کلید طلایی رشد

در فصل سوم سال ۲۰۱۶ میلادی اقتصاد آمریکا با سرعتی بیش از نرخ برآورد‌شده از سوی اقتصاددانان رشد کرد و نوید پایان یافتن سال‌های سخت اقتصادی را به تمامی ساکنان این کشور و فعالان اقتصادی داد. در این فصل نرخ رشد اقتصادی آمریکا به جای 2 /3 درصد که از سوی اقتصاددانان برآورد شده بود به 5 /3 درصد افزایش یافت و رکورد رشد فصلی آمریکا طی دو سال اخیر را شکست.

در مورد دلیل رکوردشکنی رشد اقتصادی آمریکا در این فصل و احتمال تداوم این رشد مثبت در فصول آتی مسائل زیادی مطرح می‌شود. برخی دلیل این رشد را افزایش هزینه‌های مصرفی خانوارهای آمریکایی و افزایش هزینه‌های مصرفی دولتی در فصل سوم سال عنوان کردند و برخی امیدواری نسبت به تغییر در سیاست‌های اقتصادی و روی کار آمدن دولتی که حمایت از اقتصاد داخلی در مقابل تجارت را در دستور کار خود قرار داده است اصلی‌ترین عامل رشد می‌دانند. آمارها نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری در بخش‌های صنعتی و اقتصادی و سرمایه‌گذاری مشاغل و کسب‌وکارها هم در فصل سوم سال ۲۰۱۶ میلادی افزایش داشته است و این رشد باعث شد تا فرصت بیشتری برای توسعه اقتصادی در اختیار آمریکا قرار بگیرد.

سایت مارکت واچ در گزارش خود در مورد تاثیر افزایش سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارها و افزایش مصرف نوشت: مصرف‌کنندگان آمریکایی زمانی اقدام به افزایش مصرف می‌کنند که نسبت به آینده اقتصاد امیدوار باشند و انتظار افزایش درآمد و افزایش نرخ رشد اقتصادی را داشته باشند. بنابراین رشد مصرف در آمریکا خود تاییدکننده این مساله است که اقتصاد در حال بازسازی است و زیرساخت‌های مالی اقتصاد هم اصلاح شده است.

البته پیش از اعلام رسمی گزارش نرخ رشد اقتصادی در آمریکا هم کارشناسان اقتصادی در مورد عملکرد مثبت اقتصاد صحبت کرده بودند و رشد تورم و افزایش فرصت‌های شغلی را نشانه بهبود شرایط اقتصادی در این کشور ذکر کردند. در نتیجه همین برآوردهای مثبت بود که فدرال‌رزرو آمریکا بعد از یک سال و در آخرین ماه سال ۲۰۱۶ اقدام به افزایش نرخ بهره بانکی کرد و خبر از تداوم اجرای این سیاست در سال بعد داد.

عوامل اثرگذار روی رشد

مهم‌ترین عامل افزایش‌دهنده رشد اقتصادی در این فصل افزایش هزینه‌های مصرفی خصوصی عنوان شده است که این افزایش به دلیل بازسازی اعتماد مردم به اوضاع اقتصادی است. هزینه‌های مصرفی در فصل سوم سال ۲۰۱۶ میلادی با نرخ سه درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد کرد ولی نرخ رشد فصلی آن بالغ بر 7 /1 درصد بود. پیش‌تر انتظار می‌رفت نرخ رشد هزینه‌های مصرفی در آمریکا در فصل سوم سال ۲۰۱۶ میلادی برابر با 8 /2 درصد باشد. در گزارش وزارت اقتصاد و دارایی آمریکا آمده است: هزینه‌های مصرفی سازنده دو درصد از رشد تولید ناخالص داخلی آمریکا در فصل سوم سال ۲۰۱۶ میلادی بود و به همین دلیل افزایش هزینه‌های مصرفی تاثیری مثبت و سازنده روی اقتصاد داشت. در این فصل سرمایه‌گذاری در مشاغل و کسب‌وکارها با نرخ 4 /1 درصد نسبت به سال قبل از آن افزایش یافت ولی قبلاً تصور می‌شد نرخ رشد سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارها در این کشور برابر با 1 /0 درصد باشد. نرخی که در صورت تحقق نمی‌توانست زمینه تغییرات اساسی در اقتصاد آمریکا را فراهم کند ولی به دلیل افزایش امید به آینده اقتصاد آمریکا در این سال، 4 /1 برابر افزایش یافت.

تحلیلگران بر این باور هستند که بخش تجارت در آمریکا یکی از بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین محرک‌های رشد اقتصادی در فصل سوم سال بوده است. افزایش صادرات دانه‌های سویا و محصولات کشاورزی در این کشور سبب شد تا درآمد صادراتی در این کشور با نرخ ۱۰ درصد رشد کند و به دنبال آن مشاغل مرتبط با صادرات هم توسعه پیدا کند. مایکل گاپن اقتصاددان ارشد در بانک بارکلیز در این زمینه می‌گوید: تجارت کلید رشد اقتصاد است و در آمریکا هم اهمیت تجارت برای اقتصاد غیرقابل اغماض است. البته دولت جدید آمریکا سیاست‌های ضد تجاری مختلفی بیان کرده است که با توجه به تاثیر منفی آنها روی اقتصاد نمی‌توان انتظار اجرایی شدن آنها در سال جاری را داشت ولی اگر این سیاست‌ها از سوی ترامپ اجرا شود می‌تواند عامل تجارت روی رشد اقتصادی را از بین ببرد.

