تاریخ انتشار:
امیر‌علی و فاطمه همچنان فراوانی اول نامگذاری دختران و پسران ایرانی را حفظ کرده‌اند
نقش پررنگ دولت در مهندسی نامگذاری
نامگذاری کودک توسط والدین، گاهی وقت‌ها دشوار می‌شود. این روزها، زوج‌های جوان معمولاً در انتخاب اسم سختگیرند و سعی می‌کنند اسمی مناسب برای فرزندشان انتخاب کنند که تا حدودی نیز خاص باشد و آوای دلنشینی داشته باشد و حتی از معنی و مفهوم آن نیز غافل نمی‌شوند. به همین دلیل، در این مورد زیاد فکر می‌کنند و گزینه‌های زیادی را در سر می‌پرورانند. البته انتخاب نام برای کودک هم بسیار اهمیت دارد و هویت آینده او را تشکیل می‌دهد.
نامگذاری کودک توسط والدین، گاهی وقت‌ها دشوار می‌شود. این روزها، زوج‌های جوان معمولاً در انتخاب اسم سختگیرند و سعی می‌کنند اسمی مناسب برای فرزندشان انتخاب کنند که تا حدودی نیز خاص باشد و آوای دلنشینی داشته باشد و حتی از معنی و مفهوم آن نیز غافل نمی‌شوند. به همین دلیل، در این مورد زیاد فکر می‌کنند و گزینه‌های زیادی را در سر می‌پرورانند. البته انتخاب نام برای کودک هم بسیار اهمیت دارد و هویت آینده او را تشکیل می‌دهد. به همین جهت است که در فرهنگ ایرانی و اسلامی ما تاکید شده است که انتخاب نام یکی از حقوق فرزندان است که بر عهده پدر و مادر است. در حالی که در سال‌های اخیر شاهدیم دیگر کمتر نام‌های ناموزون و بی‌مفهوم برای کودکان امروزی انتخاب می‌شود اما همچنان نظارت‌ها در زمینه نامگذاری توسط دولت وجود دارد. بنابراین نامگذاری کودک تنها منوط به انتخاب پدر و مادر نیست بلکه قوانین و ملاحظاتی وجود دارد که محدودیت‌هایی برای انتخاب نام کودک ایجاد می‌کنند. این مساله به وضوح پس از تولد کودک وقتی به یکی از ادارات ثبت احوال مراجعه می‌شود اگر نام پیشنهادی برای فرزند غیرمتعارف باشد و جزو لیست نام‌های مجاز سازمان ثبت احوال نباشد،
به چشم می‌خورد. البته روند نامگذاری کودک در همه جای دنیا به راحتی امکان‌پذیر نیست. در برخی از کشورها همانند کشور ما قوانین و ضوابط خاصی در این باره تعیین شده است. در این راستا مروری داریم بر قوانین و مقررات نامگذاری فرزند توسط والدین در ثبت احوال؛ در این نهاد که قدمت95ساله دارد و امروز نامگذاری با توجه به رشد تکنولوژی با چه تغییراتی مواجه شده است.
پنج هزار نام مجاز ثبت شده
بر اساس گفته مسوولان سازمان ثبت احوال کشور در سال‌های اخیر برای حفظ کرامت افراد و دسترسی آسان به نام‌های رایج، کتابی تهیه شده است که در آن پنج هزار نام مجاز وجود دارد ضمن اینکه این نام‌ها در سایت این سازمان نیز قابل دسترسی است. با این حال گفته می‌شود اسامی مجاز تنها به عنوان پیشنهاد مناسب برای انتخاب نام نوزاد توسط پدر و مادر است. والدین مجاز هستند از نام‌هایی که در این لیست وجود ندارد به شرط آنکه معنا و مفهوم داشته باشد و با فرهنگ ملی و مذهبی کشور مطابقت داشته باشد، نام فرزندشان را پیشنهاد دهند. در مقابل شاهدیم در برخی موارد والدین به علت غیرمجاز بودن نام پیشنهادی نمی‌توانند آن نام را انتخاب کنند و به ناچار باید نام دیگری برای کودک خود انتخاب کنند. صرف‌نظر از اینکه دخالت دولت در انتخاب نام فرزند توسط والدین با حقوق شهروندی مغایرت دارد یا خیر، مسوولان دولتی در نظارت بر نامگذاری فرزندان دلایل متعددی را عنوان می‌کنند. جلوگیری از خجالت‌زده شدن کودکان در آینده، احتمال گمراه‌کننده و مستهجن بودن نام کودک، عدم انطباق نام کودک با قواعد جنسیتی و دستور زبان موجود، ممنوعیت انتخاب اعداد و علائم اختصاری به عنوان نام،
نامناسب بودن نام کودک به لحاظ ملی، مذهبی، فرهنگی و سنتی از جمله این دلایل است.
