دستاورد سفر دو روزه هیات اقتصادی ایتالیا به ایران چه بود؟
هراس سزار
سالن همایش‌های برج میلاد در حالی هفته گذشته میزبان هیات اقتصادی متشکل از نماینده بیش از ۲۵۰ شرکت و ۱۲ گروه بانکی ایتالیایی بود که طی سفر دو روزه این بازرگانان چندین قرارداد به امضا رسید.
سالن همایش‌های برج میلاد در حالی هفته گذشته میزبان هیات اقتصادی متشکل از نماینده بیش از 250 شرکت و 12 گروه بانکی ایتالیایی بود که طی سفر دو روزه این بازرگانان چندین قرارداد به امضا رسید. این هیات اقتصادی چهارمین هیات اقتصادی ایتالیایی بود که پس از توافق ژنو به ایران وارد شد تا در رشته‌های مختلفی مانند خودروسازی، ساخت و ساز و تجهیزات صنعتی، صنایع نساجی، ریسندگی، لوازم خانگی، کفش، سنگ، کاشی و آجر، محیط زیست و بسته‌بندی با ایران همکاری کند.
اما موضوعی که ایتالیایی‌ها را پس از توافق هسته‌ای به ایران کشانده گستردگی شرکت‌های متوسط و کوچک در ایران است که باعث شده عزم ایتالیایی‌ها برای آوردن بنگاه‌هایشان به ایران جزم شود. البته پیامی که هر بار از سوی ایرانی‌ها به گوش شریک اروپایی می‌رسد، این است که به بازار ایران صرفاً به چشم یک بازار مصرفی نگاه نکنند و اصل را بر این بگذارند که با شرکت‌های ایرانی جوینت شوند و برای عرض اندام در بازار ایران و بازارهای صادراتی به تولید مشترک رو آورند.
کارشناسان معتقدند سهم بالای کسب و کارهای کوچک در اقتصاد ایتالیا نشان می‌دهد بنگاه‌های کوچک و متوسط مناسبی در این کشور توسعه یافته‌اند به‌طوری که نتیجه یک پژوهش نشان داده این بنگاه‌ها بیش از 90 درصد کسب و کارهای ایتالیا و 80 درصد نیروی کار صنعتی و خدماتی را تشکیل می‌دهد که این سهم بزرگ‌تر از متوسط اروپاست. در سال 2010، شرکت‌های با نیروی کار کمتر از 20 نفر، 58 درصد از اقتصاد ایتالیا را تشکیل داده که 40 درصد از GDP این کشور را نیز شامل می‌شود.
این رقم به طرز قابل توجهی از سایر کشورهای OECD بالاتر است. سهم اندک شرکت‌های متوسط و بزرگ در اقتصاد ایتالیا از یک سو و بهره‌وری کمتر شرکت‌های کوچک از سوی دیگر، رشد بهره‌وری در دهه گذشته این کشور را با رکود مواجه کرده است. همچنین به دلیل اهمیت صرفه مقیاس (Economy of scale) در انجام فعالیت‌های گوناگون، سهم بیش از حد شرکت‌های کوچک مانعی برای نوآوری و جهانی‌سازی این کشور است. بر این اساس تجربه ایتالیا در توسعه این بنگاه‌ها می‌تواند زمینه مناسبی برای همکاری میان ایران و ایتالیا باشد. به همین دلیل است که شرکت‌های ایتالیایی هم در رقابتی سرسختانه با شرکت‌های اروپایی برای ورود به بازار ایران تلاش می‌کنند. از نگاه آنها در روزهای بحرانی اقتصاد ایتالیا، همکاری با ایران به نفع اقتصاد این کشور است و نیروی انسانی کاردان ایرانی، صاحبان صنعت ایتالیایی را به این سمت سوق داده تا مانند سال‌های گذشته به نخستین شریک تجاری ایران در اروپا تبدیل شوند. به معنای دیگر، صنایع و بانک‌های ایتالیایی در تلاش هستند آنچه را که به دلیل تحریم‌ها در بازار ایران از دست رفته بار دیگر از آن خود کنند.
