ابزارهای مالی جدید تولید شوند

رویکرد بازار سرمایه برای بالا بردن نقش بنگاه‌های بورسی و شرکت‌های تامین سرمایه برای تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی در سال جاری با ورود نقدینگی بالا به سمت بورس به کرات توسط مسوولان و کارشناسان بازار سهام مورد تاکید قرار گرفته است اما در عمل نوپا بودن این نهاد مالی و نبود ابزارهای مالی جدید با توجه به طیف وسیع ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاری بازار، در جهت حمایت از این نهاد در توسعه فعالیت‌هایشان باعث شده است به‌رغم تلاش‌های گسترده شرکت‌های تامین سرمایه در بازار سرمایه در تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی کشور‌، تامین مالی از طریق بازار سرمایه همچنان در مسیر اولیه رشد باقی بماند. در حالی که در دنیای امروز شرکت‌های تامین سرمایه جایگاه ویژه‌ای در تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی دارند به شکلی که بار اصلی تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی را بر دوش می‌کشند. اما اینکه شرکت‌های تامین سرمایه ایرانی که عمر چندانی از شکل‌گیری آنها در نظام مالی و بازار سرمایه کشور نمی‌گذرد تا چه میزان توانسته‌اند در انجام وظایف خود موفق عمل کنند و در حال حاضر با چه چالش‌ها و مسائلی مواجهند با دکتر علی قاسمی‌ارمکی مدیرعامل شرکت تامین سرمایه بانک ملت به عنوان یکی از شرکت‌های موفق و فعال در عرصه تامین مالی که عمدتاً در تامین مالی پروژه‌های حوزه‌های انرژی و معدنی کشور شناخته شده است به گفت‌وگو پرداختیم. دکتر قاسمی‌ارمکی که یکی از چهره‌های باتجربه در بازار سرمایه است که پیش از این قائم‌مقام شرکت سرمایه‌گذاری بانک سپه و عضو سابق هیات‌مدیره شرکت فرابورس بوده است اعتقاد دارد به‌رغم نوپا بودن، شرکت‌های تامین سرمایه در نظام مالی و سرمایه کشور توانسته‌اند در تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی عملکرد قابل قبولی داشته باشند اما اگر ابزارهای مالی جدید با ریسک مختلف تولید شوند با افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری می‌توانند باعث تقویت و توسعه بازار سهام شوند. در ادامه مشروح گفت‌وگو با مدیرعامل شرکت تامین سرمایه بانک ملت پیرامون فعالیت‌های این شرکت و نقش شرکت‌های تامین سرمایه در تامین مالی بنگاه‌ها و حفظ نقدینگی در بازار سهام را می‌خوانید.



شرکت‌های تامین سرمایه چه جایگاهی در تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی کشور دارند در این میان شرکت تامین سرمایه بانک ملت چه نقشی را ایفا کرده است؟
شرکت‌های تامین سرمایه شرکت‌هایی هستند که به عنوان واسطه بین ناشر اوراق بهادار و عامه سرمایه‌گذاران فعالیت می‌کنند. این شرکت‌ها می‌توانند فعالیت‌های کارگزاری، معامله‌گری، بازارگردانی، مشاوره، سبدگردانی، ‌پذیره‌نویسی، تعهد ‌پذیره‌نویسی و فعالیت‌های مشابه را با اخذ مجوز از سازمان بورس انجام دهند. در این راستا شرکت تامین سرمایه بانک ملت به عنوان سومین شرکت تامین سرمایه کشور در شهریور 1389 مجوز تاسیس خود را از شورای عالی بورس و اوراق بهادار به عنوان یکی از ارکان بازار اوراق بهادار دریافت کرد و در اواخر سال 1389 با سرمایه اسمی هزار میلیارد ریال در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری تهران ثبت شد تا به عنوان یک نهاد مالی حضور خود را در صنعت بانکداری سرمایه‌گذاری کشور اعلام کند. فلسفه و ماموریت اصلی تامین سرمایه بانک ملت ارائه خدمات و محصولات پولی، مالی، اعتباری و مشاوره‌ای مورد نیاز مشتریان بالفعل و بالقوه شرکت در بازارهای ملی و بین‌المللی پول و سرمایه با هدف کمک به رشد بازار سرمایه و اقتصاد کشور است.

