصف شده است. قبول دارید این افت تولید به‌طور مستقیم از رکود بازار (که خودروسازان پیشتر تکذیبش می‌کردند) سرچشمه گرفته است؟
بدون شک همین‌طور است؛ رکودی که هم‌اکنون در بازار خودرو و البته کل اقتصاد کشور ایجاد شده، از جنسی جدید است. غربی‌ها از این جنس رکود زیاد تجربه کرده‌اند، اما اولین بار است که ما در ایران با چنین رکودی (رکود تورمی) مواجه می‌شویم. جنس این رکود، از سمت تقاضاست، به نحوی که کاهش قدرت خرید مردم در کنار قیمت‌های بالا، بر طرف تقاضا اثر منفی گذاشته و به همین دلیل شهروندان ایرانی توان تامین بسیاری از کالاها را ندارند و حتی در کالاهای ضروری و اساسی خود هم صرفه‌جویی می‌کنند.
چه عواملی در رخ دادن این رکود به خصوص در بازار خودرو موثر بوده است؟
پاسخ این پرسش را باید در نظر کارل مارکس جست‌وجو کنیم، چه آنکه این اقتصاددان می‌گوید، رکود تورمی به دلیل از بین رفتن طرف تقاضاست. شما به سیاست‌های پولی و مالی کشور طی سال‌های گذشته نگاه کنید؛ در این سال‌ها این سیاست‌ها سبب شد نقدینگی به سمت مصرف برود نه تولید، در نتیجه رکود تورمی رخ داد و در این شرایط قرار گرفتیم. این اتفاق نه فقط در ایران، که در روسیه و ونزوئلا نیز افتاد و این نشان می‌دهد سه کشوری که نفتی‌اند و پوپولیستی رفتار می‌کنند و با نظم مسلط جهانی چالش دارند، اقتصادشان دچار یک نوع بیماری شده است.
یعنی بازار خودرو هم از همین بیماری رنج می‌برد و مردم به همین دلیل خودرو نمی‌خرند؟
به هر حال این بازار هم درد تقاضا دارد. به اعتقاد من، طرف تقاضا در ایران (نه فقط در بازار خودرو) از سال 89 به بعد رو به کاهش رفته است و شش هفت دهک جامعه قدرت خرید خود را از دست داده‌اند. شما می‌گویید مردم خودرو نمی‌خرند، در حالی که الان خیلی‌ها برای بچه‌شان هم شیر خریداری نمی‌کنند. در جامعه‌ای که چند دهک آن قدرت خریدشان را از دست داده و طرف شیر برای بچه‌اش نمی‌خرد، چطور انتظار دارید بازار خودرو رونق داشته باشد. برای اولین بار در ایران مصرف لبنیات کاهش پیدا کرده، مردم نان کمتر می‌خرند و حتی برق و گازوئیل کمتری نیز مصرف می‌شود و با این شرایط، طبیعی است بازاری به بزرگی خودرو، با افت تقاضا همراه باشد.
دولت پس از نامه وزرا به رئیس‌جمهور تصمیم گرفته بسته‌ای سیاستی برای خروج بازارها از رکود اجرا کند و به نظر می‌رسد شاه‌بیت این بسته، کاهش نرخ سود بانکی و افزایش وام و تسهیلات است؛ به نظر شما این دو راهکار برای خروج از رکود کارساز هستند؟
من اولاً معتقدم هنوز عمق رکود فعلی را متوجه نشده‌ایم و از همین رو اقدامات احتیاطی لازم را در این مورد انجام نمی‌دهیم. مثلاً دولت از بودجه جاری خود کم نمی‌کند؛ منظورم این نیست که پول ندهد، اما می‌تواند این بودجه را به سمت پروژه‌های عمرانی سوق دهد و از این راه یکی از گلوگاه‌های خروج از رکود را هدف بگیرد.
درست است که در ابتدای صحبت‌هایم گفتم رکود فعلی کشور ما را غربی‌ها بارها تجربه کرده‌اند، اما نسخه‌ای که آنها برای حل بحران به کار بردند، قابل تجویز در ایران نیست. نسخه آنها اصلاً با تورم ارتباطی ندارد، در حالی که ما نمی‌توانیم به دنبال خروج از رکود بگردیم و کاری با تورم نداشته باشیم. می‌گویید دولت می‌خواهد نرخ بهره را کم کند، خب به فرض اینکه چنین اتفاقی رخ بدهد، باز هم نمی‌توان برای خروج از رکود تضمین داد، چون بازار پولی ایران غیر‌متشکل است. به عبارت ساده‌تر، همه بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری، از قوانین بانک مرکزی در مورد نرخ سود، تبعیت نمی‌کنند و حداقل 20 درصد آنها کار خود را انجام می‌دهند. با این حساب، اگر نرخ سود پایین بیاید، سرمایه‌های مردم از 80 درصد بانک‌ها و موسسات مالی، به سمت آن 20 درصد که همچنان به میل خود سود می‌دهند، خواهد رفت.
