کسب‌وکار چند میلیارد ‌دلاری

رقابت‌های جام جهانی فوتبال روز دوازدهم ژوئن (22 خردادماه) در برزیل آغاز شد. اما این رقابت‌ها که هر چهار سال یک بار برگزار می‌شود برای فدراسیون بین‌المللی فوتبال یا همان بدنه حاکم بر این ورزش چگونه کسب‌وکاری است؟ جام جهانی برزیل در کل برابر چهار میلیارد دلار درآمد نصیب فیفا خواهد کرد که 66 درصد بیشتر از رقابت‌های سال 2010 در آفریقای جنوبی است. بخش عمده‌ای از این پول از محل حق پخش تلویزیونی و آگهی‌های تجاری تامین می‌شود. در واقع جام جهانی فوتبال بیش از هر رقابت ورزشی دیگری در دنیا، به غیر از المپیک، برای نهاد متولی‌اش درآمدزایی می‌کند (بر اساس درآمد روزانه نیز لیگ ملی فوتبال آمریکایی NFL حاکمیت مطلق را در اختیار دارد). سود فیفا از برگزاری جام جهانی برزیل بیش از دو میلیارد دلار برآورد شده است. تقریباً تمام درآمد فیفا از محل حق پخش تلویزیونی (7/1 میلیارد دلار) و آگهی‌های تجاری (35/1 میلیارد دلار) و از طریق شرکای شرکتی چون آدیداس، امارات، سونی، ویزا کارت، هیوندایی و کوکاکولا تامین می‌شود. شرکت‌هایی که ارزش سهام بالایی دارند دوست دارند پول‌شان را در جام جهانی خرج کنند چرا که این رقابت‌ها با شور و هیجان فراوانی در تقریباً سراسر دنیا دنبال می‌شود. فیفا پس از جام جهانی 2010 مطالعه‌ای را انجام داد که یک سال زمان برد. بر اساس این مطالعه 909 میلیون بیننده تلویزیونی حداقل یک دقیقه از مسابقه فینال جام جهانی 2010 را از تلویزیون خانه‌شان تماشا کرده‌اند. تعداد 7/619 میلیون نفر حداقل 20 دقیقه متوالی برد یک بر صفر اسپانیا در دقایق اضافی برابر هلند در ژوهانسبورگ را از تلویزیون دیده‌اند. بیش از 2/3 میلیارد نفر حداقل برای یک دقیقه از پوشش زنده مسابقات جام جهانی 2010 استفاده کرده‌اند. میانگین رسمی تماشای هر دیدار در این رقابت‌ها 4/188 میلیون نفر بوده است. رقابت‌های جام جهانی 2010 مردان حتی رکورد بیشترین بیننده تلویزیونی آمریکایی را هم به خود اختصاص داد. شبکه ای‌اس‌پی‌ان (ESPN) اعلام کرد پخش مسابقات به‌طور میانگین رتبه 1/2 یعنی 29/2 میلیون خانوار و 26/3 نفر بیننده را به خود اختصاص داده است. با این ارقام نسبت رقابت‌های جام جهانی 2006 حدود 31 درصد افزایش پیدا کرده است. مسابقه فینال بین دو تیم هلند و اسپانیا پربیننده‌ترین رقابت در مسابقات جام جهانی مردان بوده که 6/15 میلیون بیننده داشته است. حتی در ایالات متحده نیز ارزش جام جهانی بین رقابت‌های ورزشی در حال بالاتر رفتن است. ماه گذشته شبکه فاکس‌اسپورت برنده حق پخش مسابقات 2018 روسیه و 2022 قطر به زبان انگلیسی شد و رقبایی چون ای‌اس‌پی‌ان و ان‌بی‌سی را کنار زد. شبکه ای‌اس‌پی‌ان با پرداخت مبلغ 100 میلیون دلار حق پخش رقابت‌های جام جهانی 2010 و 2014 را خریده بود. در حالی که هنوز رقم خرید حق پخش تلویزیونی در قرارداد جدید به‌طور رسمی افشا نشده، جان اوراند سردبیر مجله بیزینس‌اسپورت معتقد است شبکه فاکس باید بین 400 تا 500 میلیون دلار پرداخته باشد. البته این رقم کاملاً باورپذیر است چرا که شبکه اسپانیایی‌زبان یونی‌ویژن برای پخش رقابت‌های دو دوره قبل مبلغ 425 میلیون دلار پرداخته بود. با این همه در نظر داشته باشید که جام جهانی کسب‌وکار کم‌هزینه‌ای هم نیست. فیفا برای برگزاری جام جهانی برزیل باید مبلغی برابر 576 میلیون دلار به شرکت‌کنندگان بپردازد. مثلاً پرداخت هزینه به باشگاه‌هایی که بازیکنان شان در جام حاضرند و هزینه برنامه مراقبتی برای باشگاه‌ها سرجمع 37 درصد نسبت به دوره قبلی در آفریقای جنوبی افزایش یافته است. بیشترین سهم پرداخت‌ها مربوط به جوایز نقدی است که 75 درصد بیشتر از رقابت دوره قبل در سال 2010 است. برندگان جام جهانی 2014 برابر 35 میلیون دلار دریافت خواهند کرد. در حالی که 16 تیمی که در مرحله گروهی حذف می‌شوند نیز هشت میلیون دلار دریافت خواهند کرد. اگر تمام تیم‌های حاضر در رقابت‌های جام جهانی، بازیکنان و طول برگزاری رقابت‌ها را در نظر بگیریم دستمزد هر بازیکن در برزیل روزانه 2800 دلار خواهد بود. رشد کسب‌وکار جام جهانی به وضوح قابل مشاهده است. از اواخر دهه 1990 با توجه به جهش بزرگ حق پخش تلویزیونی این کسب‌وکار رشد فزاینده‌ای داشته است. حق پخش تلویزیونی جام جهانی 2002 و 2006 برای مناطق خارج از ایالات متحده به مبلغ دو میلیارد دلار فروخته شد؛ یعنی شش برابر بیشتر از 310 میلیون‌دلاری که کنسرسیوم اتحادیه پخش اروپا که شامل پخش‌کنندگان عمومی اروپایی بود برای خرید حق پخش سه دوره رقابت‌ها در دهه 1990 پرداخت کرده بود. از سال 1998 تاکنون درآمدهای فیفا از رقابت‌های جام جهانی 11 برابر افزایش یافته است. موفقیت مالی جام جهانی فوتبال برای رشد ورزش بسیار قابل ‌توجه است. بودجه فیفا برای سال‌های 2015 تا 2018 برابر 9/4 میلیارد دلار در نظر گرفته شده که 15/2 میلیارد دلار آن برای جام جهانی 2018 روسیه در نظر گرفته شده است. در مجموع 78 درصد از بودجه 9/4 میلیارد‌دلاری فیفا (8/3 میلیارد دلار) به‌طور مستقیم در فوتبال (پروژه‌های توسعه‌ای، رقابت‌ها، مدیریت) سرمایه‌گذاری می‌شود.