قوانین نامگذاری و اسامی ممنوع
در ماده 12 قانون ثبت احوال کشور در خصوص ثبت ولادت در بخش نامگذاری آمده است که برای نامگذاری یک نام ساده یا مرکب که عرفاً یک نام محسوب می‌شود، قابل انتخاب است. انتخاب نام‌هایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌شود و همچنین انتخاب عناوین و القاب و نام‌های زننده مستهجن یا نامتناسب با جنس ممنوع است. انتخاب نام در مورد اقلیت‌های دینی شناخته‌شده در قانون اساسی تابع زبان و فرهنگ دینی آنان است. بر اساس قانون ثبت احوال کشور انتخاب اسامی خارجی برای فرزندان ممنوع است اما برخی از نام‌ها که از مشابهت در زبان فارسی برخوردارند مستثنی هستند، همـانند رز و سوزان برای دختران و نیک برای پسران. همچنین ثبت لقب به عنوان اسـم ممنوع اسـت ماننـد خـاتون که معمولاً لقـب مادربزرگ‌ها بوده است. در مورد نام‌های ترکیبی، چنانچه بین دو نام تناسب نباشد، با گذاشـتن آن مخالفت می‌شود مانند رحیم‌کرار که رحیم به معنی بسیار مهربان و کرار به معنی حمله‌کننده است. لیست نام‌های غیرمجاز که از آنها خانواده‌ها نمی‌توانند برای نامگذاری فرزندشان استفاده کنند به شکل رسمی اعلام نشده است. در سامانه سازمان ثبت احوال کشور اگر برای نامگذاری مراجعه کنیم لیست
نام‌های مجاز با معنا و آواشناسی آنها قابل دسترسی است اما امکان دسترسی به لیست غیرمجاز وجود ندارد. اما اگر به هر یک از ادارات ثبت احوال کشور سر بزنید و اگر از متصدی مربوطه تقاضا کنید لیست اسامی غیرمجاز را که عمدتاً نیز نام‌های خارجی و ناموزون را در‌بر می‌گیرند در اختیارتان می‌گذارد. جدیدترین لیست نام‌های غیرمجاز که در حال حاضر در ادارات ثبت احوال موجود است 92 اسم را در برگرفته است. اغلب این اسامی طی سال‌های 88 تا 90 از سوی ثبت احوال غیرمجاز اعلام شده‌اند.
