بودجه عادی برای شرایط عادی

یک واقعیت جدی در اقتصاد امروز ایران وجود دارد و آن شرایط استثنایی درآمدهای نفتی است. سال 92 در حالی آغاز می‌شود که روند تحریم‌های غرب علیه ایران شدت بیشتری یافته است. این موضوع شرایط فعلی را یک شرایط «فوق‌العاده» در تخصیص منابع می‌سازد. بخش عمده‌ای از منابع بودجه، با اتکا به صادرات نفت به دست می‌آید و در این شرایط، در پیش گرفتن استراتژی مناسب در قبال کاهش درآمدهای نفتی ضروری است. گزارش‌ها نشان می‌دهد تولید نفت خام در سال 1391 نسبت به سال قبل کاهش چشمگیری داشته و از روزانه حدود 6/3 میلیون بشکه به حدود 9/2 میلیون بشکه در روز کاهش یافته است. با توجه به اینکه پیش‌بینی می‌شود در سال 1391 میزان مصرف نفت خام در داخل کشور حدود 7/1 میلیون بشکه در روز باشد، در نتیجه مقدار صادرات نفت خام در سال 1391 حدود یک میلیون بشکه در روز است. بررسی‌ ردیف‌های بودجه‌ای سال 1392 نشان می‌دهد حدود 658 هزار میلیارد ریال از منابع بودجه از محل صادرات نفت خام و میعانات گازی تامین خواهد شد. درآمد نفت به صورت «دلاری» محاسبه می‌شود؛ بنابراین برای منظور شدن این درآمد در بودجه باید تبدیل به «ریال» شود و برای این کار، به یک «نرخ ارز» نیاز است. با توجه به اینکه دولت در دو ردیف « 210101» و «210109» به ترتیب 64 هزار میلیارد و 100 میلیون تومان و هزار و 800 میلیارد تومان واریزی پیش‌بینی کرده و از آنجا که برآوردها نشان می‌دهد رقم درآمدهای نفتی در بودجه عمومی دولت 31 میلیارد دلار است؛ از این رو به نظر می‌رسد نرخ تبدیل دلار به ریال، 21 هزار و 214 ریال در نظر گرفته شده است. هر چند دولت در لایحه بودجه، تعیین نرخ ارز را بر عهده یک کارگروه متشکل از بانک مرکزی، دو وزارتخانه اقتصاد و صنعت و همچنین معاونت نظارت راهبردی ریاست‌جمهوری گذاشته است. در یک نگاه کلی به لایحه بودجه امسال، با وجود کاهش مقدار صادرات نفت در عمل وابستگی منابع بودجه به نفت کاهش نیافته است. آنچه در بودجه دارای اهمیت است، حجم ریالی استفاده از منابع حاصل از نفت است که متاثر از سه متغیر قیمت نفت خام، مقدار صادرات و قیمت ارز است. اما در عمل کاهش مقدار صادرات با افزایش نرخ ارز و تا حدودی قیمت نفت مبنای محاسبه در بودجه جبران شده است. سهم منابع حاصل از نفت در بودجه که در سال 1390 معادل 5/57 درصد بود، طبق پیش‌بینی‌های موجود از عملکرد بودجه سال 1391، به 6/39 درصد کاهش یافته است. این در حالی است که طبق پیش‌بینی‌ها از عملکرد بودجه در سال 1392، این رقم به 8/47 درصد افزایش خواهد یافت.