این شرکت تاکنون چه اقداماتی در حوزه تامین مالی بنگاه‌ها و پروژه‌های اقتصادی کشور انجام داده است؟ به شکل تخصصی در کدام بخش اقتصادی بیشتر فعال است؟
در چهار سالی که از عمر شرکت تامین سرمایه بانک ملت می‌گذرد به عنوان نهاد investment Banking به شکل تخصصی در تامین مالی حوزه انرژی گام برداشته است. به طوری که تامین مالی بالایی در این حوزه انجام پذیرفته است. در حوزه انرژی که شامل بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی می‌شود تاکنون حدود 50 هزار میلیارد ریال تامین مالی از طریق اوراق بدهی و در حوزه معدن حدود 30 هزار میلیارد ریال به صورت اوراق سرمایه‌ای یعنی افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی انجام شده است. همچنین صندوق‌های ارزی برای تامین مالی حوزه انرژی را راه‌اندازی کرده‌ایم. اما یکی از فعالیت‌های دیگر شرکت در حوزه ارزش‌گذاری است که می‌توان به عنوان تنها نماینده هیات عالی واگذاری سازمان خصوصی‌سازی در ارزش‌گذاری سهام هلدینگ خلیج فارس نام برد. البته در ارزش‌گذاری واگذاری شرکت پالایش نفت شیراز نیز حضور داشته‌ایم.

در دیگر زمینه‌ها به ویژه در بخش معدنی و مسوولیت‌های اجتماعی چه فعالیت‌هایی تاکنون داشته‌اید؟
ارزش‌گذاری و واگذاری برخی از شرکت‌های معدنی و صنعتی را نیز انجام داده‌ایم اما مهم‌ترین آنها ارزش‌گذاری و واگذاری شرکت‌های ذوب‌آهن اصفهان، فولاد مبارکه ، فولاد هرمزگان و فولاد تربت حیدریه است که توسط شرکت تامین سرمایه ملت تاکنون انجام شده است. در حوزه مسوولیت‌های اجتماعی نیز می‌توان به رونمایی از ایده راه‌اندازی اولین بانک ونچر (Venture Bank) در دومین کنفرانس بین‌المللی کارآفرینی که در اوایل اسفندماه جاری برگزار شد اشاره کرد که از اولین صندوق سرمایه‌گذاری پر‌خطر (Venture Capital) به نام گروه تامین مالی کارآفرینی ملت با مشارکت تامین سرمایه بانک ملت و دانشگاه شریف رونمایی شد که قرار است تامین مالی حوزه کارآفرینی و شرکت‌های دانش‌بنیان را انجام دهد.

در زمینه بازاریابی خدمات مالی برای تامین مالی حوزه ارزی چه میزان بازارگردانی داشته‌اید؟
در حوزه بازاریابی خدمات مالی برای تامین مالی حوزه ارزی با بازارگردانی حدود 600 میلیون یورو از طریق اوراق ارزی توسط این شرکت انجام شده است. در برنامه داریم که اقدامات جدیدی در زمینه سرمایه‌گذاری ارزی در پروژه‌های حوزه انرژی به عنوان مشاور عرضه و مشاور تامین مالی را انجام دهیم که می‌توان به صندوق ارزی یک میلیارد یورویی برای فاز 12 پارس جنوبی اشاره کرد که امیدواریم به سرانجام برسد. خوشبختانه شرکت تامین سرمایه بانک ملت در اسکیل درآمدی از نرم متوسط درآمدی به نسبت دیگر شرکت‌های تامین سرمایه کشور بالاتر است. حتی علاوه بر آن در رتبه‌بندی میزان تامین مالی و تعهد پذیره‌نویسی اوراق بدهی نیز در جایگاه بالاتری قرار دارد.