از فرآوری سنگ‌های تزیینی تا مدرنیزه شدن صنعت چرم ایران
یکی از اولین قراردادهایی که در طول دید و بازدیدهای ایتالیایی‌ها از ایران منعقد شد، همکاری انجمن سنگ ایران با انجمن سنگ ایتالیا بود که با شش هدف مشترک تفاهمنامه‌ای را به امضا رساندند. در این قرارداد بنا شد در زمینه سنگ‌های تزیینی از استخراج تا فرآوری و بازاریابی مشترک هر دو طرف همکاری علمی داشته باشند و برای سرمایه‌گذاری و ایجاد شرکت‌های مشترک با استفاده از پتانسیل‌های موجود در بخش خصوصی دو کشور در بازاریابی و فروش در بازارهای هدف همکاری صورت گیرد. این در حالی است که پیش از این هم ایران سابقه همکاری با ایتالیا را در خصوص سنگ‌های تزیینی داشته است و تکنولوژی پولیش سنگ‌های تزیینی در ایران امروز خود را مدیون ایتالیا می‌داند.
در صورتی که سال‌ها پیش فقط فروش فله‌ای سنگ مرسوم بود اما با ورود خطوط تولید ایتالیا، صنعت سنگ ایران توانست سنگ‌ها را پولیش‌شده به آن سوی آب‌ها صادر کند. اما به گفته صنعتگران این به معنای آن نیست که روند تولید و فرآوری سنگ‌های تزیینی کامل است و دیگر نیازی به همکاری با شرکت‌های صنعتی ایتالیا نداریم. زیرا در حال حاضر به اغلب کشورهای خاورمیانه و حتی اروپا سنگ‌های تزیینی صادر می‌شود که این امر نشان‌دهنده سودآوری و چرخه درآمدزایی این صنعت برای ایران است.
حضور ایتالیایی‌ها در ایران طی هفته گذشته بسیار هدفمندتر از سفرهای قبلی هیات‌های تجاری این کشور به نظر می‌رسید. چرا که ظاهراً قرار نیست همکاری با صاحبان صنایع این کشور تنها معطوف به یک صنعت خاص باشد. خلاف اینکه همه پیش‌بینی‌ها حاکی از شراکت ایتالیایی‌ها در صنعت خودرو بود اما صاحبان صنایع این کشور اشتیاق خود را برای همکاری در صنعت چرم ایران هم ابراز کردند و بازرگانان این کشور تفاهمنامه‌ای در این راستا با تجار ایران امضا کردند تا انتقال فناوری‌های جدید در حوزه چرم و مدرن‌سازی آن انجام شود. گرچه ایتالیایی‌ها نوآوری را یکی از رمزهای موفقیت صنعت چرم و صنایع وابسته خود می‌دانند و بر این باور هستند که ارتقای صنعت چرم در هر کشوری به وضعیت کشتارگاه‌ها در ارائه مواد اولیه با‌کیفیت بستگی دارد اما از نگاه کارشناسان صنعتی ایتالیا ایران هم می‌تواند با پیروی از این الگو صنعت چرم تبریز را به‌طور کلی متحول کند چرا که آذربایجان شرقی از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های لازم برای توسعه بیشتر این صنعت برخوردار است. از این رو اتحادیه چرم ایتالیا (آسوماک) بر اساس این تفاهمنامه باید در زمینه آموزش نیروی انسانی در زمینه‌های طراحی، تولید،
بازاریابی بین‌المللی و مدیریت، ارتقا و مدرنیزه کردن ماشین‌آلات و تجهیزات دباغی و تولید چرم و مصنوعات چرمی ایران را یاری کند.
