بار سنگین

در اسطوره‌های کلاسیک اطلس نام خدایی است که محکوم بود تا ابد آسمان را نگه دارد. در 11 آوریل در ایتالیا گروهی از بانک‌ها و موسسات مالی توافق کردند صندوقی به نام آتلانته (اطلس به زبان ایتالیایی) دایر کنند تا رقبای به دردسر‌افتاده خود را نجات دهند و بدین ترتیب خطر بروز بحران سیستمی در بانکداری ایتالیا را از بین ببرند. این طرح می‌تواند اطمینان را در نظام بانکی تقویت کند اما نمی‌توان انتظار داشت توانایی فوق‌ بشری آن برای همیشه تداوم داشته باشد.
از آغاز سال جاری ارزش سهام بانک‌های ایتالیایی به‌طور متوسط 31 درصد کاهش داشته است. رکود درازمدت اقتصاد ایتالیا که اکنون روبه بهبود گذاشته است قربانی خود را گرفت: این کشور 360 میلیارد یورو وام‌های معوق دارد. دو بانک ونتوبانکا (Vento Banca) و بانکو پاپولاره (Banco Poplare) در وضعیتی وخیم قرار دارند. بانک مرکزی اروپا از آ‌نها خواسته است تا به ترتیب یک و 5 /1 میلیارد یورو به سرمایه خود بیفزایند. با توجه به اینکه سرمایه‌گذاران از بخش بانکی روی گردانده‌اند این خطر وجود دارد که این دو بانک نتوانند خریداران کافی برای سهامشان پیدا کنند. در این صورت ناآرامی‌ها تشدید پیدا می‌کند و بانک‌هایی که پذیره‌نویسی سهام را تعهد کرده‌اند خود به کمبود سرمایه دچار خواهند شد.
از نظر سیاسی هم خطرات بزرگی دیده می‌شود: ورشکستگی پشت سر هم بانک‌ها می‌تواند زندگی بسیاری از مردم عادی ایتالیا را برهم بریزد. بانک‌های ایتالیایی از قدیم این عادت ناپسند را داشته‌اند که بدهی‌های پرخطر خود را به مشتریان‌شان می‌فروشند. حدود نیمی از 67 میلیارد یورو اوراق قرضه فرعی این بانک‌ها در اختیار سرمایه‌گذاران خرد است. پس از نجات چهار بانک کوچک از سوی دولت در سال گذشته و متضرر شدن سرمایه‌گذاران خرد، نخست‌وزیر ایتالیا ماتیو رنتزی تحت انتقادهای شدید قرار گرفت. هدف اولیه از تشکیل آتلانته تهیه پشتوانه‌ای برای درخواست نقدینگی در آینده است. هنوز جزییات این طرح آشکار نشده است اما انتظار می‌رود این صندوق حدود 5 /5 میلیارد یورو پول داشته باشد. سرمایه‌گذاران صندوق بانک‌ها، شرکت‌های بیمه و بنیادهای سهامدار در بانک‌ها و همچنین بانک CDP هستند. CDP پس‌انداز‌های مردم در اداره پست را برای سرمایه‌گذاری‌ها به کار می‌گیرد. انتظار می‌رود در درازمدت صندوق آتلانته مقداری از مطالبات معوق صنعت بانکداری را خریداری کند. در ماه ژانویه دولت ایتالیا با کمیسیون اروپا در مورد طرحی به توافق رسید که قصد داشت از طریق اجازه دادن به CDP برای ضمانت وام‌های وثیقه‌دار فروش وام‌های معوق (NPLS) را سرعت بخشد. اما سرمایه‌گذاران اشتیاقی نشان ندادند. شکاف بزرگی میان قیمت فروش پیشنهادی بانک‌ها (حدود 40 درصد ارزش صوری) و بهایی که خریداران حاضر به پرداخت آن هستند (حدود 20 درصد) دیده می‌شود.
امیدها بر آن است که در نتیجه اجرای سومین عنصر این طرح فروش وام‌های معوق سرعت گیرد. این عنصر یک حکم دولتی برای تسریع در روند قانونی ورشکستگی است. به گفته پی‌یر کارلو پادوان وزیر دارایی ایتالیا، آتلانته از دیدگاه نظری یک تعهد بخش خصوصی است اما دولت نقش تسهیل‌کننده را دارد. جلسات تشکیل آتلانته در وزارت دارایی و با حضور ایگنا زیو ویسکو رئیس کل بانک مرکزی برگزار می‌شد. دولت در گذشته اصلاحیه‌ای را به منظور باز گذاشتن دست دادگاه‌های ورشکستگی تصویب کرد. همچنین به سرعت رویه‌ای را معرفی کرد که طبق آن هزینه تمبر برای کسانی که ملک خود را به وثیقه می‌گذارند کاهش یابد. این اقدام باید ارزش وام‌های معوق را بالا ببرد. به عقیده فابریزیو پاگانی یکی از مدیران ناظر بر تاسیس آتلانته «اکنون لازم است قضات و وکلا سرعت بیشتری به کارهایشان بدهند و اضطرار امور را درک کنند». اما حتی این اظهارنظر نیز حق مطلب را ادا نمی‌کند. طبق گزارش بانک سرمایه‌گذاری میدو بانکا، فرآیند قانونی ورشکستگی در ایتالیا به‌طور میانگین هشت سال زمان می‌برد. این دوره در اروپا به‌طور طبیعی دو سال است. تسهیل در تعیین دقیق ارزش وثیقه‌هایی که بانک‌ها برای وام‌های معوق گرفته‌اند تصمیم‌گیری را برای صندوق‌های خرید وام‌های بد راحت‌تر می‌‌سازد. با این حال قول‌‌های مبنی بر بهبود رویکردهای ناقص قانونی ایتالیا در حرف ساده هستند. برخی اعتقاد دارند مشارکت CDP با سرمایه‌گذاری 500 تا600 میلیون یورو ناقض قوانین اروپایی عدم ارائه یارانه به بخش تجارت است هرچند که آقای پادوان این دیدگاه را قبول ندارد. موضوع دیگر چگونگی حاکمیت آتلانته است. مدیریت آن بر عهده شرکت مدیریت سرمایه کوستیو (Quaestio) قرار دارد و هیچ سهامدار دیگری نمی‌تواند به تنهایی حداکثر سهام را داشته باشد. این امر باعث می‌شود بحث و جدال و فشارهای سیاسی در مورد اینکه کدام بانک باید نجات پیدا کند و کدام وام‌ها خریداری شوند شدت گیرد.از آن بدتر این است که بانک‌های خوب عملاً در معرض خطر اشتباهات بانک‌های بد قرار می‌گیرند. ارزش سهام بانک‌ها که در ابتدای پخش اخبار مربوط به تشکیل آتلانته روندی صعودی پیدا کرده بود خیلی زود دوباره کاهش یافت.
منبع: اکونومیست