چرا هنوز حملونقل ترکیبی و کریدورهای ریلی عملیاتی نشده است؟
از مومبای به بندرعباس و مسکو
معاون راه‌آهن جمهوری اسلامی از راه‌اندازی کریدور بین‌المللی شمال به جنوب با استفاده از حملونقل ترکیبی در یک ماه آینده خبر داد. ۱۲ سال پیش بود که کشورهای روسیه، ایران و هند توافق کردند که کریدور شمال به جنوب را به عنوان یک کریدور بین‌المللی راه‌اندازی کنند و بر این اساس قطارها از مومبای(بمبئی) حرکت کرده و با عبور از بندرعباس به مسکو و در ادامه هلسینکی فنلاند بروند.
معاون راه‌آهن جمهوری اسلامی از راه‌اندازی کریدور بین‌المللی شمال به جنوب با استفاده از حملونقل ترکیبی در یک ماه آینده خبر داد. 12 سال پیش بود که کشورهای روسیه، ایران و هند توافق کردند که کریدور شمال به جنوب را به عنوان یک کریدور بین‌المللی راه‌اندازی کنند و بر این اساس قطارها از مومبای (بمبئی) حرکت کرده و با عبور از بندرعباس به مسکو و در ادامه هلسینکی فنلاند بروند. طی 12 سال گذشته کشورهای مختلفی عضو این کریدور شدند، از آذربایجان گرفته تا گرجستان و اکثر کشورهای آسیای میانه به طوری که این کریدور اکنون 14 عضو از کشورهای مختلف دارد. اما به دلیل ساخته نشدن مسیر ریلی قزوین -رشت - آستارای ایران تا آستارای آذربایجان این کریدور هنوز عملیاتی نشده است و راه‌آهن‌های سه کشور ایران، روسیه و ترکمنستان تصمیم گرفتند با استفاده از حملونقل ترکیبی جاده، ریل و دریا ترانزیت کالا از این مسیرها را محقق کنند. بر این اساس کریدور شمال به جنوب در حال حاضر فعال شده است و زمان حمل بار از مومبای تا سن‌پترزبورگ که 35 روز از طریق دریا به طول می‌انجامید امروز 13روزه انجام می‌شود. در ادامه با حسین عاشوری، معاون راه‌آهن
جمهوری اسلامی در رابطه با کریدور شمال به جنوب و وضعیت صنعت ریلی ایران در جهان به گفت‌وگو نشستیم.
راه‌آهن در حال حاضر در چه وضعیتی است و ایران کجای این صنعت در دنیا قرار دارد؟
این موضوع باید بر اساس شاخص‌ها و ملاک‌های بین‌المللی بررسی شود. اما سازمان بین‌المللی راه‌آهن‌های دنیا (UIC) که از قدمت زیادی برخوردار است و بیش از 120 عضو دارد، استانداردها و شاخص‌های متعددی را تعریف کرده که در آن ایران از وضعیت مناسبی در برخی از شاخص‌ها برخوردار است به علاوه ایران بیش از 50 سال است که عضو این سازمان است. از آنجا که ایران موقعیت جغرافیایی بسیار خوبی در منطقه دارد و با کشورهای اروپای غربی، آسیای میانه و بلوک شرق در ارتباط است عضو سازمان‌های بین‌المللی اروپای شرقی و آسیای میانه نیز هست. بر این اساس سالانه گزارش‌هایی از راه‌آهن‌های کشورهای عضو این سازمان‌های بین‌المللی منتشر می‌شود که شاخص‌هایی همچون نسبت طول خطوط راه‌آهن به جمعیت، نسبت طول خطوط راه‌آهن به وسعت کشور، میزان جابه‌جایی بار و مسافر سنجیده می‌شود که در برخی از این شاخص‌ها ما رتبه خوبی را در اختیار داریم. به عنوان مثال ایران در شاخص مسافتی که هر مسافر یا بار طی می‌کند رتبه اول را به خود اختصاص داده است. اما در شاخص‌هایی همچون طول
خطوط به جمعیت یا مساحت کشور در رتبه 17 تا 20 قرار داریم. متاسفانه در توسعه خطوط در راه‌آهن ایران در سال‌های گذشته موفق نبوده‌ایم و خطوط زیادی نیاز است تا مراکز استان‌های کل کشور به یکدیگر وصل شود و در این زمینه جای کار زیادی باقی مانده است.
چه برنامه‌هایی برای رفع این ضعف‌ها و کمبودهای صنعت ریلی در کشور داریم؟
راه‌آهن ایران در تمام برنامه‌های چهارم و پنجم و حتی پیش‌نویس برنامه ششم مورد توجه قرار گرفته است. خوشبختانه در قالب برنامه‌های پنج‌ساله تاکید بر توسعه و گسترش حملونقل ریلی وجود داشته است اما مشکل اساسی در تامین منابع مالی است که همیشه دولت به دلیل این چالش پروژه‌های نیمه‌تمام و با تاخیر زیادی داشته است. کمبود منابع مالی موجب می‌شود پروژه‌ای که می‌تواند ظرف چهار یا پنج سال تمام شود 15 تا 16 سال به طول بینجامد. در برنامه‌های بلندمدتی که برای راه‌آهن در نظر گرفته شده است در کنار توسعه خطوط ریلی در مناطق مختلف به توسعه کریدورهای ترانزیتی که یکی از مهم‌ترین بخش‌هاست، نیز پرداخته شده است. در این زمینه پس از اتصال کریدور ریلی ایران به ترکمنستان که 20 سال پیش انجام شد توسعه کریدورهای بین‌المللی در سایر نقاط کشور نیز در دستور کار قرار گرفت که از جمله آن می‌توان به اتصال مسیر راه‌آهن ایران به پاکستان از طریق زاهدان، اتصال ایران به افغانستان و عراق، راه‌اندازی کریدور شمال-جنوب و اتصال ایران به آذربایجان اشاره کرد که این
مسیرها کریدورهایی است که در دو دهه گذشته در دستور کار قرار داشته است. همچنین اتصال نقطه مرزی دوم به کشور ترکمنستان در نقطه اینچه‌برون در دو سال گذشته انجام شده است که با این مسیر ایران به قزاقستان و روسیه نزدیک‌تر شده است. از سوی دیگر زمینه ارتباط ریلی با چین نیز از طریق قزاقستان کوتاه‌تر خواهد شد. اتصال ایران به افغانستان که پیش‌بینی می‌شود ظرف چند ماه آینده نهایی شود و تا پایان سال زمینه جابه‌جایی کالا در این مسیر فراهم شود مسیر خوبی است که کشورهایی همچون هند و چین مشتریان آن هستند لذا امیدواریم این اتصال زمینه صادرات مواد معدنی افغانستان به بنادر جنوبی را فراهم کند.
