سه دهه بعد از کمک نفتی، ایران به سوریه ۶/۳ میلیارد دلار اعتبار نفتی می‌دهد
خواب آشفته نفت
کمتر از یک هفته مانده به پایان دولت دهم، سانا، خبرگزاری رسمی سوریه، از خط اعتباری خبر داد که در پی سفر مقامات این کشور به ایران، گشوده شده است و به موجب آن ایران ۶/۳ میلیارد دلار محصولات نفتی به سوریه صادر می‌کند.
کمتر از یک هفته مانده به پایان دولت دهم، سانا، خبرگزاری رسمی سوریه، از خط اعتباری خبر داد که در پی سفر مقامات این کشور به ایران، گشوده شده است و به موجب آن ایران 6/3 میلیارد دلار محصولات نفتی به سوریه صادر می‌کند. قرار است بهای نفت و محصولات نفتی از طریق سرمایه‌گذاری در سوریه، دریافت شود. در سفر مقامات سوریه به ایران، همچنین توافقنامه صادرات گاز به این کشور نیز امضا شد. این توافق‌های نفتی و گازی، غیر از یک میلیارد خط اعتباری است که برای تامین نیازهای سوریه به برخی کالاها از جمله دارو و مواد غذایی تخصیص داده شده است.
بزرگ‌ترین کمک اقتصادی به سوریه؟
بر اساس گزارش سانا، در هفته اول مردادماه امسال، سلیمان عباس، وزیر نفت و ادیب میاله، رئیس بانک مرکزی سوریه به همراه هیاتی اقتصادی وارد ایران شدند و به مذاکره با مقامات کشورمان پرداختند. بنا بر گزارش‌های منتشر‌شده، در مذاکرات صورت‌گرفته درباره «خط اعتباری برای صادرات نفت و گاز و راهکارهای غلبه بر تحریم‌های اقتصادی و جنگ تحمیل‌شده بر مردم سوریه»، رستم قاسمی وزیر نفت، مهدی غضنفری، وزیر صنعت، معدن و تجارت و محمود بهمنی، رئیس کل بانک مرکزی حضور داشته‌اند. گزارش سانا می‌افزاید طرف ایرانی در این مذاکرات برای تامین نیازهای نفتی سوریه اعلام آمادگی کرده است. در حاشیه مذاکرات نیز طرفین توافقنامه صادرات گاز ایران به سوریه از طریق عراق را امضا کردند. غضنفری نیز مذاکراتی را با مقامات کشور سوریه درباره تامین نیازهای غذایی و مواد مصرفی مردم این کشور انجام داده است. بر اساس گزارش الشرق‌الاوسط، فارس سلمان، رئیس بانک تجارت سوریه در گفت‌وگو با نشریه وطن اعلام کرده کالاهای مورد توافق، و از جمله آرد مورد نیاز برای پخت نان، هم‌اکنون به این کشور رسیده است. این مقام
سوری قرارداد را بین بانک‌های تجارت سوریه و «توسعه صادرات ایران» اعلام کرده است. این در حالی است که خبرگزاری رویترز، نام بانک ایرانی را «صادرات» گزارش کرده است. خبر امضای این خط اعتباری، نخستین بار بهمن سال گذشته و در جریان سفر نخست‌وزیر سوریه به ایران منتشر شد. در این میان به نظر می‌رسد خبرسازترین بخش مذاکرات، اعطای تسهیلات 6/3 میلیارد‌دلاری نفتی به سوریه است که در صورت تحقق، یکی از بزرگ‌ترین حمایت‌های خارجی از سوریه به شمار خواهد رفت.
