تاریخ انتشار:
اسدالله عسگراولادی از موانع تجاری ایران و روسیه می‌گوید
روس‌ها دیگر مثل گذشته نیستند
به گفته اسدالله عسگراولادی، یک تاجر باید روادید یک‌ساله داشته باشد، تا بتواند به راحتی با کشور مقصدش ارتباط تجاری داشته باشد. این فعال اقتصادی دومین مانع را «مشکلات سیستم بانکی» می‌داند و می‌گوید: نقل‌و‌انتقال پول در سیستم بانکی باید به صورت شفاف عملیاتی شود. سومین مانع که از دیدگاه وی، همواره در تجارت ایران و روسیه نقش‌آفرینی کرده، مساله حمل‌ونقل هوایی است.
طرف‌های تجاری ایران در فضای پسابرجام در حال تغییر هستند، به‌طوری که بررسی‌ها نشان می‌دهد روند مبادلات تجاری کشورمان با برخی از کشورها، صعودی و رو به افزایش است. اما از سوی دیگر، ایران با وجود بحران در روابط روسیه و غرب، نتوانست بازار بزرگ روسیه را به‌رغم تعاملات مثبت سیاسی فیمابین دو کشور، در اختیار بگیرد. این در حالی است که شواهد نشان می‌دهد، روسیه سهم قابل توجهی از بازار ایران را از آن خود کرده است. به‌طوری که به گفته رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه، میزان کنونی تجارت میان ایران و روسیه رضایت‌بخش نیست. به منظور واکاوی روابط تجاری ایران و روسیه به سراغ یکی از فعالان اقتصادی کهنه‌کار در بازار روسیه رفتیم. اسدالله عسگراولادی که ریاست اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه را نیز بر عهده دارد، علل ناکامی تجار ایرانی در بازار روسیه را وجود سه مانع عنوان می‌کند. نخستین مانع از نگاه وی، «محدودیت روادید برای تجار» است. به گفته وی، یک تاجر باید روادید یک‌ساله داشته باشد، تا بتواند به راحتی با کشور مقصدش ارتباط تجاری داشته باشد. این فعال اقتصادی دومین مانع را «مشکلات سیستم بانکی» می‌داند و می‌گوید: نقل‌و‌انتقال
پول در سیستم بانکی باید به صورت شفاف عملیاتی شود. البته عسگراولادی پیشنهاد می‌دهد به دلیل تمایل روس‌ها، روبل و ریال به جای دلار در مناسبات تجاری بین دو کشور جایگزین شود. سومین مانع که از دیدگاه وی، همواره در تجارت ایران و روسیه نقش‌آفرینی کرده، مساله حمل‌ونقل هوایی است. در عین حال این فعال اقتصادی، پیشنهاد می‌دهد برای توسعه تجارت هر چندماه یک‌بار هیات‌های تجاری از روسیه به ایران و از ایران به روسیه رفت‌و‌آمد کنند تا به شناخت بهتری از کالاهای یکدیگر برسند.
بحران در روابط روسیه و غرب که به دامنه وسیعی از تحریم‌ها بر ضداقتصاد این کشور منجر شد، فرصت بازار بزرگی را در اختیار بسیاری از کشورهای جهان قرار داد. ایران یکی از کشورهایی بود که روسیه برای واردات بخشی از مواد غذایی از آن اظهار تمایل کرد. این در شرایطی است که ایران با وجود تمایل روسیه، نتوانست از وضعیت موجود استفاده قابل قبولی کند و سهم خود را در بازار این کشور افزایش دهد، چرا ایران نتوانست از این فرصت به وجود‌آمده به درستی بهره ببرد و دلیل این امر را در چه می‌بینید؟
اینکه چرا ایران با وجود تعاملات مثبت و روابط سیاسی مستحکم با کشور دوست و همسایه خود روسیه، نتوانست بازار این کشور را در چنین شرایطی تصاحب و سهم صادراتی خود را از بازار این کشور افزایش دهد، به چند مشکل ساختاری برمیگردد. نخستین مانعی که بر سر راه تجارت بین ایران و روسیه وجود دارد، «محدودیت روادید» است؛ چرا که یک تاجر باید روادید یک‌ساله داشته باشد، تا بتواند به راحتی با کشور مقصدش ارتباط تجاری داشته باشد. این در حالی است که ما از روس‌ها درخواست کردیم تجار ایرانی روادید یک‌ساله دریافت کنند که برای ورود و خروج به این کشور مشکل نداشته باشند، اما متاسفانه روادید یک‌ساله برای تجار ایرانی فراهم نشد. متاسفانه سازوکار مناسبی برای اخذ روادید تجاری بلندمدت و چندبار ورود برای تجار دو طرف وجود ندارد. بارها در دیدار با مقامات ایران و روسیه این موضوع را مطرح کرده‌ام و این نوع همکاری برای دریافت روادید، با اهداف توسعه مناسبات اقتصادی در تناقض است.
