چند گام تا سیگار با‌کیفیت

بر اساس برنامه پنجم توسعه تا پایان سال 1394 واردات سیگار باید با تکیه بر تولید سیگار در داخل کشور به صفر برسد؛ اما این به این مفهوم نیست که تولیدات باید حتماً به برندهای داخلی تکیه داشته باشند بلکه سیگارهایی که تاکنون به صورت رسمی وارد کشور می‌شده‌اند نیز می‌توانند با سرمایه‌گذاری در داخل کشور به تولید برسند؛ بنابراین با توجه به امکان تولید برندهای تجاری مختلف در کشور می‌توان نتیجه گرفت که محدودسازی در تولید سیگار در کشور وجود ندارد. البته محدودسازی به نوعی می‌تواند به صلاح هم باشد مثلاً اگر حالا 150 برند در کشور داریم می‌توانیم آن را به 20 یا 30 برند برسانیم که رقابت میان آنها شفاف‌تر باشد؛ اما در رابطه با تاثیر تولید سیگار در داخل کشور و کاهش میزان قاچاق واقعیت این است که اگر نیاز داخلی به سیگار از طریق منابع قانونی تامین نشود، قطعاً گپی که میان تامین نیاز بازار ایجاد می‌شود، توسط قاچاق پر خواهد شد. سهم سیگارهای قاچاق در بازار معمولاً از طریق برآوردی که از نیاز بازار و تولیدات داخلی به دست می‌آید تخمین زده می‌شود. بر این اساس با توجه به برآوردهایی که در سال 1392 انجام شده است، حدود 20 درصد از بازار توسط سیگارهای قاچاق تامین شده است زیرا با توجه به بررسی‌های انجام‌شده نیازی که برای بازار در نظر گرفته شده است، با تکیه بر واردات و تولیدات داخلی پوشش داده نشده است، پس حدس زده می‌شود بخش باقی‌مانده از نیاز بازار که پاسخی قانونی نداشته است توسط سیگارهای قاچاق تامین شده است. البته آمارهای دیگری هم در رابطه با میزان سهم سیگارهای قاچاق در بازار وجود دارد که کمی متفاوت است اما بر اساس اعلام آمارهای رسمی، حداکثر 12 تا 14 میلیارد نخ سیگار که چیزی بین 20 تا 22 درصد است، از مجاری غیرقانونی به بازار سیگار راه پیدا کرده‌اند؛ اما اینکه بخواهیم بگوییم ظرفیت دولتی کافی برای تولید سیگار به منظور مبارزه با قاچاق وجود دارد، نمی‌توان قاطعانه گفت خیر، اما امکان ایجاد آن وجود دارد؛ یعنی یک کمپانی که تاکنون به صورت قانونی سیگار وارد کشور می‌کرده است، می‌تواند برای تولید در کشور سرمایه‌گذاری کند. هرچند در حال حاضر دخانیات بیشترین سهم را در تولید سیگار دارد اما بر اساس برنامه پنجم توسعه هدف قطع واردات سیگار و در کنار آن حذف قاچاق است و این هدف تنها با جذب سرمایه‌گذارهای جدید برای تولید سیگار در کشور امکان‌پذیر خواهد بود. از سویی برندهای جدید می‌توانند ماشین‌آلات بهتری وارد کنند تا سیگار باکیفیت‌تری در کشور به تولید برسد. البته امیدواریم وزارت بهداشت نیز در جهت کاهش مصرف سیگار اقداماتی انجام دهد زیرا این وزارتخانه مسوول سلامت جامعه است و باید با انجام برنامه‌ریزی از افزایش مصرف سیگار در اجتماع جلوگیری کند.

به هر حال در حال حاضر شرایط جایگزینی تولید سیگار به جای واردات آن در کشور وجود دارد. ایرانی‌هایی هستند که دارای نمایندگی برخی برندهای خارجی هستند، مثلاً نمایندگی‌هایی از برخی برندهای کره‌ای و ژاپنی دارند و حتی مذاکراتی برای سرمایه‌گذاری به منظور تولید در داخل کشور نیز انجام داده‌اند و قراردادهایی را هم به امضا رسانده‌اند.

به این ترتیب با موافقت صاحبان این برندها، مقدمات تولید سیگارهایی که قبلاً وارد کشور می‌شدند، فراهم شده است. اخیراً هم بحث تولید برخی برندها که قاچاق آنها در کشور رواج دارد مطرح شده است. برای مثال تولید سیگار مارلبرو در کشور که در میان سیگارهای قاچاق سهم چشمگیری دارد اخیراً در حالی مطرح شده است که تولید آن از نظر قانونی بستگی به نظر مستقیم وزارت خارجه دارد. در واقع اگر وزارت خارجه بگوید تولید این سیگار منع قانونی دارد، نه وارد خواهد شد و نه بحثی برای تولید آن خواهیم داشت؛ اما اگر این وزارتخانه اعلام کند امکان همکاری با این برند وجود دارد، می‌توان مانند سایر شرکت‌ها که حالا در ایران وجود دارند فعالیت خود را آغاز کند. به هر حال برآورد نیاز سیگار کشور 65 میلیارد نخ در سال است که سال گذشته 51 میلیارد نخ آن از طرق قانونی تامین شده است، بنابراین برای ظرفیت باقی‌مانده راهکارهایی اندیشیده شود تا پاسخی قانونی به آن داده شود.