یک در برابر چهار

برخلاف تمامی مراسم‌های اختتامیه، سالن همایش موسسه علوم بانکی جای خالی نداشت، افراد ایستاده در گوشه و کنار در انتظار آخرین میزگرد نشسته‌اند. با ورود حاضران به سالن نماهنگ حماسی نیز پخش می‌شود گویی قرار است نبردی در‌گیرد. مجری نیز تلاش دارد با گویش و ادبیاتی متفاوت از روال معمول همزمان با نماهنگ به مثابه نقالان حاضران را معرفی کند. کاری که ناقص و نا‌تمام انجام می‌دهد. سه تن را می‌گوید و دو تن را از یاد می‌برد. اصرار دارد رئیس کل جدید هفدهمین رئیس است حال آنکه در آیینه آمار او نوزدهمین فرد است. حاضران در جای خود استقرار می‌یابند:
ولی‌الله سیف رئیس کل جدید/ محمود بهمنی آخرین رئیس کل محمود احمدی‌نژاد/ طهماسب مظاهری اولین رئیس کل منصوب احمدی‌نژاد/ ابراهیم شیبانی دومین رئیس کل منصوب خاتمی غایب است./ محسن نوربخش نام و یادش زنده بود اما جایش خالی ماند./ حسین عادلی اولین رئیس کل اکبر هاشمی‌رفسنجانی و بالاخره/ مجید قاسمی آخرین رئیس کل

دولت میرحسین موسوی
اداره‌کننده جلسه تلاش دارد از هر کدام یک سوال بپرسد و آنان در چارچوب آن سخن بگویند اما هیچ‌کدام در مسیر تعیین‌شده سخن نمی‌گویند. از قرار معلوم آنچه هماهنگ‌شده بود با شکل اجرای نهایی تفاوت داشت. سیف اولین سخنران بود. او زیرکانه تلاش کرد در چارچوبی سخن بگوید که با بحث روز ارتباط نداشته باشد. سیف چهار سوال در رابطه با بانکداری اسلامی مطرح کرد. سوال‌هایی که روز قبل در سخنرانی رسمی خود نیز به آن پرداخته بود. برخی حاضران نجوا‌گونه او را تحسین کردند. رئیس کل باید به‌گونه‌ای سخن بگوید که هم حرف زده باشد و هم هیچ نگفته باشد. دیپلماسی سخن گفتن را بداند تا پیامی از آن برداشت نشود. او با سخن در همین حوزه بحث خود را جمع‌بندی کرد. پس از سیف نوبت به مجید قاسمی رسید. او بحث خود را با استقلال بانک مرکزی شروع کرد. قاسمی با ذکر یک نکته حقوقی سر‌راست به شرایط روز پرداخت. نکته حقوقی به مخدوش شدن استقلال بانک مرکزی در قانون بانکداری بدون ربا اشاره داشت. او مهم‌ترین ابزار سیاستگذار پولی را نرخ سود دانست که در همه کشورهای دارای بانک مرکزی مستقل در اختیار رئیس کل است. اما در ایران در اختیار شورایی است که ماهیت دولتی دارد. او با اشاره به فراز و فرودهای شورای پول و اعتبار گفت: در سال 89 این شورا نرخ سود را در یک شرایط تورمی کاهش داد که منجر به واگرایی در نرخ ارز شد. او با بیان اینکه گرچه شورای پول و اعتبار از ارکان بانک مرکزی است اما تحت فشار دولت قرار گرفته بود، افزود: باید شورای پول و اعتبار تخصصی و از فشار دولت خارج شود. او به برداشت از حساب بانک‌ها نیز اشاره و تصریح کرد‌: برداشت از حساب بانک‌ها بجا نبود، استدعا می‌کنم پول و حقوق مردم به بانک‌ها بازگردانده شود.