وضعیت کریدور شمال به جنوب و اتصالات این مسیر چگونه است؟
اتصال راه‌آهن قزوین-رشت-آستارا که تکمیل‌کننده کریدور شمال به جنوب است نیز یکی از مهم‌ترین پروژه‌هایی است که به ویژه طی یک دهه گذشته مورد توجه بوده است و در این راستا جلسات متعددی میان راه‌آهن‌های روسیه-آذربایجان-ایران و هند برگزار شده است و بر اساس این توافقات امیدواریم تا پایان این دولت مسیر قزوین-رشت که در حال ساخت است به بهره‌برداری برسد. در مسیر هشت کیلومتری آستارای آذربایجان به آستارای ایران نیز پیش‌بینی می‌کنیم همزمان با مسیر قزوین-رشت به بهره‌برداری برسد که در نهایت برای تکمیل این حلقه مسیر رشت تا آستارای آذربایجان باید راه‌اندازی شود که فعلاً به دلیل راه‌اندازی نشدن آن در جلسه میان راه‌آهن‌های روسیه- ایران و آذربایجان قرار شد حملونقل در مسیر کریدور شمال به جنوب به صورت ترکیبی آغاز شود تا این مسیر ریلی تکمیل شود.
ایران تاکنون حملونقل ترکیبی در این مسیر نداشته است. روش انجام آن چگونه است؟ با توجه به اینکه کریدور شمال به جنوب قرار بود این اتصالات را فراهم کند آیا اکنون اتصال با روسیه نیز ممکن می‌شود؟
تاکنون حملونقل ترکیبی در ایران انجام نشده است، تنها تجربه انتقال شمش‌های فولادی از بندرعباس به قزوین با راه‌آهن و از قزوین به یکی از کارخانجات فولادی گیلان از مسیر جاده بوده است که مقرر شد همین تجربه به صورت بین‌المللی با همکاری راه‌آهن آذربایجان و روسیه انجام شود. بر این اساس مقرر شد از بندرعباس تا مسکو به صورت حملونقل ترکیبی کار شروع شود تا ظرف چند سال آینده مسیر ریلی به صورت کامل ساخته شود. بر این اساس هم‌اکنون ترانزیت کالا از مسیر کریدور شمال به جنوب در حال انجام است و با استقبالی که صورت گرفته هم بر روی نرخ‌ها و هم زمان‌بندی حمل کالا توافقات بین سه کشور انجام شده است. دو هفته پیش نیز جلسه فورواردرهای این مسیر برگزار و توافق شد ظرف یک ماه آینده اولین قطار بندرعباس به مسکو برای حمل بارهای کانتینری هند به مسکو، راه‌اندازی شود. این توافق در نوع خود یک اقدام بسیار نو و جدید است. راه‌آهن ایران
نیز مسوولیت حملونقل ترکیبی از بندرعباس تا آذربایجان را پذیرفته است و امیدواریم ظرف یک ماه آینده اولین قطار به صورت آزمایشی راه‌اندازی و پس از آن به صورت رسمی افتتاح شود.
وضعیت کریدور ایران-عراق و مرز خسروی به کجا انجامیده است؟
ما در انتظار طرف عراقی برای برقراری این اتصال هستیم اما در مرز خسروی خط در حال ساخت است که تا دو سه سال آینده به طول خواهد انجامید. مجموع خطوطی که با تکمیل این سه کریدور بین‌المللی اضافه می‌شود 900 کیلومتر است.
چه میزان خطوط ریلی جدید قرار است ایجاد شود؟
در حال حاضر 9 هزار کیلومتر خطوط مختلف در شبکه ریلی ایران به صورت پروژه تعریف شده است که بخش زیادی از آن مصوبات مجلس را نیز گرفته است و ضمیمه لایحه بودجه است و بخشی از ساخت آن نیز شروع شده و بین پنج تا 50 درصد پیشرفت داشته است. طبق برنامه‌ریزی چشم‌انداز 1400 ما باید به 25 هزار کیلومتر خطوط ریلی برسیم اما با توجه به کمبود منابع مالی حتماً با مشکلاتی مواجه خواهیم بود.
به عنوان آخرین سوال در زمینه توسعه صادرات چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
برنامه‌هایی با همکاری اتاق بازرگانی طراحی شده است که بر اساس آن صادرکنندگان می‌توانند با نرخ ارزان و زمان کوتاه در بازارهای رقابتی حضور پیدا کنند و صادرکنندگان داخلی از منافع آن منتفع شوند.
دیدگاه تان را بنویسید