درانتظار بودجه

مساله‌ استراحت جنگل چند سال است که در دولت مطرح است و آقای رئیس‌جمهور سال گذشته در سفر به گیلان این موضوع را به طور جدی مطرح کردند. علاوه بر این رئیس محترم مجلس هم از سال 93 مرتباً درخواست توقف بهره‌برداری‌ها را داشته‌اند و وزیر محترم هم دیدگاهشان این است که در حال حاضر حضورمان در جنگل بایستی در راستای کمک به حفظ آن باشد نه بهره‌برداری. به عبارت دیگر وزارت جهاد کشاورزی هرگز چنین انتظاری ندارد که از کنار طرح‌های جنگلداری به عنوان یک منبع درآمد برای کشور استفاده شود و تصمیم اخیر نیز این موضوع را به اثبات می‌رساند. البته دولت یازدهم پیش از این هم در سال 92 مصوبه دیگری داشت که به موجب آن بهره‌برداری از جنگل‌های شمال صرفاً به برداشت درختان شکسته و افتاده منوط شده بود اما حالا بعد از انجام کارهای کارشناسی‌تر دقیق به این نتیجه رسیده که حفاظت را به جای بهره‌برداری جایگزین کند.

از این رو وزیر جهاد کشاورزی در نامه خود که روز اول آبان‌ماه ابلاغ شده با استناد به مصوبه هیات وزیران در سال 92 یادآور شدند: «بهره‌برداری تجاری و صنعتی از جنگل‌های شمال کشور اعم از اینکه دارای طرح جنگلداری باشند یا نباشند در قالب یک برنامه کوتاه‌مدت متوقف شود.» به موجب این ابلاغیه، همچنین واگذاری تمامی طرح‌های جنگلداری که دارای اهداف اقتصادی باشد و بیلان آنها بر اساس بهره‌برداری از جنگل باشد ممنوع است و قرار است برای تعیین قرارداد مجریان طرح‌های جنگلداری که تا پایان سال به اتمام می‌رسد دیگر تمدید نشود و مذاکرات لازم جهت توقف بهره‌برداری از آنها از طریق کاهش تعهدات‌شان صورت گیرد. تهیه نقشه‌های کاداستر و اخذ سند مالکیت باقیمانده جنگل‌های شمال و قطع هر‌گونه ارتباط مالی مجریان طرح‌های جنگلداری با ناظران از دیگر دستورات وزیر جهاد کشاورزی است. در همین حال آقای حجتی با اعلام مهلت یک‌ماهه برای تهیه برنامه عملیاتی توقف بهره‌برداری از جنگل‌های شمال خواستار تهیه و اجرای طرح‌های صیانت از جنگل برای مناطقی که قرارداد طرح‌های بهره‌برداری‌شان به پایان رسیده، شده‌اند.

اما اینکه به هر حال بخشی از صنایع چوب کشور به منابع جنگلی داخلی وابسته هستند یک حقیقت انکار‌ناپذیر است. در حال حاضر نیاز صنایع چوب کشور حدود شش میلیون مترمکعب چوب در سال است که البته فقط 500 هزار مترمکعب‌اش از جنگل‌های شمال تامین می‌شود. حدود یک میلیون متر‌مکعب هم از خارج از کشور وارد می‌شود و مابقی که رقمی حدود چهار میلیون مترمکعب است از ضایعات باغی و زراعت چوب تامین می‌شود، بنابراین سهم جنگل در تامین چوب مورد نیاز صنایع عملاً حدود 10 تا 12 درصد است و این توقف بهره‌برداری آسیبی به خط تولید این صنایع وارد نمی‌کند. با این حال باید شرایط را برای واردات چوب تسهیل کنیم که خوشبختانه این امر از چند سال پیش آغاز شده است. تسهیل شرایط واردات چوب یعنی واردات آب مجازی به کشور! چون هر مترمکعب چوبی که باید از محل زراعت چوب در داخل تامین شود به طور متوسط نیازمند هزار مترمکعب آب است. در حالی که می‌توانیم این چوب مورد نیاز را از کشوری مثل روسیه که جنگل‌های فراوانی دارد و از صادرات به ایران هم استقبال می‌کند، وارد کنیم. در حال حاضر خوشبختانه تمامی تعرفه واردات چوب صفر است اما مساله‌‌ای که هنوز بر سر آن کمی بحث است مساله‌ قرنطینه چوب‌های وارداتی است. اینکه سازمان حفظ نباتات باید مراقب این باشد که مبادا آفت و بیماری از طریق چوب وارد کشور شود و این یک وظیفه حاکمیتی است و باید جدی هم تلقی شود. این وسط برخی وارد‌کنندگان هم نظرشان این است که بتوانند چوب را با پوست وارد کنند که کارشناسان می‌گویند در مناطقی که نزدیک به جنگل است اگر چوب را با پوست وارد کنند و بعد ضدعفونی کنند این کار درست نیست چون ممکن است آفت یا بیماری‌های چوب با پوست به جنگل‌های طبیعی ما منتقل شود اما در مناطقی که بنادر با جنگل‌های ما فاصله دارد می‌توانند چوب را با پوست وارد کشور کرده و بعد اینجا ضدعفونی کنند یا اینکه اصلاً می‌شود در کشور مبدأ این کار را انجام دهند. در حال حاضر هر‌ساله حدود یک میلیون مترمکعب چوب بدون پوست وارد کشور می‌شود که درصورت اعمال شرایط بهینه قرنطینه‌ای می‌توان میزان واردات چوب را بیشتر کرد.