دومین مانع به مشکلات بانکی مربوط می‌شود، زیرا نقل‌و‌انتقال پول باید به صورت شفاف در آن عملیاتی شود. این در شرایطی است که ما نتوانستیم مشکل بانکی خود را با روسیه حل کنیم. از آنجا که واحد پول ایران «ریال» و واحد پول روسیه «روبل» است، ایران تمایل دارد با دلار معامله کند، اما روس‌ها تمایلی به انجام مبادلات با دلار ندارند. از این رو، باید مذاکراتی بین بانک مرکزی ایران و روسیه انجام شود تا «روبل و ریال» به جای دلار در مناسبات تجاری بین ایران و روسیه جایگزین شود. در نهایت سومین مانعی که همواره در تجارت ایران و روسیه نقش‌آفرینی کرده، «مساله حمل‌ونقل هوایی» است. گلایه خیلی از تجار هم این است که حمل‌ونقل در خدمت تجارت قرار ندارد. به گفته آنها، اگرچه تعداد پروازها بین ایران و روسیه افزایش یافته، اما به دلیل مشکل در صدور روادید، ایرلاین‌ها با کمبود مسافر مواجه‌اند و برخی از آنها می‌خواهند پروازهای خود را جمع کنند. به‌طور مثال، صادر کردن محصولاتی مثل خیار، شاتوت و توت‌فرنگی و مواد غذایی که فاسد‌شدنی است، نیاز به حمل‌ونقل هوایی دارد و ما در این زمینه با مشکلات ساختاری و پروازی روبه‌رو هستیم. این در حالی است که کشور
ترکیه روزانه شش پرواز به روسیه دارد. این نقطه ضعف به ما برمیگردد که باید فکری به حال آن کرد. در مجموع اگر به دنبال توسعه صادرات به کشور روسیه هستیم، باید بسترهای لازم را برای صادرکنندگان فراهم کنیم تا بتوانند کارشان را توسعه بدهند و به راحتی سهم خود را از بازارهای صادراتی به دست بیاورند.
علاوه بر مشکلاتی که مطرح کردید، ظاهراً ما با دیپورت محصولاتمان از سوی روسیه نیز روبه‌رو بودیم، چرا شاهد چنین اتفاقاتی در روند مبادلات با شرکای تجاری خود هستیم، نظرتان در این مورد چیست؟
این‌طور نیست که ما دیپورت محصولاتمان را در سطح وسیع، از سوی روسیه شاهد باشیم. فقط یک قلم از کالاهای ایرانی از این کشور دیپورت شده بود، آن هم به جواز بهداشت مربوط می‌شد. ما در صادرات محصولات خود به روسیه باید مثل بقیه بازارها، جواز بهداشت بگیریم، اما از آنجا که یک قلم از داروهای صادراتی ما به این کشور، جواز بهداشت را نداشت، ایراد گرفته شد. در نهایت هم به محض گرفتن جواز بهداشت، این مشکل برطرف شد و به‌راحتی این محصول صادر شد.
توصیه من همواره به صادرکنندگان این بوده که به کیفیت بیندیشید. روس‌ها دیگر آن روس‌های قدیم نیستند که کالاهای کم‌کیفیت بخرند. از این‌رو، ما باید کالاهای درجه یک به آنها بدهیم.
