فراتر از اوپک

از زمانی که اوپک، کارتل تولیدکنندگان نفت، با نیت دستکاری بازار برای بالا بردن قیمت‌ها دست زده حالتی از هیجان صنعت نفت را دربرگرفته است. دو سال پس از بحران، شرکت‌ها سرانجام بوی خوش پایان دوران نفت ارزان را می‌شنوند. بانکداران بار دیگر پول خود را در شرکت‌های نفتی آمریکای شمالی برای حفاری در بسترهای نفت شیل در دریا سرمایه‌گذاری می‌کنند تا بازده اندک اوراق قرضه را به اندازه پایین‌ترین میزان در سال 2014 بالا ببرند. در 5 و 7 دسامبر، به ترتیب مکزیک و ایران برای توسعه میادین گسترده نفتی خود قراردادهای بالقوه‌ای با بعضی از بزرگ‌ترین شرکت‌های نفتی جهان بستند. روح حیوانی قابل درک است. در بیشتر پیشینه این صنعت، از روزهای راکفِلِر، تا دوران برتری هفت خوهران نفتی (Seven Sisters) پس از جنگ، تا اوپک از دهه 60 میلادی، رفتار شبه کارتل همیشه زیربنای قیمت نفت بوده است. این امر سبب خشنودی بی‌رمقی شده که دیگر صنایع آن را ندارند. شرکت‌های نفتی به‌طور معمول درآمدهای خود را در جست‌وجوی پروژه‌های بزرگ با پرداخت‌های طولانی‌مدت می‌دانند، به انتظار اینکه قیمت‌های بالا دیر یا زود سبب حمایت مالی آنها شود. به نظر می‌رسد مداخله اوپک اشاره‌ای به بازگشت حالت عادی باشد. در واقع، کنترل بازار نفت از همیشه دشوارتر است و شرکت‌های نفتی بزرگ باید برای بقا خود را اصلاح کنند. به‌طور حتم اوپک هنوز نمرده است. توافق آن در 30 نوامبر برای کاهش 2 /1 میلیون بشکه در روز، یا بیش از یک درصد تولید جهانی، تاثیری گیج‌کننده بر قیمت نفت گذاشت، و آن را تا 15 درصد بالا برد. اما این کارتل نفتی در بین رقبایش تکه‌پاره شده است. عربستان سعودی تنها می‌تواند دشمنان خود مانند ایران را به این توافق ترغیب کند زیرا گزینه دیگر -یعنی یک کاهش دیگر در قیمت نفت- غیرقابل قبول است. در این میان، افزایش قیمت نفت بازی مرغ یا تخم‌مرغ را بین محافظه‌کار سیاسی، به نمایندگی عربستان سعودی، روسیه و مانند آن، و تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا که می‌توانند تولید خود را به سرعت افزایش یا کاهش دهند به راه انداخته است. از زمان توافق اوپک، شرکت‌های شیل از بازارهای مالی شناور برای تثبیت فروش نفت خود بالای 50 دلار در هر بشکه استفاده کرده‌اند که به آنها مجال افزایش تولید و به‌طور بالقوه جبران کاهش کارتل را داده است. این شرکت‌ها توسط وال‌استریت که شیل را صنعتی رو به رشد می‌بیند تحریک می‌شوند -به‌خصوص در ریاست جمهوری ترامپ- حتی اگر بهترین چاه‌ها در نرخ 50 دلار در هر بشکه سودآور باشند، و باقی آنها به سختی به نقطه سربه‌سری برسند. تغییرات بزرگ‌تر در راه است. رقابت با هیدروکربن‌ها از جانب انرژی بادی و خورشیدی و باتری‌ها در حال شدت گرفتن است. در شش دسامبر، شرکت اینترنتی گوگل گفت تا سال آینده در مراکز داده‌ای و دفاتر خود به‌طور کامل از انرژی تجدیدپذیر استفاده می‌کند. حتی بدون رهبری آمریکا، اقدامات برای کاهش تغییرات اقلیمی بر تقاضا برای نفت فشار مضاعف می‌آورد. آینده «اوج تقاضای نفت» بدان معناست که پروژه‌های بلندمدت چنددهه‌ای مانند پروژه‌های خلیج مکزیک یا ایران باید سودآور باشند حتی اگر قیمت نفت پایین بماند. بنابراین این صنعت باید بیاموزد که سودهای بالاتر ناشی از شمار بیشتر بشکه‌های نفت را در اولویت قرار دهد.

الگوی خود را اصلاح کنید

خبر خوب این است که این کار شدنی است. این صنعت می‌تواند با حفاری در مناطقی که آنها را به خوبی می‌شناسد، به جای حفاری در مناطق دورافتاده بدون زیرساخت، و کاستن از منابع موجود به جای تلاش پیوسته برای دوباره پرکردن آنها به سود برسد. بریتیش پترولیوم (BP) که تلاش می‌کند عادات خود را تغییر دهد، می‌پذیرد که سه میلیارد دلار اقلام، مانند قطعات حفاری و لوله‌های فولادی، در 270 انبار خود دارد؛ هیچ کارخانه خودروسازی چنین حجمی از اتلاف را تاب نمی‌آورد. شرکت‌های نفتی می‌توانند به جای به کار گرفتن مهندسانی با حقوق بسیار بالا حتی از داده‌ها و تکنولوژی‌های بیشتر برای کنترل چاه‌های خود استفاده کنند.

خبر بد این است که آن طرز فکرها، از بالای این صنعت سنت پرست گرفته تا پایین آن، هنوز باید تغییر کنند. مدیران ارشد عادت ندارند بر سوددهی تمرکز کنند. حتی با بالا رفتن قیمت نفت در فاصله سال‌های 2009 تا 2014، سود شرکت‌های بزرگ نفتی از سود بازار سهام گسترده‌تر به‌طور میانگین بیش از 10 درصد در سال کمتر است. اکنون شرکت‌ها باید حتی زمانی که زمینه مطلوب نیست ترقی یابند. اوپک می‌تواند نیروهای بازار را منحرف کند، اما نمی‌تواند آنها را عقب نگه دارد.
منبع: اکونومیست