چشم امید قطری‌ها به بوشهر

برای اولین بار صحبت از ایجاد یک منطقه آزاد دوجانبه بین ایران و یک کشور همسایه شده است. به نظر شما در شرایط فعلی چقدر این موضوع شدنی است؟

واقعیت این است که ایران نیاز دارد که کالا صادر کند و باید به دنبال بازارهای هدف باشد. اصلاً یکی از کارکردهای مناطق آزاد هم همین است؛ هر چند ممکن است در سال‌های گذشته نادیده گرفته شده باشد. اما با سفر اخیر ما به کشور قطر، موافقتنامه‌ای امضا شد و بر اساس آن طرفین پذیرفتند در کشورشان بخشی را برای تسهیل در تجارت در اختیار کشور دیگر قرار دهند. به این ترتیب ما قطعه زمینی را در بوشهر در اختیار قطری‌ها می‌گذاریم و آنها هم قطعه زمینی را در نزدیکی بندر الرویس در اختیار ایران قرار می‌دهند تا عملیات حمل کالا از بندر بوشهر به الرویس انجام شود. در ابتدا هم کار با صادرات مصالح ساختمانی از جمله شن و ماسه آغاز می‌شود و بعد مواد غذایی هم به آن اضافه خواهد شد. قرار است وضعیت تجار ایرانی با این توافقنامه قدری بهبود پیدا کند و انبار برای ذخیره کالا هم ایجاد شود تا حجم تجارت افزایش پیدا کند.

‌ آیا این ارتباط با قطری‌ها در مناطق آزاد، استفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای جام‌جهانی 2022 قطر است؟

نگاه ما به جام جهانی 2022 است و برای آن هم برنامه داریم. برای همین توافقنامه‌ای با قطری‌ها امضا کردیم تا اسکله‌ای به آنها اختصاص دهیم و اسکله‌ای هم در اختیار بگیریم. در مذاکرات به این نتیجه رسیدیم که تجارت هم به صورت C&F‌ باشد و هم FOB. در FOB تحویل در بندر ما یعنی محوطه‌ای که در اختیار قطری‌ها قرار داده می‌شود انجام می‌شود و حمل با آنهاست و C&F یعنی تجار ایرانی مصالح ساختمانی را با شناورهای خودشان به قطر می‌برند و در آنجا تحویل مشتری می‌دهند. لذا تلاش ما این است که C&F فعال شود تا در زنجیره کسب‌وکار، حمل‌ونقل ما هم فعالیت کند.

‌ چرا بندر بوشهر برای اختصاص به قطری‌ها در نظر گرفته شد؟ آیا این نظر شخص خاصی بود؟

مناطق آزاد ایران در مرزها قرار دارند و بر اساس برنامه هر کدام قرار است شریک تجاری خاصی داشته باشند. مثلاً منطقه آزاد ماکو برای تجارت با کشور ترکیه پیش‌بینی شده است. منطقه آزاد قشم هم برای تجارت با کشورهای حاشیه خلیج فارس در نظر گرفته شده است. اما در سفری که هیات قطری به سرپرستی محمد بن عبدالله الرمیحی رئیس مناطق آزاد و معاون وزیر امور خارجه قطر به ایران داشتند، از سه منطقه بندرعباس، قشم و بوشهر بازدید کردند و تمایل‌شان به اختصاص بخشی در بندر بوشهر بود.

‌ نکته اینجاست که بندر بوشهر جزو مناطق آزاد نیست. آیا با این شرایط باز هم برای تجارت گزینه مناسبی است؟

البته بوشهر فعلاً منطقه ویژه اقتصادی است و هنوز به منطقه آزاد تبدیل نشده است. البته تصویب شده که این منطقه به مناطق آزاد بپیوندد اما این مستلزم آن است که لایحه دولت به مجلس ارائه شود. ضمن اینکه مناطق ویژه اقتصادی هم از قانون کار و گمرک مستثنی هستند و این بخشی از نیازها را تامین می‌کند. البته مناطق آزاد از قانون مالیات، پول و ویزا هم معاف هستند.

‌ فکر می‌کنید این لایحه چه زمانی به مجلس ارائه خواهد شد و چقدر زمان لازم است تا بندر بوشهر منطقه آزاد شود؟

بر اساس روال عادی معمولاً زیاد طول خواهد کشید اما چون آقای لاریجانی رئیس مجلس از مناطق آزاد حمایت می‌کنند و در بازدیدی هم که از بندر جاسک داشتند، روحیه مثبتی داشتند، من بسیار امیدوارم که این کار در کوتاه‌مدت انجام شود.