غیرمجازها کدامند؟
وجود برخی از اسم‌ها که متداول و عرف در جامعه است و حتی وجود چند نام مذهبی نیز در این لیست جالب به نظر می‌رسد. به هر شکل نام‌هایی چون مریلا، محمد‌سپنتا، ماهایا، رضیه زهرا، طه‌علی، یوحنا، آرامیس، لیزا، مبین مهدی، هیرساد، محمدآوید، سپیدمینو، کرشمه، مونیا، کریستینا، گرشین، آتروسا، آرمیشا، آرمیتیس، الوین، کلاریس، روبین، نازلی زهرا و کاترینا جزو لیست اسامی غیرمجاز که اکنون در ادارات ثبت احوال به آن استناد می‌شود، هستند. حتی در سال 1389 نیز نام آیدا جزو لیست غیرمجاز بود اما بعد از پخش سریال پنج کیلومتر تا بهشت که چندی پیش از صدا و سیمای ایران پخش شد به علت اقبال خانواده‌ها به این اسم برای انتخاب نام فرزندان‌شان مجدداً مجاز اعلام شد. هرچند هنوز این اسم در لیست اسامی نامناسب ادارات ثبت احوال وجود دارد و هنوز حذف نشده است. این امر نشان می‌دهد در هر دوره‌ای برخی از نام‌ها ممنوع اعلام می‌شوند که دلیل این کار چندان مشخص نیست. به طور مثال قبل از انقلاب در دوران پهلوی انتخاب نام امیر به تنهایی برای کودکان در برخی از دوره‌ها غیرمجاز بود و در زمان‌هایی منعی نداشت.
رقابت نزدیک نام‌های ایرانی با نام‌های مذهبی
با وجود این در سال‌های اخیر شاهد تغییرات چشمگیر در فراوانی نام‌های ثبت‌شده در ادارات ثبت احوال هستیم. تا حدودی اسامی با تنوع همراه شده است و علاوه بر نام‌های مذهبی نام‌های ایرانی نیز با اقبال بیشتری مواجه شده‌اند. به طوری که در هشت‌ماهه اول امسال در استان تهران در نام‌های دختران نام‌های سارینا، رها، باران، هستی و النا از فراوانی بیشتر برخوردار شده‌اند. اگرچه نام‌های مذهبی چون فاطمه و زهرا همچنان بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده‌اند. از نام‌های پسران نیز نام‌های مرکب ایرانی و اسلامی فراوانی بالایی دارند که در سال‌های متوالی همچنان امیر‌علی در ردیف اول قرار دارد و پس از آن نام‌های امیرحسین، محمدطاها، امیرمحمد و محمد‌مهدی قرار دارند. نام‌های پارسا و ماهان نیز از جمله نام‌های ایرانی است که با گرایش بیشتری مواجه شده‌اند.
در این بین برخی اسامی نیز با اقبال موقتی به علت پخش سریال‌های تلویزیونی مواجه شده‌اند. این امر نشان می‌دهد که رسانه‌های دیداری و شنیداری در نامگذاری‌ها بسیار اثر‌بخش هستند، به طور مثال بعد از پخش سریال میوه ممنوعه، نام هستی جزو 10 نام اول برای دختران شد در صورتی که در گذشته این‌طور نبوده است. نام ستایش نیز پس از پخش سریال ستایش با اقبال بیشتری روبه‌رو شد و یا در سریال پنج کیلومتر تا بهشت نام آیدا بیش از قبل بر سر زبان‌ها آمد. این مساله نشان می‌دهد که صدا و سیما نیز نقشی قابل توجه در مهندسی نامگذاری در جامعه بر عهده دارد.
نقش کمیته چهارنفره
با وجود محدودیت‌ها در نامگذاری در سازمان ثبت احوال از سال 88 کمیته‌ای چهارنفره متشکل از استادان ادبیات فارسی و عرب و مدیران ثبت احوال تشکیل شده است که بر اساس آن نام‌های غیرمتعارف که از سوی والدین برای انتخاب نام فرزندان پیشنهاد می‌شود و مجاز نیستند در این کمیته بررسی می‌شود و پس از آنکه به اثبات رسید دارای معنا و مفهوم در فرهنگ ملی و مذهبی کشور است به ثبت خواهد رسید. به گفته مسوولان ثبت احوال تهران ماهانه در حدود 15 هزار شناسنامه برای نوزادان صادر می‌شود که از این تعداد حدود یک درصد آن شامل اسم‌های غیرمتعارف و خارجی غیرمجاز است که حدود30 تا40 نام را تشکیل می‌دهند و اغلب نیز که مشخص می‌شود دارای معنی و مفهوم در فرهنگ‌مان هستند مجاز شناخته می‌شوند.
دیدگاه تان را بنویسید