تاریخ انتشار:
انگیزه‌های سیاسی پشت پرده ساخت فرودگاه‌های غیر اقتصادی
آزادسازی از زیان کم می‌کند
ساخت فرودگاه در مراکز استان‌های کشور لازم است. فرودگاه برای هر استانی از اهمیت بالایی برخوردار بوده و باعثتوسعه آن می‌شود. نمی‌توان گفت به علت نبود تقاضا در استانی فرودگاه ساخته نشود اما باید مساله اقتصادی بودن آن فرودگاه نیز در نظر گرفته شود.
رجب مهرجویی / کارشناس حمل‌ونقل و مدیرعامل اسبق فرودگاه مهرآباد
تحمیل هزینه‌های سنگین
شرکت‌های هواپیمایی نمی‌توانند در مسیرهایی که از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست با هزینه‌های بالایی که در ارائه خدمات پروازی به آنها تحمیل شده است، پرواز داشته باشند. اکنون میزان بدهکاری شرکت‌های هواپیمایی به شرکت فرودگاه‌ها رقم بسیار بالایی است. یکی از دلایل زیانده بودن فرودگاه‌های کشور به این امر برمی‌گردد که نمی‌توانند بخشی از درآمدهای خود را وصول کنند. از طرف دیگر ساخت فرودگاه‌های غیراقتصادی که هزینه هنگفتی نیز صرف آنها می‌شود، به عملکرد شرکت فرودگاه‌های کشور برنمی‌گردد. وظیفه شرکت فرودگاه‌ها نگهداری و ارائه خدمات به ایرلاین‌ها برای برقراری پروازهاست.
نباید به فرودگاه تنها از جنبه اقتصادی نگاه کرد
البته استفاده از لفظ زیانده برای فرودگاه‌های غیراقتصادی درست نیست و فرودگاه باید علاوه بر توجیهات اقتصادی دارای توجیهات فرهنگی و اجتماعی باشد. همچنین عملیاتی نگه داشتن فرودگاه‌های غیراقتصادی برای ارتباطات فرهنگی و اجتماعی ضرورت دارد و ناوگان مناسب برای این فرودگاه‌های کوچک باید فراهم شود تا استفاده از آن توجیه اقتصادی داشته باشد. نباید به فرودگاه تنها از جنبه اقتصادی نگاه کرد؛ بلکه مبنا ارائه خدمات مناسب به مسافران است. در گذشته گفته می‌شد فرودگاه بم تا 10 سال دیگر زیانده است اما پس از زلزله و انجام پروازهای گسترده در جهت ارائه خدمات در شرایط بحرانی نقش موثری ایفا کرد و غیراقتصادی بودن این فرودگاه تا سالیان متمادی جبران شد. گفته می‌شود احداث هر فرودگاه در کشور بین 15 تا 20 میلیارد تومان هزینه در بردارد که با توجه به این هزینه‌ها نگهداری از فرودگاه‌های غیراقتصادی به صرفه‌تر از رها کردن و تعطیلی آنهاست.
زیان‌دهی و کمبود ناوگان
یکی از دلایل نداشتن توجیه اقتصادی در برخی از فرودگاه‌ها کمبود ناوگان هوایی لازم در شرایط تحریم است؛ اما باید گفت عملیاتی نگه داشتن و برخورداری از توجیهات اجتماعی لازم برای ساخت یک فرودگاه لازم است. چرا که اساساً زیرسازی فرودگاهی پرهزینه است به همین منظور هنگام ساخت فرودگاه به توجیه‌های آن توجه نمی‌شود و چنانچه در فرودگاهی هفته‌ای دو پرواز انجام شود، از توجیه لازم برخوردار است. از طرف دیگر ناوگان کشور متنوع نیست. چرا باید در فرودگاه‌هایی که کم‌تقاضاست، حتماً هواپیمای ایرباس خدمات پروازی بدهد. هواپیماهای کوچک نیز می‌توانند این نیازها را پاسخ دهند. اما مشخص نیست چرا مسوولان استان اصرار دارند حتماً پرواز ایرباس داشته باشند. در حال حاضر ناوگان هوایی کشور دارای سن بالایی است که باید این امکان فراهم شود تا بازسازی در ناوگان هوایی انجام شود تا متوسط سن هواپیماهایمان کاهش یابد. چرا که اگر ناوگان مناسب داشته باشیم ایرلاین‌ها می‌توانند بر اساس نیازهایی که وجود دارد به تقاضاها پاسخ دهند. حتی در فرودگاه‌های کم‌تقاضا نیز می‌توانند هواپیماهایی اختصاص دهند که مقرون به صرفه باشند و دیگر هزینه‌های بالا برای انجام پرواز با
هواپیماهای پهن‌پیکر صرف نکنند.
