از کوبا چه می‌دانیم

نظرسنجی که موسسه پیو، در اوایل سال جاری میلادی در مورد برقراری مجدد رابطه با کوبا در ایالات متحده انجام داد، نشان داد دو‌سوم مردم آمریکا از برقراری مجدد رابطه خشنود هستند. حالا مقامات کوبا و ایالات متحده به دنبال بازگشایی دفاتر رسمی خود در خاک دیگری هستند و همزمان شرکت‌های آمریکایی نیز در پی شکار فرصت‌های اقتصادی هستند که کوبا می‌تواند برایشان به ارمغان بیاورد. اگرچه اصلاحات اقتصادی در کوبا بسیار کند و زمانبر اجرا می‌شود اما همین اصلاحات اندک نیز بر خوش‌بینی‌ها در مورد بازار این کشور افزوده است. با این حال پیش‌بینی در مورد آینده اقتصادی کوبا، اگر ناممکن نباشد، بسیار سخت است. عمده‌ترین دلیل این موضوع، فقدان اطلاعات در مورد اقتصاد این کشور است. تقریباً تمام اقتصاد کوبا دولتی است و مستقیماً با پرداخت یارانه‌های سنگین توسط دولت اداره می‌شود. آمار دولتی کامل و قابل اطمینان نیست و نظام مالی کوبا که در آن دو نوع پول با نرخ‌های مبادله متفاوت وجود دارد، مقایسه اقتصاد این کشور با جهان را سخت می‌کند. وضعیتی که مردم خود کوبا نیز از آن ناراضی هستند. براساس نظرسنجی انجام‌شده در ماه مارس که نتایج آن در واشنگتن پست منتشر شد 79 درصد از مردم کوبا از نحوه اداره اقتصاد کشورشان ناراضی هستند و 70 درصد آنها می‌خواهند کسب‌وکار شخصی خودشان را راه بیندازند. حدود 64 درصد عقیده دارند بازسازی روابط با ایالات متحده اوضاع را بهتر خواهد کرد و تنها 37 درصد انتظار تغییری چشمگیر در نظام سیاسی را دارند. موسسه پیو در گزارش خود سعی کرده همین اطلاعات اندک از اقتصاد کوبا را جمع‌بندی کرده تا تصویری هر چند نه‌چندان دقیق از این کشور ارائه کند. بر اساس این اطلاعات بر خلاف تحریم‌ها، مبادلات اقتصادی بین کوبا و ایالات متحده وجود داشته است. برابر آمار رسمی در سال گذشته میلادی حدود 300 میلیون دلار کالا از ایالات متحده به کوبا صادر شده است. تقریباً همه این حجم مبادله مربوط به گوشت، مرغ، سویا، غذای دام و‌... بوده است. این مبادلات بر اساس قانون الحاقی بر تحریم‌ها صورت گرفته که اجازه می‌دهد محصولات کشاورزی و پزشکی محدودی از ایالات متحده به کوبا صادر شود؛ تنها در صورتی که پول آن نقداً دریافت شود. بنا به آمار رسمی دولت کوبا، تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2013 حدود 2 /77 میلیارد پزو بوده است که بسته به اینکه از چه نرخ مبادله‌ای برای تبدیل آن استفاده کنیم، رقمی بین 2 /3 تا 2 /77 میلیارد دلار خواهد بود (نرخ رسمی پزو در کوبا برابر یک دلار است اما عملا در این نرخ مبادله‌ای انجام نمی‌شود). کوبا در نیمه اول دهه 90 میلادی رشد منفی (تا منفی 16 درصد) را تجربه کرد، این رقم از نیمه دوم دهه 90 مثبت شد اما مجدداً و بنا به تخمین‌های CIA از نیمه دوم دهه اول قرن جدید شروع به کاهش کرد تا در سال گذشته میلادی احتمالاً (ارقام پیش‌بینی است) به کمتر از 5 /1 درصد رسید. همچنین آمار رسمی نشان می‌دهد سهم بخش خصوصی از اقتصاد کوبا از پنج درصد در سال 1989 به 25 درصد در سال 2014 رسیده است. یعنی هنوز هم بیش از سه‌چهارم کل اقتصاد در اختیار دولت است. بخش دیگری از آمار پراکنده منتشر‌شده نشان می‌دهد کوبا بیشتر واردکننده کالا و صادرکننده خدمات است. بیشترین سهم واردات به کوبا متعلق به ونزوئلاست (ونزوئلا به طور مرتب مقداری نفت در اختیار کوبا قرار می‌دهد که مبادلات مالی مربوط به آن شفاف نیست) و در رده‌های بعدی چین و اسپانیا قرار دارند.