البته این تجربه مشابه دیپورت محصولات را در مورد عراق نیز شاهد بودیم، این اتفاقات چه تاثیری می‌تواند بر بازارهای صادراتی ما داشته باشد؟
برای حفظ بازارهای صادراتی خود در وهله نخست باید مشکلاتی را که به آنها اشاره شد، برطرف کنیم. به‌طور مثال، تا زمانی که ما بحث کیفیت را در تولیداتمان بالا نبریم، نباید انتظار داشته باشیم که در بازارهای جهانی به راحتی ورود کنیم و ماندگار شویم. صحبت من همواره به صادرکنندگان این بوده که به کیفیت بیندیشید. روس‌ها دیگر آن روس‌های قدیم نیستند که کالاهای کم‌کیفیت بخرند. از این رو، ما باید کالاهای درجه یک به آنها بدهیم. به‌طور مثال، در سال جاری 20 هزارتن کشمش را به روسیه صادر کردیم و خرما و پسته هم همین‌طور. خوشبختانه مشکلی هم در این زمینه نداشتیم. اما مشکلات ما بیشتر در حوزه تره‌بار و لبنیات و امثال این نوع کالاهاست. باید کیفیت این محصولات را برای حفظ بازارهای صادراتی خود در نظر داشته باشیم. البته در مورد اینکه آیا این تجربه‌های مشابه می‌تواند دیگر بازارهای صادراتی ما را تحت تاثیر قرار دهد باید گفت، خیر این‌گونه نیست؛ چراکه هر بازاری حالت خودش را دارد. در مورد روسیه بیشتر موانعی که پیشتر به آنها اشاره شد، روند مبادلات تجاری بین دو کشور را تحت تاثیر قرار داده و موجب شده سطح صادرات ایران در مرز 400 میلیون دلار به‌طور
محسوسی کاهش بیابد. این در حالی است که صادرات روسیه به ایران به یک میلیارد و 300 میلیون دلار می‌رسد.
سیاست‌های تجاری که روسیه در روند مبادلات تجاری خود با دیگر کشورها اتخاذ می‌کند تا چه حد می‌تواند روند صادرات ایران را تحت تاثیر قرار دهد؟
به هر حال اتخاد سیاست‌های تجاری از سوی کشورها در روند تجارت تاثیر‌گذار خواهد بود. به‌طور مثال اگر ما بتوانیم روبل را از سوی بانک مرکزی گارانتی کنیم، در نوسانات بازار دچار مشکل نخواهیم شد. پیشنهاد ما به بانک مرکزی این بوده که برای روبل روسیه بیمه شش‌‌ماهه صادر کند تا صادرکنندگان از نوساناتی که در بازار رخ می‌دهد، دچار زیان نشوند. اما بانک مرکزی تا به حال اقدامی برای بخش خصوصی در این خصوص انجام نداده است. به‌طور مثال، سیاست تبعیض‌آمیز تعرفه‌ای ضدورود برخی کالاهای ایرانی از سوی روسیه وضع شود. براساس اطلاعات نقشه تعرفه‌ای این کشور در سال 2016، برای واردات کالاهایی مانند سیب، زعفران، کشمش و... تعرفه بسیار بالاتری از رقبای تجاری ایران وضع شده است.
البته موضوع دیگری که در اینجا بعضاً از سوی برخی از فعالان اقتصادی مطرح می‌شود، این است که استانداردهای تجاری ما با کشورهای دیگر تطابق ندارد، آیا این صحت دارد؟
در اینجا بد نیست به بازارهای عمده هدف ایران که مبادلات تجاری خوبی هم با آنها داریم، اشاره کنیم. به‌طور مثال صادرات ما به چین در حال حاضر در وضعیت خوبی است و استانداردهای تجاری لازم نیز در صادرات به این کشور رعایت می‌شود. اما در مورد عراق که صادرات ما به این کشور در وضعیت مطلوبی قرار داشت، اکنون کاهش یافته، دلیل این امر هم این است که ما در رقابت با ترکیه نتوانستیم عملکرد خوبی از خود نشان دهیم و بازار عراق را حفظ کنیم و شاید این خیلی به استانداردهای تجاری ما مربوط نشود. از سوی دیگر، صادرات ما به دو کشور افغانستان و ترکیه نیز کاهش یافته است، دلیل این اتفاق می‌تواند این باشد که این کشورها کالاهای مشابه کالاهای ایرانی تولید می‌کنند، از این‌رو نیازی به واردات این نوع محصولات از ایران ندارند. همچنین کاهش محسوس صادرات ایران به کشورهای عربی چون عربستان، کویت و... نیز به دلیل مشکلات سیاسی است که بر روند مبادلات تجاری ما با آنها سایه‌افکنده است. از این‌رو به نظر می‌رسد، رعایت استانداردهای تجاری تنها عامل تاثیر‌گذار در مبادلات تجاری بین کشورها نباشد. به همین منظور ایران باید یک تغییر ساختاری را در سطح کلان در دستور
کار خود قرار دهد و آن اینکه سیاست را از تجارت و اقتصاد جدا کند تا بتواند در منطقه کار خود را پیش ببرد و به اهداف تعیین‌شده دست یابد. البته باید این موضوع را در نظر داشت که ما از پایگاه خوبی در منطقه برخوردار هستیم و همچنان حرف اول را می‌زنیم.