کمک نفتی به کشور نفت‌خیز
اعطای تسهیلات برای واردات نفت توسط سوریه در حالی صورت می‌گیرد که این کشور، از مناطق نفت‌خیز خاورمیانه به شمار می‌رود. بر اساس آمارهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا، ذخایر نفت این کشور 5/2 میلیارد بشکه برآورد می‌شود. تولید نفت سوریه در حداکثر میزان خود طی سال‌های 1980 تاکنون، به بیش از 600 هزار بشکه در سال 1996 رسید. از آن زمان، تولید نفت این کشور روند کاهشی را طی کرده و این روند، با آغاز درگیری‌های داخلی در این کشور تشدید شده است. تولید نفت این کشور از 401 هزار بشکه در دسامبر 2010، به 235 هزار بشکه در دسامبر 2011 رسید و یک سال بعد در دسامبر 2012، به 161 هزار بشکه در روز کاهش یافت. این کاهش تولید باعث شد در سال 2012، متوسط تولید 182 هزار بشکه در روز برای سوریه ثبت شود که کمترین میزان در 27 سال اخیر به شمار می‌رود. روند نزولی تولید نفت، در سال جاری میلادی ادامه داشته است و در ماه آوریل امسال، تولید نفت این کشور به زیر 100 هزار بشکه در روز سقوط کرد. با کاهش تولید نفت طی دو سال اخیر، سوریه برای نخستین بار طی چند دهه اخیر، به واردات نفت وابسته شده است. ضمن
آنکه برای تامین بخشی از نیازهای نظامی و مردمی، نیازمند فرآورده‌های نفتی است که حتی در صورت تولید نفت، به دلیل آسیب به تاسیسات پالایشگاهی، امکان تامین آنها وجود ندارد.
همان‌طور که گفته شده، علت اصلی کاهش تولید، ناآرامی‌های داخلی سال‌های اخیر بوده است. بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، هرچند میادین نفتی این کشور چندان تحت تاثیر ناآرامی‌ها قرار نگرفته‌اند، به دلیل کاهش فرصت‌های صادرات نفت و محدود شدن ظرفیت پالایش داخلی، تولید نفت این کشور کاهش یافته است. این گزارش می‌افزاید عمده میادین نفتی سوریه، در شرق این کشور و در نزدیکی مرز با عراق یا در مرکز کشور و شرق شهر حمص قرار دارند.
در سال‌های پیش از ناآرامی، حجم بالای تولید نفت در سوریه نسبت به مصرف داخلی، امکان صادرات را برای این کشور فراهم ساخته بود. در یک سال پیش از مارس 2011، تقریباً 99 درصد از صادرات نفت سوریه به اروپا صورت می‌گرفت. با تحریم سوریه از سوی غرب، تقریباً تمامی بازار نفت این کشور از دست رفت و صادرات نفت به میزان ناچیزی کاهش یافت. در این میان، گفته شده ایران نیز درصدد بوده است نفت سوریه را از طریق نفتکش‌های خود و با پرچم دیگر کشورها صادر کند. کاهش تولید نفت، موجب ایجاد مشکلاتی در زمینه تامین نیاز داخلی نیز شده است. سوریه هم‌اکنون در تامین دو ماده سوختی اصلی یعنی مازوت و دیزل، با کمبود مواجه است. برای تامین این کمبود و نیز صادرات بخشی از نفت، این کشور قراردادهایی را امضا کرده است. تهاتر دیزل روسیه با نفت خام سوریه، خرید محصولات نفتی از عراق و قرارداد اخیر با ایران، بخشی از تلاش‌های سوریه برای تامین نیاز داخلی ارزیابی می‌شود. با وجود این تلاش‌ها، سوریه کماکان در تامین نیاز داخلی مردم با مشکل مواجه است، درآمدهای نفتی این کشور کاهش یافته و جنگ داخلی به برخی تاسیسات نفت این کشور آسیب زده است. بنا بر اعلام وزیر نفت این
کشور، در اکتبر سال گذشته میلادی، ناآرامی‌ها در مجموع 9/2 میلیارد دلار هزینه به بخش نفت این کشور وارد کرده است. اغلب این هزینه، ناشی از کاهش درآمدهای نفتی حاصل از صادرات نفت بوده است.
ایران در سال‌های دور نیز برای حمایت از سوریه که در مقابل رژیم صهیونیستی ایستاده بود، به این کشور نفت مجانی داده بود و چندین میلیون تن نفت را نیز با تخفیف فروخته بود. آن‌گونه که آیت‌الله هاشمی اردیبهشت امسال اعلام کرد، این طلب نفتی هنوز وصول نشده است.