‌ بر اساس گفته‌های شما، ایران برای منطقه آزاد دوجانبه سه منطقه به قطری‌ها پیشنهاد داد. قطری‌ها چه مناطقی را به شما پیشنهاد دادند؟

قرار این بود که در سفری به قطر هیات ایرانی گزینه‌های پیشنهادی آنها را بررسی کند. بر این اساس پنج نفر از مناطق آزاد به همراه استاندار بوشهر و 9 نفر از اتاق بازرگانی تهران و بوشهر در این سفر حضور داشتند. قطری‌ها به ما منطقه الرویس را در شمالی‌ترین نقطه قطر پیشنهاد دادند که از نظر جغرافیایی نزدیک‌ترین نقطه قطر به ایران است. ما از این منطقه بازدید کردیم. الرویس بندری است که تازه ساخته شده و هنوز تکمیل نیست. حوضچه‌ای U شکل برای انجام عملیات کانتینری دارد که عمق آن تا هفت متر است. این به معنای آن است که در این منطقه محدودیت ظرفیت وجود دارد. این حوضچه با کانالی که عمق آن پنج متر است به دریا متصل می‌شود. در گفت‌وگوهایی که بعد از بازدید داشتیم، محورهای اصلی تجارت دوطرفه مورد بحث قرار گرفت و قطری‌ها اظهار کردند که مصالح ساختمانی و مواد غذایی نیاز اصلی آنهاست. با بررسی‌هایی که انجام دادیم متوجه شدیم که بارج‌های 15 تا 20 هزار تنی را در شرایط مد آب از این اسکله می‌توان عبور داد. بنابراین به این نتیجه رسیدیم که این اسکله برای صادرات مصالح ساختمانی مناسب است. اما برای مواد غذایی از اسکله‌های دوحه بازدید کردیم. در آنجا لنج‌های ایرانی را مشاهده کردیم که تره‌بار، سبزیجات و صیفی‌جات از ایران به قطر می‌بردند. وضعیت آنها اصلاً خوب نبود. چون محدودیت‌هایی داشتند و خریدار بار آنها را یکجا تخلیه نمی‌کرد و آنها هم معطل بودند و هم ویزا برای ورود به این کشور را نداشتند. ضمن اینکه خریدار از لنج‌ها به عنوان انبار استفاده می‌کند و آنها 20 روز معطل می‌شوند. در جلسه‌ای با مقامات قطری این موضوع را مطرح کردیم و پیشنهاد ویزای 72 ساعته برای ملوانان و تجار ایرانی را مطرح کردیم تا کار آنها قدری آسان‌تر شود. به این ترتیب قرار شد صادرات صیفی‌جات و مواد غذایی از دو بندر الرویس و الدوحه انجام شود.

‌ پروژه منطقه آزاد دوجانبه چند‌ساله تعریف شده و از چه زمانی آغاز به کار می‌کند؟

مدت زمان خاصی ندارد. بعد از بازگشت از این سفر، قرار بر این است که استاندار بوشهر، آقای سالاری مقدمات این کار را مهیا کند. چیزی که مشخص است این است که چیزی در دست دولت‌ها معطل باقی نمانده و بقیه کار با بخش خصوصی است. اتاق بازرگانی تهران، اتاق بازرگانی بوشهر و تجار باید به این موضوع سر و سامان دهند و اگر جایی مشکلی وجود دارد به ما اطلاع دهند. به همین منظور قرار است هر سه ماه یک‌بار بخش خصوصی با نمایندگانی که از جانب مناطق آزاد مشخص شده‌اند، جلسه داشته باشند تا اگر لازم شد تسهیلاتی برای آنها فراهم شود و به بهبود کسب‌وکار کمک کند. بنابراین به بخش خصوصی برمی‌گردد که چه زمانی کارها را سر و سامان دهند و دولت در این کار ورود نخواهد داشت.

‌ قرار است قطری‌ها چه کالاهایی را به ایران بیاورند؟

ما درباره نوع کالا حرفی به آنها نزدیم و کالایی را مشخص نکرده‌ایم. آنها می‌توانند در یک فضای رقابتی نیازهای ما را تامین کنند. نکته‌ای که اهمیت دارد این است که تجار باید در این فضا با هم رقابت کنند. اگر تاجری از جای دیگر کالایی را با قیمت پایین‌تری به کشور بیاورد، قطعاً مشتری بیشتری خواهد داشت. بنابراین آنها می‌توانند در هر حوزه‌ای با هم رقابت کنند و وارد بازار شوند.