هم‌اکنون یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های ما افزایش ارزش دلار در بازار جهانی است که می‌تواند روی صادرات تاثیر منفی داشته باشد. در صورت کاهش درآمد صادراتی، این عامل افزایش‌دهنده رشد اقتصادی در آمریکا از بین می‌رود. به همین دلیل است که وزارت اقتصاد و دارایی نظارت دقیقی روی عملکرد این سیستم دارد و آن را به بهترین شکل مدیریت می‌کند تا ما شاهد بحرانی به این بزرگی در اقتصاد نباشیم. آمریکا بعد از سال‌ها مشکل اقتصادی در حال رونق است ولی در برابر شوک‌های خارجی بسیار آسیب‌پذیر است. به همین دلیل ما باید توجه داشته باشیم تا از ایجاد هر شوک دیگری که رشد را مختل می‌کند جلوگیری کنیم.

وی می‌افزاید: در فصل سوم سال ۲۰۱۶ میلادی بخش تولید، تجارت و بخش انرژی در آمریکا به ثبات رسید درحالی‌که در دو سال گذشته این بخش‌های اقتصادی در آمریکا با انقباض روبه‌رو بود. این انقباض سبب شده بود تا آمریکا توان رشد را از دست بدهد و بحران‌های زیرساختی مانع از اصلاح اقتصادی در این کشور شود. ولی حمایت‌های فدرال‌رزرو و افزایش سطح فعالیت‌های اقتصادی در این کشور زمینه‌ساز بازسازی اقتصادی در این کشور شد.

آیا این رشد ادامه می‌یابد؟

تحلیلگران اقتصادی انتظار دارند در فصل آخر سال ۲۰۱۶ میلادی نرخ رشد اقتصادی آمریکا به 4 /2 درصد برسد که بالاترین نرخ رشد فصل آخر سال از سال ۲۰۱۴ میلادی تاکنون خواهد بود. اما در سال ۲۰۱۷ میلادی شرایط کاملاً متفاوت خواهد بود. در این سال دولت دونالد ترامپ در آمریکا روی کار می‌آید که سیاست‌های اقتصادی کاملاً متفاوتی نسبت به دولت کنونی آمریکا دارد و این تفاوت چشمگیر می‌تواند زمینه را برای صعود ناگهانی اقتصاد فراهم کند. مایکل گاپن در این زمینه می‌گوید: ترامپ در نظر دارد مقررات سخت و دست‌وپاگیر را از بخش زیادی از صنایع به خصوص صنعت نفت حذف کند. مقررات‌زدایی ترامپ در کنار برنامه کاهش نرخ مالیاتی که وی در کشور اجرا خواهد کرد می‌تواند زمینه را برای افزایش فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی در کشور فراهم کند و صعود اقتصادی را به همراه بیاورد.

اسکات اندرسون تحلیلگر اقتصادی و اقتصاددان بانک وست در این زمینه می‌گوید: اینکه روی کار آمدن ترامپ باعث صعود اقتصاد آمریکا می‌شود به دلیل یک خوش‌بینی کورکورانه ایجاد شده است. مطالعات تاریخی نشان می‌دهد بارها امیدواری و خوش‌بینی مردم به تغییری در اقتصاد زمینه‌ساز توسعه موقتی اقتصاد شده است ولی این تحول برای مدت طولانی در اقتصاد دوام نداشته است. معمولاً تاثیر عوامل روانی روی بازار و اقتصاد موقتی است و نمی‌توان به دوام آن برای دوره طولانی دل بست.

وی ادامه داد: اقتصاد آمریکا مشکلات زیادی دارد که از جمله آنها می‌توان به کاهش نرخ رشد بهره‌وری نیروی کار، افزایش سن مردم و کاهش نیروی کار جوان و تحصیل‌کرده، فرسودگی زیرساخت‌های صنعتی و افزایش بدهی دولتی اشاره کرد و تمامی این مشکلات در زمان ریاست جمهوری ترامپ هم در اقتصاد آمریکا وجود خواهد داشت. این مشکلات اقتصادی آمریکا مشکلاتی زیر‌بنایی هستند و اینکه کنگره جمهوریخواه باشد یا دموکرات یا چه کسی به عنوان رئیس‌جمهور در کاخ سفید حضور داشته باشد، تاثیری روی برطرف شدن یا باقی ماندن این سیاست‌ها ندارد. مشکلات اقتصادی آمریکا زیر‌بنایی است و سالیان سال است که در این کشور رخنه کرده است. آمریکا نمی‌تواند یک‌شبه مشکل سن بالای جمعیت را حل کند یا یک‌شبه سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های صنعتی و اقتصادی را به گونه‌ای افزایش دهد که راندمان مصرف انرژی و کارایی آنها رشد کند. اینها راه‌هایی است که باید طی شود و طی شدن آنها نیاز به صرف زمان دارد.

از نظر این اقتصاددان ما شاهد افزایش ناگهانی رشد اقتصادی آمریکا بعد از روی کار آمدن ترامپ نخواهیم بود بلکه اقتصاد روند مثبتی را که در ماه‌های اخیر در پیش گرفته است ادامه می‌دهد. البته در صورتی که ترامپ سیاست‌های ضد اقتصادی و ضد تجاری وضع و اجرا نکند.