غول «رکود تورمی» از نفس افتاد

در روزهای گذشته بانک مرکزی برخی از مهم‌ترین گزارش‌های آماری خود را منتشر کرد. از جمله، «نشریه نماگرهای اقتصادی» بانک مرکزی که آمارهای مربوط به تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی کشور را پوشش می‌دهد، برای سه دوره «بهار، تابستان و پاییز 1392» منتشر شد و همزمان، جزییات تغییرات تولید در کشور نیز در «گزارش تحولات اقتصادی ایران در 9 ماهه سال 1392» ارائه شد. آمار مهم دیگری که در هفته گذشته از سوی بانک مرکزی انتشار یافت، خلاصه گزارش شاخص قیمت مصرف‌کننده در خردادماه بود که آخرین روند تورم در اقتصاد کشور را نشان می‌داد.

اهمیت این گزارش‌ها در این بود که جدیدترین تصویر آماری از وضعیت «رکود تورمی» در اقتصاد ایران را ارائه می‌داد. در سال‌های گذشته، اقتصاد ایران با کاهش و منفی شدن رشد اقتصادی از یک سو و شتاب گرفتن تورم از سوی دیگر، به وضعیتی دچار شد که «رکود تورمی» نامیده می‌شد؛ وضعیتی نامعمول در اقتصاد که هر دو شاخص تورم و رشد اقتصادی، به سطوح بسیار نامطلوبی رسیدند. این وضعیت از این جهت نامعمول بود که در نظریه اقتصادی، گفته می‌شود به صورت طبیعی، نوعی همسویی بین «تورم» و «رشد اقتصادی» وجود دارد؛ یعنی معمولاً افزایش تورم، به افزایش رشد اقتصادی (رونق گرفتن اقتصاد حداقل در کوتاه‌مدت) منجر می‌شود و کاهش تورم نیز، رکودی نسبی را ایجاد می‌کند. اما وضعیت اقتصاد ایران به‌ویژه در بهار سال گذشته، کاملاً عکس این پیش‌بینی را نشان می‌داد. چرا که از یک سو، رشد اقتصادی به حدود منفی هفت درصد رسید که یکی از شدیدترین رکودها در تاریخ اقتصاد کشور را نشان می‌داد و از یک سو، تورم تا 45 درصد بالا رفت که به‌جز یک دوره 10ماهه در سال 1374، چنین سطحی از تورم در تاریخ آماری کشور بسیار کم‌سابقه بود. به‌جز دوره یادشده، چنین تورمی فقط در سال‌های 1320 تا 1322 در اقتصاد ایران سابقه داشت. یعنی دوره‌ای که ایران توسط قوای متفقین اشغال شد و بحران اقتصادی به حدی رسید که «شورش نان» در تهران اتفاق افتاد. علاوه بر تورم، داده‌های اقتصادی مربوط به سال‌های گذشته نیز نشان می‌دهد رشد اقتصادی منفی 8/6 درصدی نیز، در تاریخ کشور کاملاً کم‌سابقه بوده است. رشد اقتصادی در ایران فقط از سال 1338 به بعد محاسبه شده است و آمارهای فعلی، حاکی از این است که پیش از سال 1391، فقط در حد فاصل سال‌های 1356 تا 1367 (سال‌های انقلاب و جنگ) اقتصاد ایران رشد اقتصادی منفی را تجربه کرده است. این دو موضوع بیانگر این است که اقتصاد ایران در دو سال پایانی دولت قبل یعنی سال‌های 1391 و 1392، به هیچ وجه حال ‌و روز خوبی را از نگاه نماگرهای اقتصادی نداشته است.

با این حال، آخرین آمارهای منتشرشده را می‌توان به منزله از نفس افتادن غول رکود تورمی و امیدواری به بازگشت متغیرهای اقتصادی به مسیر منطقی تلقی کرد. رشد اقتصادی 9 ماهه نخست سال گذشته، معادل منفی 4/3 درصد بوده که در مقایسه با نرخ منفی 8/6 درصدی سال 1391، نصف شدن نرخ رشد منفی را نشان می‌دهد و امیدواری به مثبت شدن رشد اقتصادی در سال جاری را تقویت می‌کند. شاخص تورم نیز که در سال گذشته تا 45 درصد بالا رفته بود، طی یک سال به 6/14 درصد (تورم نقطه‌به‌نقطه) کاهش یافته که نشان می‌دهد سطح عمومی قیمت‌ها در یک سال گذشته، کمتر از 15 درصد افزایش یافته است و می‌توان امیدوار بود تورم میانگین نیز تا پایان امسال، به زیر 20 درصد برسد. مجموعه این تحولات، این امیدواری را می‌دهد که در صورت ادامه روند طی‌شده، آژیر قرمزهایی که در دو سال گذشته برای اقتصاد ایران روشن شده بود، جای خود را به چراغ سبزهایی بدهد که بیانگر «چرخیدن چرخ کارخانه‌ها» با افزایش رشد اقتصادی و «توقف کوچک شدن سفره خانوارها» با سطوح بالای تورم باشد.