گشایش در صادرات نفت بدون گشایش در نقل و انتقالات بانکی بین‌المللی می‌تواند غلط‌انداز باشد
رفع تحریم‌های بانکی مهم‌تر است یا رفع تحریم‌های نفتی؟
در روزهای اخیر گزارش‌های متفاوتی از میزان تولید و صادرات نفت ایران و افزایش آن منتشر شده است. معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت از افزایش قابل توجه صادرات نفت ایران خبر داد و تنها دو روز بعد مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران که مسوول مستقیم صادرات نفت است، گپ‌و‌گفت خانگی را به رسانه‌ها برد و تلویحاً از این‌گونه اعلام‌ها گلایه کرد.
در روزهای اخیر گزارش‌های متفاوتی از میزان تولید و صادرات نفت ایران و افزایش آن منتشر شده است. معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت از افزایش قابل توجه صادرات نفت ایران خبر داد و تنها دو روز بعد مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران که مسوول مستقیم صادرات نفت است، گپ‌و‌گفت خانگی را به رسانه‌ها برد و تلویحاً از این‌گونه اعلام‌ها گلایه کرد و در مصاحبه با خبرگزاری فارس اعلام کرد: «در اعلام این‌گونه اخبار نباید ناهماهنگی وجود داشته باشد چرا که به‌رغم آنکه ممکن است باعث شادی داخلی شود و توقعات را بالا ببرد اما شاخک‌های طرف‌های خارجی را نیز حساس می‌کند و به همین دلیل باید با احتیاط و دوراندیشی بیشتری در این باره اقدام کنیم.» البته وی تایید کرد که صادرات ایران مختصری افزایش داشته است و اشاره کرد میزان صادرات نفت ایران از دید ناظران جهانی مخفی نمی‌ماند.
از سوی دیگر در آخرین گزارش بازار نفت سازمان اوپک که هر ماه به صورت منظم منتشر می‌شود، میزان تولید نفت ایران در ماه مارس سال 2014 میلادی 789/2 میلیون بشکه در روز اعلام شده است که بر این مبنا حدود 17 هزار بشکه در روز بیشتر از ماه فوریه بوده است. البته باید توجه داشت که گزارش ماهانه اوپک آمار تولید کشورهای عضو را در دو جدول متفاوت و بر دو مبنا اعلام می‌کند که یکی بر مبنای اعلام رسمی کشورهای عضو است و دیگری بر مبنای متوسط اعداد منتشره توسط شش منبع بین‌المللی که این دومی معمولاً معتبرتر بوده و بیشتر مورد توجه و استناد قرار می‌گیرد و عدد فوق‌الذکر نیز بر‌گرفته از همین منبع است. منبع مذکور متوسط تولید نفت خام ایران را در سال گذشته میلادی (2013) 693/2 میلیون بشکه در روز اعلام کرده است که در سه‌ماهه اول سال جاری میلادی قدری بالاتر رفته و به متوسط 771/2 میلیون بشکه در روز رسیده است.
بخشی از مغایرت‌ها (خصوصاً در داخل) در مورد میزان صادرات نفت ایران، به محاسبه و عدم محاسبه ارقام مربوط به میعانات گازی در صادرات نفت خام مربوط می‌شود. اداره اطلاعات انرژی آمریکا در آخرین گزارش خود از وضعیت تولید و مصرف سوخت‌های مایع (شامل نفت خام و میعانات گازی) در جهان که در پایان ماه فوریه سال جاری میلادی منتشر شد متوسط تولید نفت خام و میعانات گازی ایران در ماه‌های ژانویه و فوریه 2014 را 4/3 میلیون بشکه در روز اعلام کرده است که از این میزان 8/2 میلیون بشکه در روز آن نفت خام و 6/0 میلیون بشکه بقیه میعانات گازی بوده است و همان‌طور که ملاحظه می‌شود عدد نفت خام مذکور بسیار به عدد متوسط شش منبع بین‌المللی که قبلاً به آن اشاره شد، نزدیک است. اداره اطلاعات انرژی آمریکا از ماه فوریه سال 2012 میلادی ماموریت یافته است که هر دو ماه یک‌بار گزارش وضعیت بازار نفت خام و فرآورده‌های نفتی و قیمـت‌های آن را در جهان بررسی کرده و میزان کمبود بازار در شرایط حذف کامل ایران را مشخص کند. تاکنون 13 گزارش از این دست منتشر شده است که بر روی سایت اداره مذکور در دسترس است و گزارش بعدی قرار بود پنجم اردیبهشت منتشر شود.
