بورس؛ عبور از یک تجربه تاریخی

شاید حافظه تاریخی بازار سرمایه ایران، انتخابات سال 1384 را به خوبی به یاد داشته باشد که پیش و پس از اعلام فرد پیروز انتخابات نهم ریاست‌جمهوری، چگونه با سقوط شاخص‌ها روبه‌رو شده بود. آذر‌ماه 1383 بود که بورس تهران شش ماه پیش از برگزاری انتخابات نهم ریاست‌جمهوری، به افت عجیب‌و‌غریب شاخص‌ها تن داد و هر روز از روز پیش پایین‌تر رفت. به گونه‌ای که سیر نزولی شاخص کل در آن زمان از رقم 13هزار و800 واحد آغاز شد و حتی پس‌لرزه‌های تغییر دولت تا یک سال و نیم بعد نیز باقی ماند و در میانه سال 1385، شاخص بورس تهران از مرز روانی10هزار واحد نیز پایین رفت. این رسم 20ساله بورس است که در زمان خداحافظی دولت‌ها پس از هشت‌ سال فعالیت، بازار سرمایه با نزول مواجه شود. دلیل آن هم روشن است؛ سرمایه‌گذاران اوراق مالی، در آستانه انتخابات ترجیح می‌دهند دست نگه دارند تا دولت جدید روی کار بیاید و برنامه‌های خاص خود را اجرا کند و نتایج آن برنامه‌ها در چرخه اقتصادی کشور دیده شود. با این پروسه، تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری و حضور فعالانه در بورس، نیاز به گذشت زمان دارد. به عبارت دیگر، نزول شاخص‌های بورس، چند ماهی پیش از تغییر دولت‌ها آغاز شده و تا چند ماهی پس از آن ادامه داشته است. چرا که این مدت زمان «تردید» سرمایه‌گذارانی است که به فکر سود بیشتر از پول خود هستند و ترجیح می‌دهند پول خود را جایی سرمایه‌گذاری کنند که بازده بهتری داشته باشد. با تمام اینها، رسم تاریخی بورس تهران، در انتخابات یازدهم ریاست‌جمهوری تکرار نشد. آمارهای موجود از روند کاری بازار سرمایه نشان می‌دهد از ابتدای سال 1392 تا روز 16 اردیبهشت‌ماه (یک روز پیش از ثبت‌نام کاندیداهای ریاست‌جمهوری) بازده سرمایه‌گذاری در بورس 18 درصد، بازده سرمایه‌گذاری در سکه 3/1 درصد و بازده سرمایه‌گذاری در دلار 5/3 درصد بوده است. در واقع کارشناسان اعتقاد دارند رکود در سایر بازارهای موازی مانند سکه، دلار و حتی مسکن و دورنمای مثبت از بهبود شرایط سیاسی و اقتصادی کشور تحت ‌تاثیر تزریق تفکر جدید دولت، افزایش اقبال سرمایه‌گذاران به بورس را تشدید کرد. طبق آمارهای رسمی، ارزش کل بورس تهران در دو ماه اخیر حدود 50 هزار میلیارد تومان رشد کرده و شاخص بورس نیز از مرز 45 هزار واحد گذشته است. در این میان به ‌طور میانگین روزانه 320 میلیارد تومان مبادله سهام در بورس اوراق ‌بهادار انجام می‌گیرد که رقمی بی‌سابقه است. بورس تهران با چنین آمار شگفت‌انگیزی به استقبال نخستین تحرکات برای انتخابات یازدهم ریاست‌جمهوری رفت. گرچه در دو روز اول ثبت‌نام کاندیداهای ریاست‌جمهوری، با افت شاخص‌ها آغاز به کار کرد؛ اما در آخرین روز ثبت نام کاندیداها، شاخص کل بورس در انتظار حضور چهره‌های مطرح، اندکی رشد کرد. استقبال شاخص‌ از انتخابات، یک روز پس از ثبت‌نام کاندیداها، به اوج خود رسید و شاخص کل بورس در نخستین ساعات فعالیت روز 22 اردیبهشت‌ماه با جهش 701 واحدی تا 45 هزار و 512 واحد نیز رشد کرد. گرچه برخی از تحلیلگران بازار سرمایه می‌گویند حضور قدرتمند شرکت‌های پتروشیمی و رشد سودآوری این شرکت‌ها در روزهای اخیر موجب پشت ‌سر گذاشتن عدد 45 هزار واحدی شده است. دو روز پس از پایان زمان ثبت نام کاندیداها، همزمان با برخی تصمیم‌های بودجه‌ای مجلس برای پتروشیمی‌ها، افت قیمت سهام پالایشگاه‌ها را رقم زد. هر چند کارشناسان معتقدند حضور در بورس برای این دسته از فعالان بازار مانند بازی «مار و پله» است و هر کسی که وارد بازار سرمایه می‌شود می‌داند همزمان با تغییر شرایط سیاسی و ورود تفکری جدید به بدنه اقتصاد، احتمال تحولات گسترده وجود دارد.