دایره معیوب: نشست از قاسمی و دوره میر‌حسین موسوی به دوره اکبر‌ هاشمی‌رفسنجانی رسید، سوال از عادلی کسری بودجه و تامین آن از سیستم بانکی بود. عادلی پس از طرح سوال سخنان خود را شروع کرد. بانک مرکزی را در خط مقدم شرایط کنونی دانست زیرا تورم دغدغه اصلی جامعه است و بانک مرکزی به عنوان مسوول اصلی حفظ ارزش پولی ملی وظیفه خطیری دارد. عادلی از یک دایره معیوب در اقتصاد ایران سخن گفت: تورم موجب افزایش هزینه‌های تولید و در نهایت کمبود عرضه محصولات مختلف می‌شود، این عارضه مجدداً تورم در جامعه به وجود می‌آورد. او تصریح کرد: برای چاره‌جویی این معضل بزرگ طی سال‌های اخیر اقدام به واردات محصولات شد که باید بگویم این امر نه‌تنها نتوانست راهکاری برای کنترل تورم باشد بلکه بیماری هلندی را تشدید کرد.
کنایه‌های ناتمام: نوبت به مظاهری رسید بحث سه‌قفله شدن بانک مرکزی مطرح شد. او ابتدا به سیف تبریک گفت، دوستی که رفاقت‌شان به دوران دبیرستان البرز می‌رسد. سپس این نشست را نشانه‌ای برای شنیدن رئیس کل جدید دانست؛ ویژگی که در دوره کنونی لازم است زیرا اقتصاد ایران پس از هشت سال پر‌تلاطم و تاسف‌آور نیاز به بازسازی دارد. او تاکید کرد جایگزین واژه تاسف‌آور صفت دیگری پیدا نکرده وگرنه از آن استفاده می‌کرده است. مظاهری در چند بخش سخن گفت.
1- تجربه رابطه رئیسان کل با دولت‌ها/ 2- ارتباط با بانک‌ها و عملیات بانکی/ 3- تطبیق عملیات بانکداری بدون ربا/ 4- مدیریت منابع ارزی و تعیین نرخ ارز. او در خصوص بخش اول خطاب به سیف گفت: تجربه دوران من به درد شما نمی‌خورد زیرا دولت یازدهم 180 درجه با دولتی که من رئیس کل بودم متفاوت است. او گفت بنابراین در این بخش توصیه‌ای ندارم. در خصوص ارتباط با سیستم بانکی نیز گفت: این مفهوم باید برای سهامداران شکافته شود که سهامدار یک بانک صاحب منابع آن بانک نیست. او در رابطه با سه‌قفله کردن سیستم بانکی اظهار کرد: منظور من از سه‌قفله کردن این است که باید چاپخانه اسکناس محدود شود. نباید بانک مرکزی بدون محدودیت اقدام به چاپ و انتشار پول کند. مظاهری با تاکید بر اینکه در مرداد‌ماه سال 84 نقدینگی کشور حدود 70 هزار میلیارد تومان بود، افزود: این رقم در مرداد 86 به 140 هزار میلیارد تومان رسید که بر همین اساس نقدینگی در 50 سال فعالیت بانک مرکزی 70 هزار میلیارد تومان و در دو سال معادل 50 سال افزایش پیدا کرد. به اعتقاد او پیش‌بینی می‌شد که در صورت اعمال سیاست‌های مستمر نقدینگی به 300 هزار میلیارد تومان در پایان سال 86 برسد. او ضمن بیان این مطلب که در صورت استمرار سیاست‌های دولت فروپاشی اقتصاد اتفاق می‌افتاد، اظهار کرد: بنده با سه‌قفله کردن و با اعتقاد به این امر مانع از افزایش نقدینگی در کشور شدم. او در این بخش کنایه‌وار سخن گفت و با نیشخندی معنا‌دار گفت: من در آن دوران هر چه گفتند گوش ندادم، به سه‌قفله کردن، گوش ندادن و حتی به کنار گذاشتن خودم افتخار می‌کنم. این سخن با تشویق حضار روبه‌رو شد و محمود بهمنی نیز با بالا و پایین کردن سر خود برای چند ثانیه بله‌ای بر زبان آورد. اینجا نشان داد رئیس کل پیشین قصد دارد دبیر کل سابق خود و خلفش در ریاست بانک مرکزی را وارد یک مناظره کند. پیش‌بینی‌ای که بیراه نبود و در ادامه این دو عریان‌تر با هم سخن گفتند.