اما در هر حال مشخص است که میزان صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران ولو به میزانی محدود افزایش یافته است، حال باید دید که چه عواملی فرصت این افزایش را فراهم ساخته‌‌اند. در این میان می‌توان به چند مورد زیر اشاره کرد:
1- در ابتدای سال جاری میلادی دولت آمریکا محدودیت اعمال‌شده در مورد شرکت‌های بیمه اروپایی برای بیمه کردن کشتی‌ها و محموله‌های نفتی از مبداء ایران را تعلیق کرد. گرچه همزمان محدودیت‌های دولت آمریکا در مورد کشورهای خریدار نفت ایران تغییری نکرده است اما تعلیق مذکور به افزایش صادرات ایران کمک کرد، چرا که بعضی از کشورهایی که مجوز واردات نفت از ایران را داشتند (خصوصاً ژاپنی‌ها و کره‌ای‌ها)، صرفاً به دلیل محدودیت‌های بیمه‌ای مذکور، در نیمه دوم سال گذشته میلادی برداشت نفت از ایران را کاهش دادند. شرکت‌های بیمه اروپایی که قبلاً کشتی‌ها و محموله‌های نفتی بارگیری‌شده از ایران به مقصد این کشورها را بیمه می‌کردند برای اجتناب از اینکه تحت تحریم‌ها و جرایم ایالات‌متحده قرار گیرند این اقدام را متوقف کرده بودند.
2- بر اساس گزارش ماهانه اوپک که قبلاً ذکر شد، تولید نفت خام سه کشور آنگولا، عراق و لیبی در ماه مارس 2014 نسبت به ماه قبل از آن کاهش قابل توجه داشتند. تولید نفت عراق به عنوان نزدیک‌ترین رقیب ایران که در ماه فوریه 2014 به رکورد تاریخی 481/3 میلیون بشکه در روز رسیده بود در ماه مارس با 288 هزار بشکه کاهش به 193/3 میلیون بشکه در روز رسید.
3- تحولات کشور اوکراین و آثار و تبعات گسترده بین‌المللی آن نیز در این میان بی‌تاثیر نبود در حالی که اروپایی‌ها با کاهش صادرات نفت لیبی که بیشترین آن راهی اروپا می‌شود، مواجه بودند. رویارویی با روسیه در جریان حمایت از تحول‌خواهان اوکراینی، آنها را با تهدیدات گازی نیز مواجه کرد. بیش از 34 درصد گاز مورد نیاز اتحادیه اروپا از روسیه تامین می‌شود و قطع احتمالی آن می‌تواند مشکلات حادی را برای این اتحادیه به وجود آورد.
در مجموع به نظر می‌رسد گشایش‌های به وجود آمده در مسیر صادرات میعانات گازی ایران بیشتر از نفت خام بوده است.
البته باید دولت محترم با این مساله بسیار دقیق و هوشمندانه برخورد کند که آمریکایی‌ها از ابتدای تشدید تحریم‌های نفتی علیه ایران در تلاش بودند که میزان فشار بر ایران را بر اساس مدیریت و کنترل بازار و قیمت‌های جهانی نفت تنظیم کنند و هدف از ماموریت یافتن اداره اطلاعات انرژی به تهیه گزارش‌های دو ماهانه‌ای که مذکور افتاد، دقیقاً همین بوده است. به این معنا که آمریکایی‌ها سعی داشتند فشار بر صادرات نفت ایران را به گونه‌ای تنظیم و کم و زیاد کنند که نفت کافی در بازار در دسترس باشد و قیمت‌های جهانی نفت از مهار خارج نشود. در ماه مارس 2014 مجموعه اوپک در مقایسه با ماه قبل بیش از 600 هزار بشکه کاهش تولید داشتند که بخش عمده‌ای از آن برنامه‌ریزی‌نشده و غیرمترقبه بوده است و لذا این احتمال وجود دارد که آمریکایی‌ها در جهت مدیریت و تنظیم بازار قدری سرکیسه صادرات ایران را شُل کرده باشند. آنچه مهم است این است که باید دید آیا متناسب با ایجاد فرصت برای افزایش نسبی صادرات نفت ایران، امکان جابه‌جایی درآمدهای آن از طریق سیستم بانکی بین‌المللی نیز گشایش یافته است یا نه؟
واقعیت این است که در شرایط فعلی کشور رفع تحریم‌های بانکی بسیار با‌اهمیت‌تر از رفع تحریم‌های نفتی است. در صورت رفع تحریم‌های بانکی بسیاری از ذخایر ارزی قفل شده کشور آزاد می‌شود و درآمد صادرات نفت در دسترس قرار می‌گیرد و در آن صورت چه بسا در شرایط قیمـت‌های فعلی جهانی نفت، همین میزان تولید هم برای اقتصاد کشور کافی باشد. تجربه تاریخی نشان داده است درآمدهای بیش از این، انواع بیماری‌های هلندی و غیر آن را عارض اقتصاد کشور می‌کند. گشایش در صادرات نفت بدون گشایش در نقل و انتقالات بانکی بین‌المللی می‌تواند غلط‌انداز باشد.
دیدگاه تان را بنویسید