اعتبار خاورمیانه در گرو نفت

موسسه سنجش اعتبار «استاندارد ‌اند پورز» در گزارش 2015 خود اعلام کرد: ارزش کلی اعتبار کشورهای منطقه منا (متشکل از خاورمیانه و شمال آفریقا) نسبت به گزارش سال گذشته (گزارش روند اعتباری کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا که در جولای 2014 منتشر شد)، رو به وخامت رفته است. بنابر اعلام استاندارد اند پورز، سقوط جدی قیمت نفت خام که از اواسط سال 2014 میلادی روند آن آغاز شده، سبب تضعیف اقتصادی و نمایه خارجی و مالی کشورهای منطقه به‌خصوص کشورهای عضو شورای همکاری‌خلیج‌فارس (GCC) شده است. با این حال، از مجموع 12 کشور عضو منطقه منا که از سوی موسسه استاندارد اند پورز از نظر ارزش اعتباری مورد ارزشیابی قرار گرفته‌اند، تنها اعتبار بحرین و عمان نسبت به گزارش منطقه‌ای سال 2014 این موسسه کاهش یافته است. از نظر این موسسه، کشورهای واردکننده عمده سوخت‌های هیدروکربنی نظیر مصر، مراکش، اردن و لبنان می‌توانند در نتیجه افت قیمت نفت، شاهد بهبودهای جزیی در شاخص‌های کلان اقتصادی باشند اما این باور وجود ندارد که بهبودهای اندک اینچنینی به اندازه‌ای باشد که بتواند رتبه اعتباری آنها را ارتقا دهد.

بنابر این گزارش، از مجموع 12 کشور مورد ارزیابی ازسوی استاندارد اند پورز، 9 کشور از نظر رتبه اعتباری درسطح «سرمایه‌گذاری» قرار دارند و کشورهای مصر، اردن، لبنان و تقریباً تمام کشورهای وارد‌کننده نفت خام و سوخت‌های هیدروکربنی در سطح اعتباری «مناسب سفته‌بازی» اعلام شده است. رتبه اعتباری بسیاری از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به درآمدهای ناشی از فروش و صادرات نفت و سوخت‌های هیدروکربنی وابسته است و درنتیجه، این کشورها در برابر سقوط ناگهانی یا مداوم قیمت نفت و فقدان ضربه‌گیرهای ضروری مالی در برابر این سقوط‌ها، بسیار آسیب‌پذیر هستند. موسسه استاندارد اند پورز همچنین رتبه اعتباری بحرین و عمان را به‌دنبال سقوط بیش از 50 درصدی قیمت نفت خام که از ماه ژوئن سال 2014 روند آن شروع شده و همین‌طور طبق برآوردهای میان‌مدت از قیمت نفت خام، کاهش داده است. در این بین، عربستان سعودی و بحرین در چشم‌انداز منفی قرار دارند در حالی که چشم‌انداز اعتباری سایر کشورهای منطقه با ثبات و پایدار است. در ماه جولای 2014، قیمت هر بشکه نفت خام برنت، از 100 دلار در فوریه 2015 به کمتر از 60 دلار سقوط کرد. از نظر موسسه استاندارد اندپورز، این کاهش، منعکس‌کننده تلفیقی از عوامل بدون قید در عرضه و تقاضاست. در منطقه منا، همانند شرایط اقتصادی سایر نقاط جهان، هرچه قیمت نفت کاهش یابد، قدرت خرید در کشورهایی که از موهبت نفت خام بهره‌مند هستند از کشورهایی که واردکننده صرف هستند فاصله می‌گیرد. انتظار می‌رود، میانگین سالانه قیمت نفت خام در سال 2016 با بهبود نسبی مواجه شود و از بشکه‌ای 55 دلار به 65 دلار افزایش یابد که این بهبود با قطع تولید نفت توسط تولیدکنندگان پرهزینه و افزایش فشار برای سرمایه‌گذاری‌های جدید حاصل می‌شود. گفته می‌شود بهبود قیمت نفت خام در سطحی بسیار متعادل‌تر از آنچه در سال‌های اخیر مشاهده شده خواهد بود. برای کشورهای حاشیه خلیج فارس، دسترسی به ذخایر عظیم نفت و گاز در افزایش سطح اعتبار آنها بسیار حیاتی است. با این حال، در نتیجه افت قیمت نفت‌خام، کشورهای صادرکننده عضو شورای همکاری خلیج‌ فارس نظیر امارات، بحرین، کویت، عمان، قطر و عربستان سعودی، درآمد اقتصادی ضعیف‌تر، مشتریان خارجی کمتر و در‌آمد دولتی پایین‌تری در حد فاصل سال‌های 2015 تا 2018 خواهند داشت. این موسسه پیشتر پیش‌بینی کرده بود که وابستگی بیش از حد کشورهای صادرکننده نفت می‌تواند آسیب‌پذیری این کشورها را در چرخه اقتصادی افزایش دهد که فقدان ضربه‌گیرهای اقتصادی موثر این سقوط را تشدید می‌کند.