سود خالص درآمد این شرکت در حال حاضر چه میزان است؟ برای سال آینده چه برنامه‌هایی در جهت توسعه فعالیت‌های این شرکت دارید؟
سود خالص درآمد شرکت تامین سرمایه بانک ملت در سال گذشته در دوره شش‌ماهه مالی بالغ بر 650 میلیارد ریال بوده است. برای امسال نیز در دوره یک‌ساله بالغ بر 1700 میلیارد ریال است. در زمینه توسعه برنامه‌های شرکت نیز باید بگویم بسط و گسترش تامین مالی در حوزه کارآفرینی و شرکت‌های دانش‌بنیان است. چرا که توسعه و تقویت این شرکت‌ها به رشد و پویایی اقتصادی کشور کمک می‌کند. از طرفی اگر تحریم‌های اقتصادی کاهش یابد و تعاملات بین‌المللی بهبود یابد در حوزه‌های تامین صندوق‌های ارزی بین‌المللی و تامین مالی از ایرانیان مقیم خارج از کشور برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های پتروشیمی و نفت در داخل کشور استفاده کنیم.

به‌رغم اینکه در ماه‌های اخیر حجم عظیمی نقدینگی وارد بورس شده است اما یکی از مشکلات و دغدغه‌های بازار سرمایه نبود برنامه و استراتژی در هدایت این نقدینگی و تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی از طریق این بازار است. به‌رغم اینکه شرکت‌های تامین سرمایه در سال‌های اخیر توانسته‌اند تا حدودی در راستای تامین مالی در حوزه‌های مختلف اقتصادی کشور گام بردارند اما به نسبت نیاز مالی بالا در کشور نقش پررنگی نداشته‌اند و هنوز جایگاه آنها در حوزه تامین مالی ناشناخته است. علت چیست؟
همان‌طور که اشاره کردم شرکت‌های تامین سرمایه با توجه به تعریف در قانون به عنوان واسطه بین ناشر اوراق بهادار و عامه سرمایه‌گذاران نقش خود را به‌رغم نوپا بودن در سه تا چهار سال اخیر به خوبی انجام داده‌اند. عملکرد این شرکت‌ها با توجه به وضعیت حاکم در فضای اقتصادی کشور در سال‌های اخیر قابل قبول بوده است. البته هنوز این شرکت‌ها در جهت توسعه فعالیت‌ها و نهادینه شدن راه بسیاری در حوزه تامین مالی در پیش‌رو دارند. بنابراین باید ابزارهای مالی جدید از سوی نهاد ناظر یعنی سازمان بورس تعریف شود. این ابزارها اگر دارای جذابیت بیشتری باشند علاوه بر جذب بیشتر سرمایه‌گذاری داخلی باعث خواهد شد سرمایه‌گذاران خارجی نیز به این سمت سوق پیدا کنند.

اما گویا خلأهایی در این زمینه میان نهادهای نظارتی با شرکت‌های تامین سرمایه وجود دارد؟
برخی از ابزارها وقتی در حوزه ارزی تعریف می‌شود برای جذابیت و کارآمدی بیشتر باید تعامل و ارتباط نزدیکی بین بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر و تامین سرمایه‌ها ایجاد شود. متاسفانه در این زمینه خلأهایی وجود دارد که باید از بین بروند. بنابراین لازم است ارتباط نزدیکی میان کانون شرکت‌های تامین سرمایه و بانک مرکزی برقرار شود چرا که وقتی سازمان بورس ابزارهای جدیدی در حوزه مالی ارزی تعریف می‌کند بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر باید این ابزارها را تایید کند. وقتی این خلأ وجود دارد نمی‌توان انتظار چندانی داشت. باید ابتدا این ارتباط و تعامل میان سازمان بورس (به عنوان نهاد ناظر) و کانون شرکت‌های تامین سرمایه و بانک مرکزی افزایش یابد.