حرفم این است که هارمونی لازم برای چنین تصمیم‌هایی در بازار پولی کشور وجود ندارد و وقتی در این شرایط نرخ سود پایین بیاید، فقط مکان سرمایه‌های مردمی (در سیستم بانکی) تغییر می‌کند و اصل ماجرا تفاوتی نخواهد کرد. مشکل دیگر اینجاست که سیستم مالیاتی کشور نیز حال و روز خوبی ندارد و 50 درصد جامعه که اصلاً مالیات نمی‌دهند و گروه عمده‌ای نیز فرار مالیاتی دارند، بنابراین دولت نمی‌تواند کنترل دقیقی بر سیاست‌های مالی داشته باشد. نکته دیگری که نباید از آن غافل شد این است که فضای کسب و کار در ایران مناسب نیست و از همین رو بخش خصوصی چندان در اقتصاد بازی داده نمی‌شود. به نظرم حتی دولت آقای روحانی نیز نتوانسته اعتماد را به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برگرداند و این خود یکی دیگر از دلایلی است که نسخه‌های غربی برای خروج از رکود تورمی، در ایران جواب نمی‌دهد.
در مورد یارانه و وام و تسهیلات چه نظری دارید؟ فکر می‌کنید اگر دولت به تولیدکنندگان و مردم یارانه و وام و تسهیلات بدهد، بازارهای کشور به خصوص خودرو به عنوان یکی از ارکان رشد اقتصادی، از رکود خارج خواهند شد؟
من مخالف پرداخت یارانه از سوی دولت به خودروسازان هستم.
چرا؟
به دلیل اینکه این یارانه در سیستم دولتی صنعت خودرو، به نوعی هرز خواهد رفت و صرف بازسازی زیرساخت‌ها و توسعه نمی‌شود. بهتر است دولت اگر قصد یارانه دادن دارد، آن را در محل‌های بنیادی‌تر خرج کند، مثلاً به پروژه‌های عمرانی بدهد. پروژه‌های عمرانی تا وقتی که متوقف هستند، تورم تولید می‌کنند، اما هر وقت به بهره‌برداری برسند، تورم‌شان منفی خواهد شد و علاوه بر این، بر بازارهای مختلف از جمله خودرو نیز اثر مثبت خواهند گذاشت. به هر حال وقتی ساخت و سازها رونق بگیرد، حداقل در بخش حمل و نقل با خروجی نسبی از رکود مواجه می‌شویم و این موضوع تاثیر مستقیم بر بازار خودرو به خصوص تجاری‌های سبک و سنگین دارد. شما به بازار خودروهای تجاری نگاه کنید؛ قیمت‌ها که بالاست، تقاضا هم که کم است، خب مشتریان با چه انگیزه‌ای چنین خودروهایی را خریداری کنند؟ الان قیمت یک کشنده حدود 800 میلیون تومان است؛ اولاً خیلی‌ها توان خرید آن را ندارند و دوماً با توجه به رکود فعلی در ساخت و ساز و حمل و نقل، میزان درآمدزایی با این خودروها بسیار پایین است، بنابراین باید هم بازار در رکود باشد. به همین دلیل معتقدم رونق گرفتن ساخت و ساز می‌تواند حداقل در بازار
خودرو (به خصوص در حوزه خودروهای تجاری سبک و سنگین) تا حدی گره‌گشا بوده و انگیزه خرید ایجاد کند.
شما مخالف پرداخت یارانه به خودروسازان هستید؛ به‌جای آن چه نسخه‌ای برای شرکت‌های خودروساز کشور به منظور رهایی از رکود تجویز می‌کنید؟
رمز مبارزه خودروسازان با رکود، مدیریت داخلی و اصلاح ارتباط با شبکه بانکی است. خودروسازان باید تا می‌توانند اعتبار در اختیار متقاضیان بگذارند و البته دولت نیز باید در این مسیر آنها را کمک کند.
چه کمکی؟
بهترین کمک این است که به نرخ سود لیزینگ یارانه بدهد. لیزینگ یک راهکار و روش بین‌المللی برای فروش به خصوص در بازار خودرو است و بنابراین ما هم نباید برای خروج از رکود، از آن غافل شویم. بهتر است دولت معادل کاهش هفت هشت‌درصدی نرخ سود لیزینگ، یارانه به شرکت‌های لیزینگی بدهد تا از این راه تقاضا تکان بخورد. اصل حرفم این است که دولت اگر قصد یارانه دادن برای خروج بازار خودرو از رکود را دارد، این یارانه بهتر است به مشتریان تعلق گیرد نه خودروسازان. طبعاً یارانه دادن به نرخ سود لیزینگ نیز همان یارانه دادن به مشتریان است، چون از هزینه خرید لیزینگی خودروها کم می‌کند.