خدمات تکلیفی امان فرودگاه‌ها را بریده است
فرودگاه باید رقابتی باشد. متاسفانه عدم آزادسازی قیمت‌ها و تحمیل وظایف تکلیفی به فرودگاه‌ها باعث شده تا فرودگاه‌ها نتوانند میان هزینه‌ها و درآمدهایشان تعادل ایجاد کنند. وقتی فرودگاهی نتواند هزینه‌های خود را به علت نرخ‌های تکلیفی تامین کند چه انتظاری داریم فرودگاه زیان ندهد. در حالی که در قانون برنامه پنجم توسعه بر آزادسازی صنعت هوانوردی تاکید شده است. اکنون سه سال از تصویب این قانون می‌گذرد اما هنوز نرخ‌ها تکلیفی هستند. نرخ‌های تکلیفی امان فرودگاه‌ها را نه‌تنها بریده بلکه برای کل صنعت هوانوردی مشکل‌ساز شده است. در ماده 161 این قانون بر شناور‌سازی و آزادسازی نرخ‌ها تاکید شده است و باید از همان ابتدا اجرایی می‌شد ولی مشخص نیست مسوولان امر چرا مانع آزاد‌سازی‌ها شده‌اند. نرخ‌های تکلیفی موجب شده است شرکت‌های هواپیمایی مدعی باشند دخل و خرج آنها با هم نمی‌خواند و با این هزینه‌های سنگین ارزی، قیمت‌های تکلیفی ریالی، قابل قبول نیست.
چگونه زیان‌دهی جبران می‌شود
در این راستا زیان‌دهی شرکت‌های هواپیمایی خصوصی و دولتی به دلیل هزینه‌های عملیاتی بالا و عدم آزادسازی قیمت‌ها نیز یکی از مشکلات دست‌اندرکاران صنعت هوایی کشور و مدیران شرکت‌های هواپیمایی است که همه این موارد به کاهش کیفیت حمل و نقل هوایی می‌انجامد. بنابراین اگر ایرلاین‌ها بتوانند با نرخ‌های متفاوت بر اساس عرضه و تقاضا خدمات پروازی ارائه دهند، طبیعی است نرخ بلیت شکسته می‌شود و مردم می‌توانند حتی از بلیت‌های ارزان‌تر استفاده کنند. اگر در مسیری که کم‌تقاضاست ایرلاینی با تعرفه کمتر مسافر جابه‌جا کند و به جای آن بتواند در مسیر پرتقاضا یا در ساعات پیک قیمت بلیت خود را افزایش دهد، می‌تواند زیانی را که در مسیرهای کم‌تقاضا دارد، جبران کند. اما کنترل قیمت‌ها باعث شده نه‌تنها ایرلاین‌ها نتوانند رقابتی عمل کنند بلکه فرودگاه‌ها نیز از این ناحیه دچار زیان شده‌اند.
اقتصادی‌ها بار زیان‌ده‌ها را به دوش می‌کشند
در برنامه چشم‌انداز توسعه کشور طی 30 سال باید 99 فرودگاه ساخته شود اما اکنون بالغ بر 70 فرودگاه یا ساخته شده یا در حال ساخت هستند. این آمار نشان می‌دهد به میزان قابل توجهی از برنامه جلو هستیم. در حالی که این تعداد فرودگاه ساخته‌شده نیز به علت نبود تقاضا کارایی چندانی ندارند و به علت هزینه‌های بالا و بهره‌وری پایین با زیان مواجهند. در حال حاضر از 54 فرودگاه عملیاتی کشور که زیر نظر شرکت فرودگاه‌ها اداره می‌شوند تنها سه تا چهار فرودگاه قادرند هزینه‌های جاری خود را تامین کنند. البته این فرودگاه‌ها نیز نمی‌توانند از محل درآمدها به توسعه و سرمایه‌گذاری بپردازند. بنابراین نمی‌توان به این فرودگاه‌ها گفت سودده هستند. حتی این فرودگاه‌ها بار فرودگاه‌های زیانده را به دوش می‌کشند.
انگیزه‌های سیاسی پشت‌پرده ساخت فرودگاه
فرودگاه‌سازی در کشور به شکلی درآمده است که انگیزه‌های سیاسی در آن بیشتر از انگیزه‌های اقتصادی و فرهنگی است. متاسفانه فرودگاه به پله ترقی برخی از افراد از جمله نمایندگان مجلس و استاندارها تبدیل شده است. در حالی که می‌دانند فرودگاه‌هایی که قرار است ساخته شود صرفه اقتصادی ندارد و تقاضا در آن شهر پایین است باز هم در وعده‌های انتخاباتی خود به مردم حوزه انتخابیه خود قول می‌دهند فرودگاهی در شهرشان احداث شود. در حالی که در ساخت فرودگاه باید جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در اولویت باشد. در حال حاضر این‌گونه نیست و فرودگاه‌سازی قربانی انگیزه‌های سیاسی شده است.
آزادسازی در سرلوحه
اکنون دو سال تا پایان برنامه پنجم باقی‌مانده است مسوولان وزارت راه و شهرسازی دولت یازدهم باید به هر شکلی آزادسازی در صنعت هوانوردی را محقق کنند. خوشبختانه عملکرد مسوولان این وزارتخانه تاکنون نشان داده به این امر اعتقاد دارند و نوید آزادسازی قیمت‌ها را داده‌اند. امیدواریم هرچه زودتر این اتفاق رخ دهد تا شاهد تحولات بزرگی در صنعت هوانوردی باشیم.
آزادسازی نرخ‌ها به افزایش کیفیت خدمات می‌انجامد. از طرف دیگر نیز نوسازی ناوگان هوایی کشور موضوع قابل توجهی است. به دنبال آزادسازی نرخ‌های بلیت، قطعاً درآمد و هزینه‌های شرکت‌های هواپیمایی متناسب‌تر خواهد شد و ایرلاین‌ها با قدرت بیشتری اقدام به نوسازی ناوگان خواهند کرد.
دیدگاه تان را بنویسید