‌ درباره نوع این کالاها هم مذاکره‌ای نشده است؟ آیا این کالاها مصرفی هستند؟

قطری‌ها راجع به اینکه چه کالاهایی قرار است به ایران صادر کنند، حرفی نزدند. ما راه را باز گذاشتیم که اگر آنها می‌توانند کالایی به ایران صادر کنند. در حیطه تجارت دوجانبه باید شرایطی را پیشنهاد کنند که برای هر دو طرف جاذبه داشته باشد. به عنوان مثال یکی از نیازهای قطری‌ها گوشت و مرغ و مواد غذایی است. آنها باید بیایند و سردخانه بسازند و این موضوع را عملیاتی کنند. ممکن است این موضوع را تجار ایرانی عملیاتی کنند. یعنی برای هر دو طرف این امکان وجود دارد که رقابت کنند.

‌ برای صادرات یا واردات کالا باید یکسری استانداردهایی وجود داشته باشد. این استانداردها را چطور تعریف می‌کنید که خللی در کار ایجاد نشود؟

بر موضوع کیفیت خود خریدار نظارت می‌کند. مثلاً خریدار اعلام می‌کند فولادی با مشخصات معین نیاز دارد و بر همین اساس هم سیستم بازرسی تعیین می‌کند که از محموله‌هایش نمونه‌برداری شود و بر اساس این معیار مشخص ارسال شود. در واقع در روابط تجاری، خود خریدار مسوولیت بازرسی را بر عهده خواهد داشت.

‌ با توجه به اینکه یکی از مواردی که قطری‌ها نیازمند واردات آن هستند مصالح ساختمانی است، آیا سازمان نظام مهندسی در این رابطه ورود پیدا نمی‌کند؟

خیر، به سازمان نظام مهندسی ارتباطی ندارد. این موضوع در زمره مسائل کسب‌وکار و تجارت است و به ساخت‌وساز ارتباطی ندارد.

‌ آیا برای تجارت با قطر در این مناطق دوجانبه، برای رقم تجارت هم رقمی پیش‌بینی شده یا خیر؟

نیاز قطری‌ها تنها به شن و ماسه 20 میلیون تن در سال است. این در حالی است که صادرات شن و ماسه ایران به این کشور در سال گذشته 40 هزار تن بوده است. قطر کشوری است که پروژه‌های ساخت و ساز زیادی دارد و برای این منظور به مصالح ساختمانی نیاز مبرم دارد. بنابراین ما محدودیتی برای صادرات تعریف نکرده‌ایم و هرچقدر بتوانیم از این فرصت استفاده خواهیم کرد.

‌ آیا مصالح ساختمانی تنها شامل شن و ماسه است یا موارد دیگری را نیز شامل می‌شود؟

یکی از نیازهای قطری‌ها شن و ماسه است. ببینید فعلاً شن و ماسه است اما در قطعات تلفنی، قطعات پیش‌ساخته، قاب، لوله، شیرآلات، کلید و پریز، لوازم برقی و... یک دنیا کار است. چون ما در وسایل ساختمانی وضعیت خوبی داریم. درست است که در ایران یکسری کالای خارجی هم وارد می‌شود، ولی ما تقریباً در مصالح ساختمانی همه چیز را خودمان تولید می‌کنیم، هر چند کالاهای خیلی لوکس تولید نمی‌کنیم، اما همه آنچه تولید می‌کنیم، با کیفیت خوب هستند و تقریباً در تولیدشان خودکفا هستیم.

‌ موقعیت جغرافیایی این منطقه‌ای که در بندر بوشهر برای ایجاد بندر دوجانبه در اختیار قطری‌ها قرار خواهد گرفت، دقیقاً کجاست؟

در منطقه جغرافیایی به نام منطقه نگین و صدف. در آن طرف اسکله بوشهر که کشتی‌ها رفت‌وآمد می‌کنند، یک زمین بسیار بزرگی به مساحت چهار هزار هکتار وجود دارد که هنوز آباد نشده است. اما بوشهری‌ها در حال احداث یک بندر در آن طرف هستند و بخش خصوصی هم قرارداد بسته و قسمتی را خاکریزی کرده تا این منطقه را احیا کند. باید این منطقه آباد شود و ان‌شاءالله به زودی منطقه آزاد هم می‌شود و تمرکز مناطق آزاد بر این منطقه خواهد بود.

‌ درباره اینکه متراژ زمین‌هایی که در اختیار هم قرار می‌دهید چقدر باشد، آیا مذاکراتی انجام شده است؟

هنوز وارد این جزییات نشده‌ایم. اما چون در هر صورت ما نیازمند صادرات و قطر نیازمند واردات است، بر سر این موضوع مشکلی نخواهیم داشت. وظیفه ما این است که طرف ایرانی را مهیا کنیم و باید تلاش کنیم مشتری‌مداری بازار را در دستور کار داشته باشیم. چون بازار قطر برای ما بازار مشتری است.

‌ آیا تجارت ترجیحی با قطر در دستور کار است؟

فعلاً با این موضوع فاصله زیادی داریم. الان فقط یک نقطه آغاز است.