ظاهراً دولت قصد دارد برای خروج بازارها به خصوص خودرو از رکود، وام و تسهیلات بیشتری نیز در اختیار مشتریان قرار دهد. فکر می‌کنید این راهکار تا چه حد اثرگذار باشد؟
افزایش وام خودرو راهکار خوبی است، منتها به شرطی که در قالب بن و کوپن ارائه شود. همان‌طور که در ابتدای صحبت‌هایم گفتم، مشکل اصلی در کاهش تقاضا، پایین آمدن قدرت خرید مردم است. با این حساب وقتی وام بانکی بیشتری (البته در قالب بن) در اختیار مشتریان قرار گیرد، توان خرید جامعه بالا رفته و خرید و فروش خودرو نیز با رونقی نسبی مواجه خواهد شد.
چرا اصرار دارید وام بانکی باید در قالب بن ارائه شود نه پول؟
به دلیل آنکه اگر در قالب پول وام بدهیم، روانه تولید نخواهد شد و خیلی‌ها آن را در جاهای دیگری خرج خواهند کرد. به عبارت بهتر ممکن است وامی که دولت برای افزایش تقاضا در بازار خودرو در نظر گرفته، صرف سرمایه‌گذاری در بازارهای دیگری شود و در نتیجه کمکی به کاهش رکود در خرید و فروش خودروهای داخلی نکند. به اعتقاد من دولت نه فقط برای خودرو، بلکه برای سایر کالاها از جمله شیر هم بن و کوپن در نظر بگیرد.
به فرض که دولت برای خرید خودرو کوپن در نظر گرفت؛ این راهکار تا چه حد بر بازار خودرو و خروج آن از رکود اثر خواهد گذاشت؟
مطمئن باشید تقاضا تکان خواهد خورد، اما اثرگذاری آن در خرید و فروش خودرو محدود خواهد بود، زیرا بازار خودرو بسیار بزرگ است و فقط با این راهکار نمی‌توان آن را از بلای رکود نجات داد. من باز هم تاکید می‌کنم اختصاص یارانه به نرخ سود لیزینگ‌ها راهکار مناسبی برای خروج بازار خودرو از رکود است و در کنار ارائه بن خرید به مشتریان، باید لیزینگ‌ها را نیز از این راه فعال کرد.
اگر فرض کنیم امسال یک میلیون خودرو در کشور تولید شود و به فروش برسد، با فرض قیمت متوسط 25 میلیون تومان برای هر خودرو، ارزش سالانه این بازار به 25 هزار میلیارد تومان می‌رسد، بنابراین برای خروج چنین بازاری از رکود، باید چند راهکار را در کنار هم به کار بگیریم.
یادم هست در دولت اصلاحات، مسوولان وقت وزارت کشور، نرخ سود لیزینگ خودروهای تجاری را عملاً از 24 به چهار درصد رساندند و همین کار سبب شد بازار خودروهای تجاری رونق بگیرد و حتی متوسط طول عمر این خودروها نیز پایین بیاید. البته فراموش نکنید که خروج بازار خودرو از رکود یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد، منتها بالاخره باید از یک جایی استارت بخورد. این مساله در مورد کل ماجرای رکود نیز صدق می‌کند، چه آنکه نمی‌توان یک‌شبه از شر رکودی که هم‌اکنون دامن‌مان را گرفته رها شویم.
برخی معتقدند خودروسازان بهتر است برای افزایش تقاضا در مقطع فعلی، قیمت محصولات خود را پایین بیاورند و اتفاقاً انتظار مشتریان نیز همین است. شما موافق این نظر هستید؟
به هیچ‌وجه؛ اصلاً نباید به کاهش قیمت خودروهای داخلی فکر کرد، زیرا اگر چنین اتفاقی رخ بدهد، خودروسازان وارد منطقه «زیان ویژه» می‌شوند. زیان ویژه معنایش این است که حتی بدون در نظر گرفتن حقوق کارکنان و...، هزینه‌ای که خودروسازان برای خرید قطعات منفصله (سی‌کی‌دی) محصولات خود می‌پردازند نیز بیش از قیمت فروش آنها خواهد بود. خب اگر قرار است چنین اتفاقی رخ بدهد، اصلاً ادامه حیات و فعالیت خودروسازان کشور توجیه نداشته و بهتر است تعطیل شوند تا اینکه چنین زیانی را به جان بخرند.
اما بسیاری از کارشناسان معتقدند خودروهای داخلی گران به تولید می‌رسند و یکی از راه‌های بازگرداندن مشتریان به بازار، کاستن از قیمت‌هاست.
این کاهش قیمت می‌تواند در کاستن از هزینه‌های تولید و هزینه‌های مالی رخ بدهد و من نیز موافق این موضوع هستم؛ اما اصلاً صلاح نیست خودروسازان از قیمت محصولاتشان کم کنند چون دچار «زیان ویژه» خواهند شد.
دیدگاه تان را بنویسید