ایران در روند مبادلات تجاری خود با روسیه با سه مانع از جمله «محدودیت روادید برای تجار»، «مشکل نقل‌و‌انتقال بانکی» و مشکلات حمل‌ونقل هوایی و زیرساختی مواجه است که متولیان امر باید در راستای حل این معضلات گام‌های جدی بردارند.
علاوه بر موانعی که به انها اشاره کردید، چه مواردی باید از سوی تجار ایرانی به منظور حضور و تقویت جایگاهشان در بازار بزرگ روسیه، مد نظر قرار گیرد؟
اولاً پیشنهاد من به همه صادرکنندگان این است که کیفیت محصولاتشان را بالا ببرند؛ زیرا روسیه دیگر بازار سنتی، قدیمی و درجه دو یا سه نیست. بلکه تبدیل به بازاری درجه یک شده است. از این‌رو باید کیفیت تولیداتمان را بالا ببریم. از سوی دیگر، باید نحوه بسته‌بندی محصولات خود را مطابق میل و خواسته روس‌ها انجام دهیم. چراکه روس‌ها تمایل دارند بسته‌بندی محصولات صادراتی به کشورشان به زبان روسی باشد. همچنین باید در حمل به‌موقع محصولات نیز تدابیر لازم اندیشیده شود. به‌طور مثال اگر صادرکنندگان ما خیار صادر می‌کنند، چنانچه در حمل‌ونقل بار، فوت وقت داشته باشیم، محصول فاسد می‌شود. البته در اینجا نیز باید یک تقسیم کار بین صادرکنندگان و دولت صورت بگیرد. به عبارتی، دولت باید بسترها را فراهم کند و تجار نیز باید کالای باکیفیت و با قیمت تمام‌شده رقابتی تولید و به بازار عرضه کنند. متاسفانه این ضعف‌ها در سیستم تجاری کشور ما وجود دارد و ما هم مرتب این موارد را گوشزد می‌کنیم، اما دولت ظاهراً به دلیل گرفتاری‌های مختلفی که دارد، به این مسائل کمتر رسیدگی می‌کند.
البته برخی از فعالان اقتصادی بر این باورند تشکیل شرکت‌های تخصصی بزرگ صادراتی، می‌تواند به کمک صادرات کشور بیایید. آیا ایجاد چنین شرکت‌های بزرگ صادراتی می‌تواند راهگشا باشد و اصلاً در شرایط کنونی امکان‌پذیر است؟
تشکیل این شرکت‌های بزرگ صادراتی کار دشورای است. دلیلش این است که شرکت‌ها خیلی تمایلی ندارند باهم جوینت شوند؛ چراکه هر کدام به دنبال منافع خودشان هستند. متاسفانه در ایران «مدیریت منهای سرمایه» جا نیفتاده است. ما باید مدیریت منهای سرمایه را رونق دهیم؛ یعنی سرمایه کار خودش را بکند و مدیریت کار خودش را، اما در ایران هرکسی می‌خواهد خودش مدیریت کند. بر این اساس، شرکت‌های بزرگ وقتی تشکیل می‌شود که مدیریت منهای سرمایه رونق پیدا کند و این کار در ایران شدنی نیست. مگر اینکه دولت بستر فرهنگی ایجاد کند که این اتفاق رخ دهد.