استراتژی ایتالیا برای تولید مشترک خودرو
پس از امضای توافقنامه‌هایی برای توسعه فعالیت‌های فرهنگی و گردشگری، برنامه‌ریزی برای تولید دو میلیون خودرو مشترک
ایرانی- ایتالیایی در این همایش عنوان شد. در حالی که پیش از این وزیر صنعت فیات را شریک چهارم خودروسازی کشور محتمل دانسته بود و هنوز پای اشکودا در میان نبود، گفته شد بیش از 10 سال پیش مذاکراتی بین خودروسازان ایرانی و فیات ایتالیا انجام شده بوده اما از آنجا که این شرکت با آمریکا همکاری خود را آغاز کرد، به فیات اجازه همکاری با ایران داده نشده است تا اینکه در این همایش یک مقام ایتالیایی از استراتژی این کشور برای تولید دو میلیون دستگاه خودرو ایرانی ایتالیایی خبر داد. گرچه به نظر می‌رسد ایران‌خودرو با انتخاب اشکودا به عنوان یکی از زیر‌مجموعه‌های فولکس‌واگن قصد دارد تا دو شریک آلمانی را در کنار دو شریک فرانسوی برای خود حفظ کند اما این احتمال وجود دارد که سایپا از فیات به عنوان شریک جدید خود رونمایی کرده و برخی محصولات خود را در ایران به تولید برساند. رئیس کمیته بین‌المللی کنفدراسیون صاحبان صنایع ایتالیا به صراحت بیان کرده از مارس ۲۰۱۴ تا مارس ۲۰۱۵ ایتالیا برای تولید مشترک خودرو، اتوبوس و کامیون استراتژی‌های جدید تعریف کرده و قصد دارد برای تولید دو میلیون دستگاه خودرو میان ایران و ایتالیا برنامه‌ریزی کند. بنابراین
همان‌طور که معاون وزیر توسعه ایتالیا اصلی‌ترین محور همکاری با ایران را هشتم شدن خودروسازی ایران در سطح جهان اعلام کرده، قرار است در وهله اول ماموریت ایتالیا در ایران، افزایش سطح روابط تجاری دو کشور به بالاترین سطح باشد که بنا بر گفته‌های این مقام بیش از ۶۰ درصد صادرات ایتالیا به ایران را ماشین‌آلات، مکانیک و اتوماسیون تشکیل می‌دهد و ۱۰۷ میلیارد یورو از ۳۹۸ میلیارد یوروی صادرات ایتالیا به دنیا را این سه بخش تشکیل می‌دهد. در وهله دوم نیز مقرر شده ایتالیایی‌ها در حوزه کلان، کوچک و متوسط نیز همکاری‌های خود را گسترش دهند. در این راستا حتی قرار است بیش از ۷۰۰ دیدار بین شرکت‌های ایتالیایی و ایرانی در تهران صورت بگیرد تا ظرف پنج سال آینده چهره همکاری‌ها و روابط تجاری به‌طور کلی متحول شود.
خدمات بیمه‌ای ایتالیا برای طرح‌های ایمیدرو
دیدار مدیرعامل بیمه ساچه ایتالیا با رئیس هیات عامل ایمیدرو نیز یکی دیگر از دستاوردهای سفر دو روزه هیات اقتصادی ایتالیا بود که غیر از همکاری صنعتی با ایران، مشخص شد فعالان اقتصادی ایتالیا قصد دارند طرح‌های معدنی ایران را تا پنج میلیارد یورو تحت پوشش خدمات بیمه‌ای خود قرار دهند. بررسی‌ها نشان می‌دهد همکاری با این شرکت به پیش از تحریم‌ها برمی‌گردد و شرکت ساچه ایتالیا در گذشته بیمه بسیاری از طرح‌های بزرگ و پروژه‌های بخش معدن و صنایع معدنی کشور را در زمینه فولاد و آلومینیوم انجام داده است و به دنبال از سرگیری روابط با ایران است. کاستلانتا، مدیرعامل ساچه در دیدار با مهدی کرباسیان سکاندار ایمیدرو به صراحت گفته است این میزان پوشش بیمه‌ای برای تمامی فعالیت‌های اقتصادی ایران و ایتالیا نیست بلکه شروعی دوباره برای دو طرف در مناسبات اقتصادی است تا جایی که طبق گفته وی محدودیتی برای افزایش سقف پوشش بیمه‌ای برای اجرای طرح‌ها در ایران وجود ندارد. این در شرایطی است که به اعتقاد رئیس هیات عامل ایمیدرو نیز طی ماه‌های اخیر تفاهمنامه‌هایی با شرکت‌های
