پایان رانت و نوسان؟

تشدید نوسانات ارزی در سال 91 کافی بود تا ایده راه‌اندازی بورسی با عنوان بورس ارز بر سر زبان‌ها بیفتد. در آن زمان رئیس وقت بانک مرکزی از تشکیل این بورس در نیمه دوم سال 92 خبر داد، امری که نه‌تنها اجرایی نشد بلکه آذرماه سال 91 دولت با بخشنامه‌ای، این ایده را با تشکیل اتاق مبادلات ارزی جایگزین کرد.

با وجود آنکه در آن زمان اعلام شد اتاق مبادلات ارزی فعالیتی موقتی خواهد داشت و شکل‌گیری بورس ارز کماکان در دستور کار دولت قرار دارد، اما گذشت هفته‌ها و ماه‌های پی‌درپی ثابت کرد که این طرح فعلاً عملیاتی نخواهد شد. البته اردیبهشت 92 و در زمان بررسی لایحه بودجه همان سال از سوی نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس بار دیگر راه‌اندازی بورس ارز مطرح شد، اما این بار نماینده دولت بود که با این مساله مخالفت و اعلام کرد: راه‌اندازی بورس ارز در شرایط تحریم کار درستی نیست؛ چرا که باعث افزایش تقاضا و قیمت می‌شود به ویژه آنکه به نظر می‌رسد امسال محدودیت‌های ارزی بیشتر خواهد بود و شاید وضعیت بدتر از سال 91 نیز باشد.

با روی کار آمدن دولت یازدهم و با تجربه روزهای آرام و کم‌نوسان بازار ارز، این ایده می‌رفت تا بار دیگر به دست فراموشی سپرده شود. اما نوسانات صعودی نرخ ارز در هفته‌های اخیر که اوج آن با شکستن کانال 3600‌تومانی دلار بعد از حدود 30 ماه همراه بود، موجب شد این بار به شکل جدی‌تری از راه‌اندازی این بورس در محافل اقتصادی سخن به میان آید. در تازه‌ترین اظهارات در این خصوص عضو شورای عالی بورس از موافقت این شورا با تاسیس بورس ارز خبر داده و اعلام کرد: راه‌اندازی بورس ارز که در آخرین جلسه شورای عالی بورس مورد تصویب قرار گرفت، کار خود را با معاملات آتی ارز در بورس کالای ایران شروع خواهد کرد. رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز با تایید این مطلب بیان کرد: با توجه به تصویب کلیات بازار آتی ارز در شورای عالی بورس مقرر شد زمانبندی برای راه‌اندازی این بازار و مباحث مربوط به الزامات و مباحث تفصیلی این بازار از طریق کارگروه‌های خاص در جلسات بعدی شورا به تصویب برسد. این رویداد بزرگ با اجماع کلی همه تصمیم‌گیران اقتصادی نظام قابلیت انجام و راه‌اندازی خواهد داشت؛ چرا که در نبود چنین ابزارهایی رغبت سرمایه‌گذار خارجی برای ورود به حوزه‌های سرمایه‌گذاری کشور کم‌رنگ‌تر خواهد بود.

رئیس کل بانک مرکزی نیز به تازگی مهر تایید خود را بر تاسیس این بورس زده، هرچند اجرای این مهم را با اما و اگرهایی عنوان کرده است. به گفته سیف ایجاد بورس نقدی ارز در شورای عالی بورس تایید شده اما یکسان‌سازی نرخ ارز از پیش‌نیازهای این امر است. ضمن اینکه باید اقداماتی نیز در جهت افزایش مناسبات بین‌المللی بین بانکی و برداشتن تحریم‌ها انجام شود تا بعد از آن هم اوراق مشتقه ارزی در بازار بورس عرضه شود. بنابر تاکید سیف ابتدا باید بازار نقدی ارز وجود داشته باشد تا بعد از آن بازار مشتقات ارزی براساس نرخ یکسان ارز راه بیفتد. اما در مقابل مدیران بازار سرمایه معتقدند نباید منتظر تک‌نرخی شدن ارز بود چرا که این کار زمانبر است و بهتر است هرچه سریع‌تر برای شفافیت بخشیدن معاملات ارزی، بازار آتی ارز راه‌اندازی شود.

در شرایطی که سه سال از زمان مطرح شدن این ایده می‌گذرد و به خصوص در هفته‌های اخیر مقامات پولی و مالی کشور موافقت خود را با راه‌اندازی بورس ارز اعلام کرده‌اند، باید منتظر ماند و دید به درستی چه زمانی عرضه و تقاضای ارز از خیابان‌ها جمع شده و در قالب بورس ارز یا بهتر بگوییم بازار آتی ارز ساماندهی خواهد شد؟ تا در نهایت شاهد باشیم این بورس جدید بتواند بازار دلالی، رانت‌ها و زد و بندهایی را که برای قیمت‌گذاری ارز اتفاق می‌افتد از بین ببرد و بازار را شفاف کند.