بنابراین این انتظار وجود دارد که بانک مرکزی به شکلی شرکت‌های تامین سرمایه را به عنوان یکی از حلقه‌های اصلی در ابزارهای تامین مالی به رسمیت بشناسد؟
شرکت‌های تامین سرمایه ارتباط و تعامل بسیار خوبی با سازمان بورس دارد و در زمینه تامین مالی ریالی چالشی نداریم چرا که تعامل با نهاد ناظر یعنی سازمان بورس را داریم. اما این تنها کافی نیست بلکه باید تعامل دوسویه نیز با بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر در زمینه ابزارهای مالی ارزی داشته باشیم. به عبارت دیگر انتظار داریم بانک مرکزی شرکت‌های تامین سرمایه را به عنوان نهادهای فعال در حوزه تامین مالی در زمینه تعریف ابزارهای مالی ارزی به رسمیت بشناسد. در حال حاضر با توجه به اینکه قرار است به سمت کاهش تحریم‌ها گام برداریم اکنون تعریف ابزارهای مالی ارزی جدید می‌تواند نقش تعیین‌کننده در توسعه سرمایه‌گذاری و تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی کشور داشته باشد. در تمام دنیا دیگر شرکت‌های investment Banking در بخش راه‌اندازی صندوق‌های ارزی جهت تامین مالی پروژه‌های خاص به عنوان عامل اصلی وظیفه تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی را بر عهده دارند، ما نیز باید به این سمت حرکت کنیم و خلأهای موجود را از بین ببریم.

در سال‌های گذشته انتقاداتی از سازمان بورس در خصوص افزایش سرمایه شرکت‌ها بوده است. ظاهراً محدودیت‌هایی در این زمینه وجود دارد، ارزیابی شما چیست؟
ما در این زمینه مشکلی نداشته‌ایم. اما پیشنهاد می‌کنم که سازمان بورس با وجود نهاد تخصصی توانمندی مانند تامین سرمایه می‌تواند تا سقف خاصی از افزایش سرمایه شرکت بورسی را که با تاییدیه شرکت‌های تامین سرمایه انجام شده است مورد پذیرش قرار دهد. در حال حاضر گزارش افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی تهیه می‌شود و به تایید شرکت تامین سرمایه می‌رسد و برای تایید به حسابرس داده می‌شود، پس از تایید توسط حسابرس نیز باید به سازمان بورس ارسال شود، در آنجا نیز مجدداً مراحلی را طی کند تا تایید شود. اگر رتبه‌بندی در بین شرکت‌های تامین سرمایه انجام شود بر اساس آن شرکت‌های کارآمد تامین سرمایه تا سقف مشخصی را مجاز باشند که افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی با تاییدیه شرکت تامین سرمایه مربوطه و گزارش حسابرس مورد قبول سازمان بورس باشد و دیگر نیازی نباشد که بررسی مجدد در سازمان بورس انجام شود تا از پروسه طولانی افزایش سرمایه شرکت‌ها کاسته شود. این امر نیز در جهت تقویت و توسعه بازار است که زمان روند تایید افزایش سرمایه شرکت‌ها کوتاه‌تر شود.