خط اعتباری جدید به سوریه، با وجود عدم تسویه بدهی چند‌دهه‌ای قبلی صورت می‌گیرد و تسویه دیگر بدهی‌های مربوط به سوریه در اوایل دهه 60 نیز هنوز به طور کامل محرز نشده است. چنانچه کل مبلغ 6/3 میلیارد دلار به واردات نفت خام اختصاص یابد و هیچ مقداری از آن صرف واردات فرآورده‌های نفتی نشود، با فرض قیمت نفت 100 دلار در هر بشکه، سوریه 36 میلیون بشکه نفت از ایران خواهد خرید. با در نظر گرفتن آمارهای غیررسمی از صادرات یک میلیون‌بشکه‌ای نفت ایران، این رقم کمابیش حدود یک‌دهم از کل صادرات نفت کشور در سال جاری را به خود اختصاص خواهد داد. ضمن آنکه گفته می‌شود پرداخت مبلغ این میزان نفت از طریق سرمایه‌گذاری، تا زمان پایان ناآرامی‌ها در
سوریه و مساعد شدن شرایط سرمایه‌گذاری خارجی، کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد. در نتیجه ممکن است 6/3 میلیارد دلار نیز به بدهی‌های معوق قبلی کشور سوریه افزوده شود.
مبادلات تجاری ایران و سوریه
بدون در نظر گرفتن محصولات نفتی، واردات ایران از سوریه چندان زیاد نیست، هرچند صادرات به این کشور، رقم نسبتاً قابل‌توجه‌تری را در سال‌های گذشته به خود اختصاص داده است. در سال 1391، مجموعاً قریب به 159 میلیون دلار کالا به سوریه صادر شد و در مقابل 24 میلیون دلار کالا از این کشور وارد شد. سوریه در سال مذکور، در بین مقاصد صادراتی ایران رتبه 23 و در بین مبادی وارداتی، رتبه 64 را داشته است. 5/0 درصد از صادرات ایران به این کشور بوده است و در مقابل 04/0 درصد واردات کشور از مبداء سوریه بوده است. البته وضعیت مبادلات با سوریه همیشه در این سطح نبوده است. آمار گمرک ایران نشان می‌دهد حجم صادرات ایران به سوریه در سال 1391 نسبت به سال پیش از آن، کاهش بیش از 50درصدی داشته است. در سال 1390، ایران به سوریه بیش از 364 میلیون دلار کالا صادر کرده و از این کشور 26 میلیون دلار کالا وارد کرده است. بیشترین میزان صادرات به سوریه طی دو دهه اخیر، در سال 1389 و به رقم بیش از 523 میلیون دلار بوده است. با مطرح شدن مساله صادرات نفت به سوریه، به نظر می‌رسد این کشور به یکی از شرکای تجاری درجه اول ایران بدل خواهد شد.
خط لوله‌ای با سه نام
نفت، تنها محور مذاکرات اخیر ایران و سوریه نبوده است و خط لوله گاز دوستی نیز مورد بحث مجدد قرار گرفته است. در سال‌های اخیر، سه بار مساله این خط لوله و هر بار به نامی مطرح شده است. در سال 1385، اکبر ترکان که در آن زمان معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت را بر عهده داشت، خبر از صادرات گاز به اروپا توسط خط لوله «پرشین» داد. چهار سال بعد، از سوی جواد اوجی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، مساله خط لوله «اسلامی» به صورت جدی مطرح شد و مذاکراتی نیز در سطح وزیر در مورد آن صورت گرفت. در نهایت، اسم خط لوله به «دوستی» تغییر پیدا کرد. این خط لوله قرار است در مرحله نخست، گاز را از عسلویه به عراق و سوریه ببرد. ضمناً چشم‌انداز ادامه خط لوله به منظور صادرات گاز به اروپا از طریق لبنان و دریای مدیترانه نیز در نظر گرفته شده است. بنا بر آخرین تخمین‌ها، خط لوله 56اینچی دوستی، حدود
هشت میلیارد دلار هزینه خواهد داشت و از ظرفیت انتقال 110 میلیون مترمکعب گاز برخوردار است. با تحریم بخش گاز ایران در سال گذشته از سوی اتحادیه اروپا، به نظر می‌رسد فعلاً مساله صادرات به اروپا منتفی است و تنها می‌توان از صادرات به عراق و سوریه سخن گفت. با در نظر داشتن ناآرامی‌ها و مشکلات مالی سوریه، صادرات به این کشور نیز هنوز وارد مراحل اجرایی نشده است. تنها مقصدی که به صورت قطعی از آن سخن به میان آمده، کشور عراق است که البته صادرات به این کشور نیاز به احداث خط لوله 56اینچی ندارد و قرار است با انشعابی از خط لوله سراسری ششم کشورمان، سالانه 25 میلیون مترمکعب گاز به عراق صادر شود. این میزان گاز، معادل یک فاز پارس جنوبی است.
دیدگاه تان را بنویسید