آش -کاسه: بهمنی سخن خود را این‌گونه شروع کرد: وقتی به گذشته نگاه می‌کنم خدا را شاکرم که توفیق داد از این قطار در ایستگاه آخر به خوبی پیاده شوم، البته از نظر خودم. او درباره انتقادات وارده به استقلال بانک مرکزی این‌طور توضیح داد که استقلال بانک مرکزی با تعویض مدیران حل نمی‌شود بلکه باید در قوانین و مقررات تغییراتی اعمال شود؛ حتی اگر رئیس فدرال‌رزرو را بیاورند و در بانک مرکزی بگذارند همین آش و همین کاسه خواهد بود. رئیس کل سابق بانک مرکزی به یک خاطره در دوران رئیس کلی اشاره کرد. او گفت قرار است در قم سیستم بانکی تخریب شود، . آقای مظاهری قرار بود در جلسه هیات دولت در قم شرکت کنند. من گفتم اجازه بدهید من بروم. سخن به اینجا که رسید طهماسب مظاهری از بهمنی خواست توضیح دهد که در جلسه هیات دولت در قم چه گفته است که طهماسب مظاهری تصریح کرد: آقای بهمنی رفتند در جلسه گفتند آقای احمدی‌نژاد شما پدر ما هستید پدر با بچه‌اش این‌طور صحبت می‌کند. صدایش می‌کند می‌گوید فلان رفتار را انجام نده.آقای احمدی‌نژاد شاید گوش دادند اما در آخر تصمیمی را که دوست داشتند مصوب کردند. بهمنی اما یک مقایسه کرد. او گفت: کسی می‌تواند بگوید صلح امام حسن ارزش کمتری از جنگ امام حسین دارد؟ او خطاب به قاسمی درباره برداشت شبانه از حساب بانک‌ها گفت: همان زمان هم گفتم این پول را بر‌نمی‌گردانم. این سخن یک منازعه جدید شکل داد. مجید قاسمی که کمتر از وقت تعیین‌شده سخن گفته بود وارد جدل کلامی شد.
رویارویی قاسمی و بهمنی: قاسمی صریح به سخنان بهمنی جواب داد. ابتدا گفت شخصیت رئیس کل بانک مرکزی بر استقلال این نهاد پولی نقش موثری دارد. او دو خاطره تعریف کرد و گفت: در زمان ریاست بنده به خاطر دارم که چکی از جانب دولت برای پرداخت حقوق کارکنان به بانک مرکزی ارسال شده بود. چون در قانون نوشته استقراض از سیستم بانکی چک را برگشت زدیم و گفتیم بانک مرکزی بانک نیست. در زمان جنگ نیز وزیر دفاع دو روز در بانک مرکزی مستقر بود و در نهایت نتوانست ارز مورد نظر خود را از بانک مرکزی دریافت کند.
پاسخ بهمنی: بهمنی نیز با کنایه به قاسمی یادآوری کرد چرا سه ماه پیش این‌گونه انتقاد نمی‌کردید ان‌شاءلله یک دوره دیگر رئیس شوید و کار را درست کنید. منازعه کلامی بهمنی و قاسمی به حدی جدی شد که سیف وارد این منازعه شد. او تلاش کرد با ذکر خاطره‌ای میانه را بگیرد. او گفت در مقام مدیر‌عامل بانک کارآفرین در خصوص برداشت نامه‌های بی‌جوابی به بانک مرکزی نوشته که تصور می‌کرده حق است. گردش روزگار او را رئیس کل کرده و باید به آن نامه‌ها جواب دهد. در پایان سیف از محمود بهمنی تقدیر کرد. در میان رئیسان کل فقط مجید قاسمی دست زد. در عکس یادگاری نیز جای یک نفر را خالی نگه داشت. وقتی همه کنار هم قرار گرفتند ایمان نوربخش نیز به جایگاه دعوت شد تا جای محسن نوربخش گرچه برای همیشه خالی است حداقل در یادها بماند.