نگاهی به کتاب «محرمانه‌های اقتصاد ایران»

رسالت یک کتاب

از وزیر سابق اقتصاد انتظار می‌رفت در مصاحبه خود به این مسائل اشاره کند و بگوید که در مورد آنها چگونه فکر می‌کرده و برای رفع آنها چه تمهیداتی اندیشیده نه اینکه «محرمانه‌های اقتصاد ایران» را به مجادله با مسوولان پس از خود اختصاص دهد.

داود سوری / عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف

این ارزیـابی بر مبنـای خلاصـه‌ای است که در شماره 204 «تجارت فــردا» از کتاب تازه به تحــریر درآمــده وزیــر اقتصــاد دولت‌هــای نهم و دهــم تحت عنـوان «محــرمانه‌های اقتصـاد ایـران» به نگارش درآمـده است. معمــول است که دولتمــردان و مدیران پس از اتمــام دوره تصــدی خود، خاطــرات و تجربیــات خود را به نگارش درآورده و سعی در تبیین سیاست‌های خود و ترسیم فضایی که در آن تصمیم‌گیـری کرده‌اند، داشته باشند. در چنین کتبی غالباً نگارنـده سعی می‌کنـد خواننــده را از طرز فکــر خود، ملاحظاتی که داشته و اطلاعاتــی که شاید خواننده از آن اطلاع ندارد، آگاه کنـد. امـا کتاب شمس‌الدین حسینی بر این سیاق نیست و تنهــا حاصل مصاحبه وی با دو خبرنگار هم‌فکــر است؛ مصاحبه‌ای همانند مصاحبــه‌های سایـر دولتمردان که غالبـاً با سوالات از پیش تمرین‌شده و فـارغ از هرگـونه چالشی انجـام می‌شوند. انتظار می‌رفت مصاحبه‌شونده که مسوولیت یکی از وزارتخـانه‌های سیاستگذار را بر عهـده داشته و در شکل‌گیری راهبــرد اقتصادی دولت سابق نقش مهمـی داشته، به تبیین سیاست‌های اتخاذشده از منظر علمــی بپردازد، اما کتاب خالـی از بحث‌های علـمی اقتصادی به نظر می‌رسد و با رویه آشنای دولت نهــم و دهــم به تمجید بی‌پایــه از سیاست‌های این دولت‌ها و تخطئه سیاست‌های دولت‌های قبل و بعد از خود می‌پردازد. صرف اینکه دولت قبـل از سیاستی استفاده کرده یا دولت بعد به سیاست دولت قبل رجوع کرده توجیه‌گر سیاست اتخاذشده نیست. از وزیــر سابق اقتصــاد انتظار می‌رفت در مصاحبه خود به این مسائل اشاره کند و بگوید که در مورد آنهــا چگونه فکر می‌کرده و برای رفع آنهــا چه تمهیداتی اندیشیده نه اینکه «محرمانه‌های اقتصاد ایران» را به مجادله با مسوولان پس از خـود اختصاص دهـد. نگاه ایشان به سیاست‌های مقابله با رکود جهانی، نرخ سود و تورم و استدلال جالب ایشان در حمایت از تثبیت نرخ ارز همگـی سطحی است. خواننده کتاب علاقه‌مند است اگــر وزیر سابق با موضوعی موافق نبوده، با دلایل آن آشنا شود وگــرنه عملکــرد ایشان روشن است و به بازگــویی نیاز ندارد. اگــر نظریه‌ها و ادبیات رئیس دولت گذشته درباره بحران اقتصــادی جهان به گــونه‌ای بوده که رئیس مجمع سازمان ملل را تحت تاثیر قرارداده و مبنای کتابی برای تغییر در حکمرانی جهان شده، چرا آن نظریات در این کتاب تشریح نشده یا حداقل فرازی از آن به خواننده منتقل نشده است. و مظلوم استیگلیتز که این روزها مرغ عروسی و عزای اقتصاددانان ایرانـی است! وزیــر محترم سعی دارد ناملایمات اقتصادی سال‌هــای انتهایی صدارتش را بر دوش تحریم‌های اقتصــادی غرب بیندازد و تحریم‌ها را نیـــز حاصل اعتراضات خیابانی سال 1388 می‌داند. امــا نگاهی به عملکرد اقتصادی پیش از تحریم دولت قبل نیز تصویر چندان خوشایندی ارائه نمی‌کند. دولت نهــم نفت را به طور متوسط با قیمت واقعی 55 دلار به فروش می‌رساند و از این جهت بیش از دو برابر دولت هشتم درآمدهای ارزی کسب می‌کرد، اما برآینــد سیاست‌های آن، حتی در فقدان تحریم‌های اقتصادی، به طور متوسط نرخ رشد 7 /4‌درصدی را برای اقتصاد کشور به همــراه داشته در حالی‌که متوسط نرخ رشد اقتصادی در دولت هشتم 1 /5 درصد بوده است. آمارهای رسمی نشان می‌دهند در این دوره متوسط مخارج واقعی خانـوار با کاهش سه‌درصدی روبه‌رو بوده و حتی دو برابر شدن قیمت واقعی نفت نیز نتوانسته از تاثیر مخرب سیاست‌های دولت وقت بر رفاه خانوار بکاهد. بسیار خوب خواهد بود که وزیر محترم در کتب آتی خود، تحلیلگرانه پاسخگـوی چرایی چنین عملکــردی از دولت متبوع خویش باشند. در یک نگاه کلی رسالت این کتاب را تنها در عکس روی جلد آن می‌دانم که به‌خوبی نیز از عهــده آن برآمــده است!