ایتالیایی در بخش‌های فولاد و آلومینیوم امضا شده است که این اعلام آمادگی ساچه می‌تواند اغلب این طرح‌ها را پوشش بیمه‌ای دهد. با وجود این به نظر می‌رسد نسخه بیمه‌ای ایتالیا که سقف اولیه و پیشنهادی آن پنج میلیارد یورو است، ایمیدرو را در راستای افزایش همکاری‌ها به تضمین طرح‌های معدنی با پوشش بیمه‌ای این کشور مجاب کند.1
تهاتر گندم و پیشنهاد خرید به ایتالیا
اما هفته گذشته در روزهایی که قراردادهای صنعتی بین ایران و ایتالیا یک به یک امضا می‌شد، صحبت از تهاتر 300 هزار تن گندم دروم مازاد بر مصرف به میان آمد که معاون وزیر جهاد کشاورزی اعلام کرد قرار است این گندم از طریق تهاتر و مزایده عمومی به فروش برود. گرچه طبق گفته این مقام مسوول بخشی از آن به ترکیه فروخته شده و بخشی از آن را قرار است ایتالیا خریداری کند. در حال حاضر ایران هشت میلیون تن گندم به تولیدرسانده دارد که همین باعث شده در سال جاری نیازی به واردات گندم احساس نشود. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت در حالی ایران به ایتالیا پیشنهاد خرید گندم مازاد را داده که هم‌اکنون 600 هزار تن گندم دروم مازاد مصرف وجود دارد و بخش کشاورزی ایران هم مانند صنایع از مبادلات تجاری با ایتالیایی‌ها سهم‌خواهی کرده است. اما آیا می‌توان این مبادله را نشانه‌ای از همکاری ایران و ایتالیا در بخش کشاورزی در آینده دانست؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد ایتالیا پس از فرانسه، در سال‌های 2013 و 2014 به ترتیب در جایگاه دوم و سوم در بین کشورهای اروپایی قرار گرفته است. همچنین ایتالیا به
لحاظ میزان تولید و صادرات ماشین‌آلات در کشورهای عضو اتحادیه اروپا پس از کشور آلمان حائز رتبه دوم است. یکی از وجوه تمایز بخش کشاورزی ایتالیا با سایر کشورهای اروپایی، توسعه این کشور در زمینه کشاورزی ارگانیک است.2
بهبود روابط بانکی ایران و ایتالیا
ایتالیایی‌ها در دومین روز از سفر خود با رئیس بانک مرکزی ایران نیز دیدار کردند که پیش از این ملاقات، رئیس بخش بین‌الملل اتحادیه بانک‌های ایتالیا از برگزاری جلسه مشترک مدیران 10 بانک ایتالیایی و ۲۴ بانک ایرانی در دفتر رئیس کل بانک مرکزی خبر داده بود. به اعتقاد مدیران بانکی این کشور راه‌اندازی دفترهای بانکی توسط ایتالیا در ایران مهم‌ترین پیش‌شرط‌های افزایش تجارت دو کشور است که از طریق آن می‌توان در بخش بانکی ایران و ایتالیا همکاری‌های مناسبی را تجربه کرد. چرا که ایتالیا بازار ایران را فرصت مناسب برای خود می‌داند و بر همین اساس در نظر دارد روابط بانکی خود را با ایران نیز توسعه دهد. اما آن‌طور که از صحبت‌های ایتالیایی‌ها در این سفر می‌توان متوجه شد با وجود ناامنی‌ها در منطقه، ایران را فارغ از این ناامنی‌ها می‌دانند و به همین دلیل است که رئیس بخش بین‌الملل اتحادیه بانک‌های ایتالیا گفته است ظرف دو سال آتی تلاش داریم حجم مبادلات تجاری ایران و ایتالیا را به سهم مناسب و قابل قبولی افزایش دهیم و طی پنج سال آتی نسبت به توسعه آن هدفگذاری کنیم. آن‌طور که
خبرگزاری‌ها اعلام کرده‌اند، رئیس بخش بین‌الملل اتحادیه بانک‌های ایتالیا بر این باور است که نقش بانک‌ها به عنوان یک حامی از کارآفرینان و فعالان صنایع حائز اهمیت است و بر این اساس، یک هیات قدرتمند از بانک‌های ایتالیایی هم‌اکنون در ایران حضور دارند که وجود آنها نشانگر علاقه و همت برای توسعه روابط با ایران است. از نگاه هیات بانکی ایتالیا اگر نظام بانکی دو‌طرفه‌ای پیش روی روابط تجاری ایران و ایتالیا وجود نداشته باشد، نمی‌توان به تحقق اهداف این مذاکرات امیدوار بود. اما بازگشت روابط بانکی ایران و ایتالیا به شرایط پساتحریم دستاورد دیدار دوجانبه‌ای بود که بر گسترش روابط بانکی دو کشور تاکید کرد.