در شرایط فعلی شرکت‌های تامین سرمایه چه نقشی می‌توانند در جهت حفظ نقدینگی در بازار سرمایه ایفا کنند؟
شرکت‌های تامین سرمایه در دو حوزه می‌توانند در جهت حفظ نقدینگی در بازار سرمایه کمک کنند. یکی آنکه شرکت‌های تامین سرمایه می‌توانند با جذب نقدینگی‌های سرگردان زمینه تامین مالی شرکت‌های بورسی و غیر‌بورسی را فراهم کنند. اما این امر نیازمند تعریف ابزارهای مالی جدید و جذاب است. شرکت‌های تامین سرمایه ابزارهای مالی را تعریف می‌کنند و به نهاد ناظر یعنی سازمان بورس ارائه می‌دهند و پس از تایید سازمان می‌توانند در بازار به‌کار گرفته شوند اما این ابزارها در حال حاضر کافی نیست، باید ابزارهای مالی جدید و متنوع تولید و به‌کار گرفته شوند. امیدواریم در آینده نزدیک این اتفاق با توجه به اینکه شواهد نشان می‌دهد تحریم‌ها رو به کاهش است رخ دهد. اما زمینه دیگر که تامین سرمایه‌ها می‌توانند نقش داشته باشند در هدایت افراد مبتدی به سمت صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. در حال حاضر شاهدیم ورود افراد غیرحرفه‌ای به بازار و رفتارهای هیجانی آنها باعث شد تا بازار با صعودهای بی‌سابقه و ریزش ناگهانی مواجه شود. اما اگر سازمان بورس در قالب فرهنگ‌سازی عمومی کمک کند تا این صندوق‌ها تقویت شوند و جذابیت‌های سود برای گروه‌های مختلف سرمایه‌گذار داشته باشد طبیعی است افراد تازه‌وارد و غیرحرفه‌ای برای اینکه متضرر نشوند و هم سود مناسبی را ببرند به سمت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جذب می‌شوند.

با این اوصاف با توجه به کارکردها و مزایای بالای شرکت تامین سرمایه در بازار سرمایه اما ظاهراً فعالیت این شرکت‌ها هم در حوزه تامین مالی و هم در حوزه ابزارهای مالی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری برای عموم سرمایه‌گذاران هنوز ناشناخته است. علت چیست؟
در این زمینه نیاز به فرهنگ‌سازی، اطلاع‌رسانی و تبلیغات وسیع داریم. هنوز بسیاری از شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی بورسی و غیربورسی از نقش تامین سرمایه در تامین مالی اطلاعی ندارند و همان‌طور که گفتم از طریق فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی در سطح گسترده برای توانمندی شرکت‌های تامین سرمایه در حوزه‌های تولیدی و صنعتی انجام شود. از طرف دیگر ابزارهای مالی جدید با توجه به نیازهای کشور طراحی شود. در واقع باید ابزارهای مالی جدید با پیشنهاد شرکت‌های تامین سرمایه برای فروش به عموم مردم با ریسک‌های مختلف تولید شوند. به طور مثال؛ اگر سرمایه‌گذار بخواهد اوراق مشارکت بخرد با وجود اینکه ریسک‌پذیر است اما ابزارهای مالی متنوع وجود ندارد و همه یکسان است. در حالی که اگر ابزارهای مالی با ریسک مختلف تولید شوند ممکن است برخی تمایل داشته باشند این اوراق را با نرخ 30 درصد اما ریسک بالا خریداری کنند. به این ترتیب می‌توان سرمایه‌های سرگردان را به سوی تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی و پروژه‌های بزرگ کشور سوق داد. از سوی دیگر باید فرهنگ سهامداری در کشور تقویت شود. اگر هدف این است که نقدینگی در بازار سهام حفظ شود و در نهایت به تامین مالی بخش‌های مختلف اقتصادی اعم از حوزه انرژی و صنعت و معدن سوق داده شود که رشد اقتصادی را رقم بزند مردم باید از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری که توسط شرکت‌های تامین سرمایه راه‌اندازی شده‌اند وارد این بازار شوند و با آگاهی اقدام به خرید و فروش سهم کنند. اما وقتی سود صندوق‌های سرمایه‌گذار برای اغلب سرمایه‌گذاران جذاب نیست چه انتظاری داریم که از این طریق وارد بازار شوند. همچنین با دادن اختیارات بیشتر به این نهاد توانمند از سوی سازمان بورس در جهت تامین در حوزه اوراق سرمایه‌ای یا اوراق بدهی بتوانند نقش بیشتری ایفا کنند. به هر حال باید تبلیغات و اطلاع‌رسانی در این حوزه افزایش یابد تا بتوانیم در آینده به سمتی حرکت کنیم که با تقویت شرکت‌های تامین سرمایه سهم این شرکت در تامین مالی بنگاه‌های اقتصاد افزایش یابد تا در نهایت شاهد افزایش رشد اقتصادی کشور باشیم.