آیا صادرات ایران به روسیه بیشتر حوزه کشاورزی را شامل می‌شود یا اینکه در حوزه صادرات کالاهای صنعتی می‌توانیم ظرفیت‌سازی کنیم؟
بله، ایران پتانسیل صادراتی در حوزه‌هایی چون پتروشیمی، سنگ‌های معدن و... را دارد. البته از آنجا که ایران یک کشور خام‌فروش است، نفت را به عنوان یک مواد خام می‌فروشیم. زیرا وضعیت خودمان اقتضا نمی‌کند که ارزش افزوده‌مان را بالا ببریم. البته خام‌فروشی را عیب نمی‌دانم، به شرط اینکه بتوانیم بازارهای هدف خود را حفظ و جایگاه خود را در این بازارها تثبیت کنیم. از این‌رو نیازمند برنامه‌ریزی و یک نگاه بلندمدت صادراتی هستیم.
روسیه سالانه چیزی حدود ۴۰ میلیارد دلار واردات محصولات کشاورزی و غذایی دارد. این در حالی است که سهم ما از این واردات ناچیز است. از طرفی حجم صادرات ما به روسیه اکنون تنها، ۴۰۰ میلیون دلار است.
با توجه به اینکه اخیراً شاهد ورود هیاتی تجاری از روسیه به ایران بودیم، رفت‌و‌آمد این نوع هیات‌ها چقدر می‌تواند حجم مبادلات تجاری فیمابین دو کشور را افزایش داده و به توسعه صادرات ایران به روسیه نیز تاثیر‌گذار باشد؟
قطعاً در روند مبادلات تجاری تاثیر‌گذار خواهد بود. اما هدف از ورود این هیات‌ها بیشتر برای فروش و در دست گرفتن بازار ایران بود و برای خرید به ایران نیامده بودند. به هرحال طرف ایرانی هم باید در این دیدارها به رایزنی تجاری برای فروش محصولاتش بپردازد.
روس‌ها می‌گویند شما هم باید به روسیه هیات تجاری بفرستید. بنابراین ما هم باید به دنبال اعزام هیات تجاری به این کشور باشیم. آنها می‌گویند ما آمده‌ایم بفروشیم، شما هم بیایید بفروشید. از این رو، سازمان توسعه تجارت باید بستر این کار را فراهم کند، یعنی تسهیلات لازم در اختیار تجار قرار بگیرد و از سوی دیگر، مساله ویزا نیز حل شود.
به هر حال ما در سال‌های گذشته شاهد اعزام هیات تجاری از کشورمان به روسیه بودیم، اما با توجه به روابط سیاسی مستحکم بین دو کشور ایران و روسیه، همچنان حجم صادراتی ما به این کشور در‌خور توجه نیست، این در شرایطی است که آمارها نشان می‌دهد وزنه واردات ایران در مقایسه با صادرات ما به این کشور سنگینی می‌کند، به نظر می‌رسد تجار ایرانی نتوانستند به خوبی از این فرصت‌ها بهره ببرند...
روسیه سالانه چیزی حدود 40 میلیارد دلار واردات محصولات کشاورزی و غذایی دارد. این در حالی است که سهم ما از این واردات آنقدر ناچیز است که نمی‌توان آن را حتی به زبان آورد. متاسفانه باید گفت حتی با فرستادن هیات تجاری به روسیه اکنون صادرات 400 میلیون‌دلاری را شاهد هستیم، اگر هیات تجاری نفرستاده بودیم، اکنون حتی این سطح از مراودات تجاری را نیز نداشتیم. پیشنهاد من این است که برای توسعه تجارت هر چند ماه یک‌بار هیات‌های تجاری از روسیه به ایران و از ایران به روسیه رفت‌و‌آمد کنند تا به شناخت بهتری از کالاهای یکدیگر برسند، شاید از طریق این نوع ارتباطات و دیدارهای مستقیم بتوان حجم مبادلات تجاری دو کشور را افزایش داد. در نهایت باید مقامات دو کشور برای رفع موانع تجاری بین دو کشور گام بردارند و از همکاری‌های اقتصادی بین بازرگانان و تجار دو کشور حمایت کنند.
دیدگاه تان را بنویسید