رئیس کل بانک مرکزی ایران در دیدار با کارلو کلندا معاون وزیر توسعه اقتصادی ایتالیا خواستار افزایش پوشش بیمه‌ای اعتبارات اسنادی توسط شرکت بیمه ساچه و بازگشت رتبه اعتباری ایران به شرایط قبل از تحریم‌ها شد. در این دیدار ولی‌الله سیف با اظهار امیدواری نسبت به بهبود روابط بانکی ایران و ایتالیا به دلیل تحریم‌ها، خواستار عملیاتی کردن حجم انبوه مبادلات بانکی شده که با توجه به امکانات و ارتباطات مناسب دو کشور تحقق آن را در گرو بازگشت ارتباطات بانکی به شرایط پیش از تحریم‌ها دانسته است. همچنین یادآور شده است که در این مسیر اقدامات اولیه از جمله تعیین تکلیف و شفاف‌سازی بدهی‌ها را در دستور کار قرار داده‌ایم و خوشبختانه تجربه‌ها حاکی از آن است که نظام بانکی ایران همواره منضبط عمل کرده است و اگر تاخیری در این زمینه دیده می‌شود، ناشی از محدودیت‌های سال‌های تحریم بوده است. این در حالی است که از نگاه سکاندار بانک مرکزی ایران ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری در ایران، نیروی انسانی جوان تحصیل‌کرده و آماده به کار، موقعیت جغرافیایی به همراه ظرفیت فناوری‌های کشور ایتالیا موجب هم‌افزایی و تقویت منافع دوجانبه خواهد شد. در این دیدار مقامات
دو کشور نیز در گسترش روابط عزم جدی خود را ابراز کردند. بر اساس آنچه خبرگزاری‌ها گزارش داده‌اند، معاون وزیر توسعه اقتصادی ایتالیا نیز انعکاس دیدار رئیس کل بانک مرکزی ایران با همتای ایتالیایی خود در حاشیه اجلاس سالانه صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی را بسیار مثبت و مورد توجه مردم و مقام‌های ایتالیایی اعلام کرده و گفته است دولت ایتالیا بازگشت ایران به صحنه بین‌المللی در پی تفاهم برجام را مهم‌ترین خبر سال 2015 می‌داند و امیدوار است حجم تراز بازرگانی دو کشور به قبل از تحریم‌ها برسد. کارلو کلندا با تاکید بر اینکه نباید محور رابطه دو کشور بر پایه نفت و گاز باشد اذعان داشته است که بر این مبنا هیات اعزامی ایتالیا متشکل از مدیران 200 شرکت، کارگزاران بخش خودرو، خدمات پزشکی و انرژی‌های بازتولید‌شونده و ماشین‌آلات همچنین 22 اتحادیه از اصناف به همراه 11 بانک عازم ایران شده‌اند. گرچه این مقام عالی‌رتبه ایتالیایی همچنین گفته است که هیاتی با این حجم از اعضا برای اولین بار است که به خارج از این کشور سفر کرده و قرار است در سال آینده سه هیات به ایران سفر کنند و سفر رئیس جمهور ایران به ایتالیا می‌تواند زمینه بازگشایی
فعالیت‌های بانکی را مساعدتر کند. ورود هیات‌هایی از اروپا به ایران مدتی است پس از توافق ژنو شدت گرفته اما ورود هیاتی از ایتالیا نوید همکاری‌های بسیاری را در زمینه صنایع مختلف می‌دهد. تا جایی که احتمال ورود صاحبان صنایع این کشور باعث شده ایران برای پر کردن خلأهای هشت‌ساله خود به دلیل رابطه محدود خود با دنیا و حبس کردن نیازهای اقتصادی‌اش بیش از گذشته روی ایتالیا حساب باز کند. بر اساس آمار منتشر‌شده توسط سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (OECD) ایتالیا بعد از آلمان دومین کشور دارای مزیت نسبی آشکارشده در صادرات ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی در بین کشورهای OECD است.3
از سوی دیگر فعالان مرتبط با این صنایع در ایتالیا معتقدند رکود بازار، این شرکت‌های توانمند را شدیداً محتاج یافتن فرصت‌های جدید کرده است که همین سبب شده ایران فرصتی در تعریف کارهای مشترک این کشور به‌شمار رود. اما در شرایط پیش رو به نظر می‌رسد پس از حصول توافق و قطعی شدن لغو تحریم‌ها، ایران باید از فرصت ایجاد‌شده به نحو مطلوبی استفاده کند و اشتیاق فراوان ایتالیایی‌ها برای شریک اول شدن ایران از یک سو و از سوی دیگر سبقه همکاری، دو کشور را ملزم به تدوین استراتژی دقیقی کند تا همکاری برد-بردی ماحصل این مذاکرات و قراردادها شود.
پی‌نوشت‌ها:
1- پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران
2- خبرگزاری مهر
3- وب‌سایت رسمی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
دیدگاه تان را بنویسید