اما در مورد طرح تنفس جنگل که اکنون کلیدش توسط وزیر زده شده باید بگویم بسیاری از رسانه‌ها بعد از اعلام دستور این‌گونه نوشتند که من شخصاً به دلیل اینکه با این طرح مخالف بودم استعفا دادم و وزیر استعفای مرا نپذیرفته است. درحالی که اصلاً این‌گونه نیست و استعفای من به دلیل نزدیکی با زمان دفاع از تز دکترایم بود نه مخالفت با توقف بهره‌برداری و رویکرد ما نیز همیشه موافق با این طرح بوده است. لازم است این نکته را هم متذکر شوم که طرح تنفس جنگل‌های شمال ایران فقط شامل توقف برداشت چوب نمی‌شود بلکه حذف و مهار سایر عوامل آسیب‌رسان به عرصه‌های جنگلی که حدود 15 عامل مختلف است از جمله آفات و بیماری‌ها، آتش‌سوزی‌ها، ساخت‌وسازهای بی‌رویه، طرح‌های عمرانی و دفن زباله را هم شامل می‌شود و گاهی حتی بسیاری از طرح‌های گردشگری هم مخرب جنگل است که باید متوقف شود. به اعتقاد ما همه‌شان باید تحت کنترل در‌بیاید که البته ما هم در طرح جامع حفاظت از جنگل این موضوع را دیدیم.

در همین حال یکی از محورهای اساسی مورد نظر وزیر در دستور اخیرش این بود که ما در قالب این برنامه مدون بتوانیم بهره‌برداری را متوقف کنیم و رویکردمان را در مدیریت این عرصه‌ها به حفاظت تغییر بدهیم، وقتی این کار را بتوانیم اجرایی کنیم سایر زمینه‌های حفاظت هم تامین خواهد شد. بنابراین این‌گونه نیست که مجریان طرح‌های جنگلداری از جنگل بیرون بروند و جنگل رها نمی‌شود. بلکه همان مدیریتی که روی عرصه‌ها بود بعد از این هم خواهد بود اما دیگر حق بهره‌برداری چوب داده نمی‌شود. در عوض هزینه حفاظت از جنگل به آنها پرداخت می‌شود تا فقط در امر حفاظت با ما همکاری داشته باشند. بنابراین اگر پیشتر از این عده‌ای مخالف استراحت جنگل بودند به این دلیل بود که مبادا الزامات حفاظت تامین نشود و فقط مجریان طرح‌ها از جنگل بیرون شوند. اما اکنون ما با سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مذاکره کرده‌ایم که در لایحه بودجه سال 96 این هزینه را که بالغ بر 300 میلیارد تومان برای یک سال است تامین کند.

در حال حاضر بهره‌برداری از جنگل‌های شمال در سطح یک میلیون هکتار انجام می‌گیرد که حفاظت از این عرصه نیاز به 300 میلیارد تومان اعتبار در هر سال دارد. حدود یک میلیون هکتار دیگر هم جنگل بدون طرح داریم که برای حفاظت از آن نیز باید معادل همین رقم تامین شود و سازمان مدیریت وعده‌هایی داده که امیدواریم تحقق یابد. بدین ترتیب تمامی مجریانی که قراردادشان تا پایان سال 95 بوده از ابتدای سال 96 تنها می‌توانند در امر حفاظت با ما وارد قرارداد شوند و دیگر حق برداشت و بهره‌برداری از چوب ندارند. برای سایر مجریان طرح‌ها هم که قراردادشان هنوز به قوت خود باقی است و ظرف سه تا پنج سال آینده به اتمام می‌رسد به همین ترتیب برنامه داریم که نهایتاً تا پنج سال آینده رویکرد تمامی طرح‌ها به سمت حفاظت می‌رود و بهره‌برداری کلاً متوقف می‌شود.

البته با روی کار آمدن دولت یازدهم و از نیمه سال 92 تاکنون با مصوبه دولت عملاً حدود ۳۴ درصد از بهره‌برداری چوب جنگل‌ها کاهش یافت. که این امر در سال‌های آتی نیز ادامه دارد و در راستای اجرای طرح تنفس با قاچاقچیان چوب به شدت برخورد خواهیم کرد. من این نوید را به عموم علاقه‌مندان به طبیعت می‌دهم که در عرصه‌هایی که استراحت جنگل صورت می‌گیرد، جنگل‌ها به حال خود رها نمی‌شوند بلکه طرح‌های احیا سرعت خواهد گرفت و میزان حفاظت آنها بیشتر می‌شود فقط امیدواریم در بودجه ۹۶ این موضوع به خوبی لحاظ شود.